Georgian Bay

Georgian Bay
	; Georgian Bay, brzeg w okolicach Cabot Head
	Położenie
Państwo	Kanada
Prowincja	Ontario
Wysokość lustra	176 m n.p.m.
Wyspy	więcej niż 30.000
	Morfometria
Powierzchnia	15,000 km²
Wymiary; • max długość; • max szerokość	; 320 km; 80 km
Głębokość; • maksymalna	; 171 m
	Położenie na mapie Ontario Georgian Bay
	Położenie na mapie Kanady Georgian Bay
	45°30′N 81°00′W/45,500000 -81,000000
	; Akwen główny Georgian Bay, zaznaczony na mapie względem Wielkich Jezior

Georgian Bay (ang. Georgian Bay, fr. baie Georgienne) – zatoka Jeziora Huron, położona całkowicie w prowincji Ontario w Kanadzie. Znajduje się w północno-wschodniej części Huronu i jest wyraźnie oddzielona od głównego akwenu jeziora Półwyspem Bruce’a na południu oraz wyspą Manitoulin na północy.

Rys ogólny

Georgian Bay jest otoczona następującymi jednostkami administracyjnymi (podług ruchu wskazówek zegara):

Szeroki na 32 km kanał o nazwie ang. The Main Channel oddziela Półwysep Bruce’a od wyspy Manitoulin, łącząc tymże Georgian Bay z resztą Jeziora Huron. Szeroki i długi kanał North Channel (Ontario) oddziela wyspę Manitoulin od lądu stałego na północy w Sudbury District. North Channel łączy się z Georgian Bay wąskim przesmykiem usytuowanym na zachód od Killarney, na wysokości miejscowości Little Current na wyspie Manitoulin. Dawniej kanał ten stanowił ważną trasę dla parowców kursujących po Wielkich Jeziorach.

Północne brzegi zatoki oraz akwen Georgian Bay stanowiły rdzenne tereny kultur Indian Anishinaabe. Południowe zamieszkiwane były przez Indian Huronów. Zatoka stanowiła ważny szlak kupiecki pomiędzy skupiskami rozmaitych plemion Odżibwe, mówiących po algonkiańsku oraz Huronów.

Francuski podróżnik, wojskowy i późniejszy pierwszy francuski gubernator Nowej Francji (Kanady), Samuel de Champlain, był pierwszym znanym Europejczykiem w tych stronach. Odwiedził on Georgian Bay w latach 1615-16, nadając jej nazwę "La Mer douce" (Morze Łagodne)^[1]. Nazwę "Georgian Bay" (na cześć króla Jerzego IV) jezioru nadał w 1882 r. porucznik Henry Bayfield z Royal Navy^[2].

Geografia

Georgian Bay ma 320 km długości i 80 km szerokości. Powierzchnia tafli wynosi 15 tys. km². Jest ona prawie tego samego rozmiaru co całe Jezioro Ontario.

Wschodnia połać Georgian Bay stanowi południową granicę wielkiej formacji geologicznej zwanej Tarczą Kanadyjską. Pokrywy skalne z różowego granitu, wyszlifowane przez lodowce i szumiące na wiecznym wietrze, rdzennie kanadyjskie wejmutki to znamię wysp oraz linii brzegowej jeziora, uwiecznione w świadomości kogokolwiek kto był w jeziornym Ontario, np. w twórczości malarskiej Grupy Siedmiu przykładowo obrazem Fredericka Varleya, Stormy Weather, Georgian Bay (1921). Zachodni brzeg zatoki, od Collingwood na północ, po Tobermory, tworzy Kuesta Niagary, ciągnąca się dalej wzdłuż południowej krawędzi wyspy Manitoulin. Brzegi, zbudowane z dolomitów, są tu z reguły wysokie na kilkadziesiąt metrów i urwiste. Najbardziej na południe wysuniętą część Georgian Bay stanowi Zatoka Nottawasaga, nad którą leży Collingwood.

Wyspy

Liczba wysp i wysepek zatoki sięga dziesiątek tysięcy. Większość z nich znajduje się w pobliżu wschodniej linii brzegowej. Noszą one zbiorczą nazwę "Trzydzieści Tysięcy Wysp" (ang. Thirty Thousand Islands). Najważniejszymi są:

Parry Island, w pobliżu miejscowości Parry Sound,
Manitoulin, ulokowana na północy zatoki, największa wyspa na świecie w jeziorze słodkowodnym

Zlewisko

Korytarz wodny Trent-Severn Waterway łączy Georgian Bay z Jeziorem Ontario, począwszy od wylotu w nabrzeżnym miasteczku Port Severn (Ontario), ulokowanym w południowo-wschodnim krańcu Georgian Bay, idąc dalej za pośrednictwem akwenu jeziora Simcoe, w pobliżu miasta Trenton (Ontario) skończywszy.

Nieco dalej na północ, jezioro Nipissing jest połączone z Georgian Bay ujściem rzeki French River.

Rezerwat biosfery

W październiku 2004, wschodni obszar akwenu przybrzeżnego zatoki, Georgian Bay Littoral został mianowany dziedzictwem biologicznym ludzkości, po nadaniu mu rangi rezerwatu biosfery przez UNESCO.

Osady

Miasteczka Midland i Penetanguishene, ulokowane na południowym brzegu zatoki, stanowią osady letniskowe. Collingwood, Meaford i Wasaga Beach leżą wokół zatoki Nottawasaga. Owen Sound oraz Wiarton leżą na Półwyspie Bruce’a, oddzielającym zatokę od tafli głównej jeziora Huron na zachodzie, tworzącym przy tym część południowo-zachodniej linii brzegowej zatoki.

Tobermory jest położone na północnym końcu półwyspu Bruce’a. Prom samochodowy o nazwie "Chi-Cheemaun" (w języku tutejszych Indian: Wielkie Czółno) łączy osadę Tobermory na półwyspie Bruce z osadą South Baymouth na wyspie Manitoulin. Port w Parry Sound, na wschodnim brzegu zatoki, jest najgłębszym słodkowodnym portem świata. Z uwagi na stosunkowo łatwy dojazd samochodem z Toronto czy Sudbury cieszy się on bardzo dużą frekwencją turystyczną.

Historia

Prace archeologiczne wskazują na stałe tubylcze zamieszkiwanie południowej Tarczy kanadyjskiej od co najmniej 11 000 lat. Ślady osad z późnego paleolitu znaleziono na wyspie Manitoulin, oraz w okolicy Killarney. W chwili kontaktu z Europejczykami francuskimi Indianie Odżibwe oraz Ottawa, którzy (jedni i drudzy) nazywają samych siebie mianem Anishinaabe (w liczbie mnogiej: Anishinaabeg), zamieszkiwali wszystkie brzegi zatoki.

Indianie Huroni (czyli Wyandoci) oraz Indianie z plemienia Tionontati zamieszkiwali ziemie na południu.

Pierwszy znanym Europejczykiem, który zawitał na brzegi Georgian Bay, był prawdopodobnie nastoletni tłumacz-czeladnik Étienne Brûlé, którego Francuzi wysłali w 1610 r. w teren "na studia" do indiańskiej społeczności Onontchataronon, ludzi posługujących się językiem algonkińskim, zamieszkujących zlewisko rzeki Ottawy. Indianie Ci przemieszczali się każdej zimy w pobliże wiosek innych Indian, Arendarhonon, z konfederacji Huronów, zamieszkujących południowe obrzeże Georgian Bay, obecnie znane z tego powodu mianem Huronii. Tłumacz Brulé powrócił w te strony raz jeszcze w 1611 r. W podobnych okolicznościach, tegoż lata, inny młody tłumacz znany jako Thomas, zatrudniony był przez francuskiego chirurga i kupca futer, Daniela Boyera, i także prawdopodobnie zawitał do Huronii w towarzystwie Indian Onontchataronon. W 1615 r. pracodawca Brulégo, francuski podróżnik Samuel de Champlain, sam zawitał na Georgian Bay, a nawet spędził u jej brzegu zimę.

Nieco przed nim przybył na jej brzegi misjonarz Récollet, Joseph Le Caron, który później żył z Huronami w ich wioskach w latach 1615-16 i 1623-24. Inny misjonarz, Sagard, przybył tu w latach 1623-34. Z kolei francuski jezuita Jean de Brébeuf rozpoczął prace misyjne w terenie Huronii około 1626 r., a misyjny fort Sainte-Marie, pierwsza przetrwała osada Europejczyków na obszarze Ontario, utworzony został w 1639 r. na miejscu dzisiejszego miasteczka Midland. Zrekonstruowana misja jezuicka, Sainte-Marie among the Hurons, jest obecnie skansenem prowincjonalnym utrzymywanym przez prowincję Ontario. Położony opodal jest Martyrs' Shrine, kościół katolicki pod wezwaniem Canadian Martyrs, tzn. jezuitów zabitych przez okolicznych Indian w XVII wieku.

Penetanguishene (Ontario), także ulokowany w pobliżu Midlandu, stanowił bazę marynarki w 1793, za sprawą admirała Johna Graves Simcoe, którego nazwiskiem nazwano jezioro Simcoe.

Bitwy morskie

W roku 1814, u schyłku wojny brytyjsko-amerykańskiej, w południowej części akwenu Zatoki Georgian, toczono bitwy morskie. 17 sierpnia 1814 r., przy ujściu rzeki Nottawasaga River, blisko plaży znanej jako Wasaga Beach, brytyjski szkuner HMS "Nancy" został zatopiony przez okręty amerykańskie. Kilka tygodni później "Nancy" została pomszczona, kiedy to z kolei okręty amerykańskie zostały zdobyte przez angielskich marynarzy w części zatoki znanej jako Detour Passage.

Kultura

Nazwa

Nazwy wysp takie jak "Manitoulin" (pochodna od Gitchi Manitou, czyli Wielkiego Ducha) oraz "Giant's Tomb" (Grób Olbrzyma) wskazują na bogate życie kulturowe w tym regionie. Tubylcze społeczności nadal żyją w obrębach swoich tradycyjnych jeziorno-leśnych terytoriów, praktykując życie tradycyjne, z dala od zgiełku urbanistycznej Kanady.

Podróżnik i przyszły pierwszy gubernator Nowej Francji (francuskiej Kanady), Samuel de Champlain, nazwał ten akwen Morzem Łagodnym, pod wpływem lokalnego folkloru Huronów.

Natomiast Georgian Bay zmapował jako pierwszy w 1815 r. kapitan William Fitzwilliam Owen, który sensownie nazwał to jezioro mianem Lake Manitoulin, zgodnie z tradycją lokalną. Jednak jego następca Henry Bayfield, sporządził później znacznie precyzyjniejsze mapy zatoki, nazwał ją do dziś obowiązującą nazwą monarchiczną, na cześć angielskiego króla Jerzego IV.

Legenda Kitchikewana

Hurońska legenda opisuje bogą Kitchikewana, olbrzyma, który pewnego dnia wrył jedną swą olbrzymią dłoń w skaliste grunty okolicy, po czym cisnął wydobytą przezeń ziemią w kierunku Wielkich Jezior. Ziemia utworzyła krainę 30 000 Wysp, a zagłębienia wyryte przez jego palce, to pięć długich zatok: Midland Bay, Penetang Bay, Hog Bay, Sturgeon Bay, oraz Matchedash Bay^[3]. Ukojony, bóg-olbrzym położył się do snu i śpi nadal, na Giant's Tomb Island.

Bibliografia

R. Cole Harris (redaktor): Historical Atlas of Canada, Volume I: From the Beginning to 1800, Toronto: University of Toronto Press, 1987. ISBN 0-8020-2495-5
C. Ellis and N. Ferris (redaktorzy): The Archaeology of Southern Ontario To 1650, London Chapter, Ontario Archaeological Society, 1990. ISBN 0-919350-13-5
"Native Languages of the Americas: Chipewa" (o językach tubylczych w regionie zatoki) w serwisie Native-languages.org (ang.)
L. Shultzman: "Ojibwe History", 2000. W: First Nations Histories. [dostęp=2009-02-06] (ang.)
Claire Elizabeth Campbell: Shaped by the West Wind: Nature and History in Georgian Bay, Vancouver: University of British Columbia Press, 2005. ISBN 0-7748-1098-X

Przypisy

↑ R. Louis Gentilcore, Geoffrey J. Matthews, Don Measner; Contributor R. Louis Gentilcore, Geoffrey J. Matthews, Don Measner, Ronald H. Walder: Historical Atlas of Canada: The Land Transformed, 1800-1891rok=1993. Toronto: University of Toronto Press. ISBN 0-8020-3447-0, ISBN 978-0-8020-3447-2. [dostęp 2009-02-06]. (ang.).
↑ Graham Ketcheson: A Brief History of Georgian Bay written & compiled by Graham Ketcheson for White Squall (ang. "Rys historyczny Georgian Bay spisany z historii ustnej przez etnografa") [dostęp=2009-02-06] (ang.)
↑ "The Ouendat (Huron) Indian Legend of Kitchikewana". cqsb.qc.ca. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-21)]. [dostęp=2009-02-06] (ang.)

Linki zewnętrzne

Photo Gallery of Georgian Bay and Around. hanifworld.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-20)]. (zdjęcia) (ang.)
Parks Canada: Georgian Bay Islands National Park of Canada (oficjalna strona internetowa parku narodowego) (ang. • fr.)
Georgian Bay Association. georgianbay.ca. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-18)]. (towarzystwo zatoki) (ang.)
Georgian Bay Land Trust (dziedzictwo) (ang. • fr.)

[HAC-1] R. Louis Gentilcore, Geoffrey J. Matthews, Don Measner; Contributor R. Louis Gentilcore, Geoffrey J. Matthews, Don Measner, Ronald H. Walder: Historical Atlas of Canada: The Land Transformed, 1800-1891rok=1993. Toronto: University of Toronto Press. ISBN 0-8020-3447-0, ISBN 978-0-8020-3447-2. [dostęp 2009-02-06]. (ang.).

[2] Graham Ketcheson: A Brief History of Georgian Bay written & compiled by Graham Ketcheson for White Squall (ang. "Rys historyczny Georgian Bay spisany z historii ustnej przez etnografa") [dostęp=2009-02-06] (ang.)

[3] "The Ouendat (Huron) Indian Legend of Kitchikewana". cqsb.qc.ca. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-21)]. [dostęp=2009-02-06] (ang.)

[1]

[2]

[3]