Przejdź do zawartości

Edward Mutesa

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Edward Mutesa II
Ilustracja
Mutesa II (drugi z prawej) z władcami ugandyjskich królestw – zdjęcie wykonane między rokiem 1957 a 1961.
Data i miejsce urodzenia

19 listopada 1924
Makindye, koło Kampali

Data i miejsce śmierci

21 listopada 1969
Londyn

Prezydent Ugandy
Okres

od 9 października 1963
do 2 marca 1966

Następca

Milton Obote

Odznaczenia
Kawaler Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego od 1936 (cywilny)
Mutesa II
Kabaka Bugandy
Okres

od 1939
do 1953

Poprzednik

Daudi Chwa II Kaggwa

Kabaka Bugandy
Okres

od 1955
do 1966

Następca

interregnum

Edward Mutesa, właśc. sir Edward Frederick William David Walugembe Mutebi Luwangula Mutesa II, w latach 40. XX w. określany przez prasę zachodnią jako „Król Freddy”[1] (ur. 19 listopada 1924 w Makindye, zm. 21 listopada 1969 w Londynie) – ugandyjski polityk, król – kabakaBugandy w latach 1939–1953 oraz 1955–1966, pierwszy prezydent niepodległej Ugandy w latach 1963–1966. Obalony 5 maja 1966 roku w wyniku zamachu stanu przeprowadzonego przez ówczesnego premiera Ugandy Miltona Obote, który sam ogłosił się prezydentem Ugandy. Kawaler Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego (KBE).

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodzony 19 listopada 1924 roku[1] w Makindye koło Kampali[2], Mutesa II był synem bugandyjskiego władcy Daudiego Chwi II i jego żony Irene Namagandy[3]. Początkowo uczony przez guwernerów Mutesa studiował później na Uniwersytecie w Cambridge. Po śmierci ojca Mutesa w 1939 roku został kabaką Bugandy. Do 1942 roku rządził tylko nominalnie z powodu niepełnoletności. Dopiero jako 18-latek mógł przejąć faktyczną władzę z rąk rządzącej dotychczas w jego imieniu rady regencyjnej[4].

W 1953 roku sekretarz stanu ds. kolonii Wielkiej Brytanii zaprezentował Mutesie plan stworzenia federacji złożonej ze wschodnioafrykańskich kolonii brytyjskich na wzór federacji takich jak Rodezja i Niasa, lecz Mutesa nie zgadzał się na takie rozwiązanie i odmówił współpracy przy realizacji tego planu. Przedstawił natomiast swoje żądania niezależności Bugandy od Ugandy i niepodległości[1], przypominając o układzie, jaki Brytyjczycy zawarli wcześniej z Bugandą. Po odmowie przedstawienia brytyjskich rekomendacji parlamentowi Bugandy Lukiko, Mutesa został aresztowany i deportowany[1] – w dniu 30 października 1953 roku ówczesny gubernator brytyjski Andrew Cohen nakazał Mutesie II udać się na emigrację do Wielkiej Brytanii[5]. Nagła deportacja kabaki spotkała się z protestami Gandów a Mutesa stał się bohaterem narodowym[6]. Miało to niepożądane dla Wielkiej Brytanii konsekwencje w postaci niemożności ustabilizowania sytuacji w kraju, której nie umiała zaradzić nawet dwukrotnie zarządzająca stan wyjątkowy rada regencja założona z inicjatywy brytyjskiej. Dwa lata później, w 1955 roku Mutesa II powrócił do kraju za pozwoleniem władz brytyjskich wobec których ustąpił zgadzając się na włączenie Bugundy do Ugandy na prawach kraju autonomicznego – po powrocie szybko zrewidował swoją pozycję[6].

Po powrocie Mutesa jako monarcha konstytucyjny miał ogromny wpływ na rząd Bugandy[1]. Kontynuował swe starania nie tylko o autonomię, ale i o niepodległość kraju. W czerwcu 1960 roku nie miał zamiaru wziąć udziału w przeprowadzonych w Ugandzie wyborach: odmówił, żądając dla Bugandy specjalnych przywilejów, jednak nie zważano na jego sprzeciw[4]. Wybory się odbyły, wskutek czego zostały ustalone ostateczne granice Ugandy. W październiku 1961 roku Mutesa ustąpił pod naciskiem Brytyjczyków, pozwalając na przyłączenie Bugandy do Ugandy. Sprzymierzył się wówczas z ugandyjskim prawnikiem Apollo Miltonem Obote, dzięki czemu w 1962 roku wygrał wybory prezydenckie i został pierwszym w historii Ugandy prezydentem, Obote zaś objął 30 kwietnia 1962 urząd premiera.

Jako jedyna część Ugandy, Buganda cieszyła się wówczas specjalnym statusem autonomicznym – była „państwem w państwie” z własnym parlamentem i policją[7].

Współpraca między Mutesą i Obote okazała się krucha, gdyż jako prezydent Mutesa przekonał się, że zakres jego władzy jest tylko reprezentacyjny[4]. Ponadto rząd Obote rozstrzygnął długotrwały konflikt terytorialny pomiędzy Gandami z Bugundy a Nyoro z Bunyoro na korzyść Nyoro[6][7]. W 1966 roku miał miejsce jednoosobowy przewrót zorganizowany przez Obote przeciwko własnemu rządowi, który został oskarżony o uczestnictwo w niezgodnym z prawem handlu złotem kongijskim. Wtedy to premier zawieszając konstytucję umieścił pięciu ministrów w areszcie, a Mutesę pozbawił funkcji prezydenckiej, zastępując go na stanowisku szefa państwa. Eksprezydent Mutesa zamieszkał w swoim pałacu, lecz po usunięciu przez Obote zapisu konstytucyjnego o autonomii Bugandy, zleceniu byłemu brytyjskiemu oficerowi Idiemu Aminowi Dadzie eliminacji Mutesy i otoczeniu pałacu przez armię Amina w dniu 24 maja 1966 roku, kabaka musiał uciekać. Osiadł w Wielkiej Brytanii, gdzie w zmarł w Londynie 21 listopada 1969 roku[2] z powodu zatrucia alkoholem[8].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e Mutesa II, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2017-10-09] (ang.).
  2. a b Mutesa II, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2017-10-10].
  3. Henry Louis Gates, Jr., Emmanuel Akyeampong, Steven J. Niven: Dictionary of African Biography. Oxford University Press USA, 2012, s. 95. ISBN 978-0-19-538207-5. [dostęp 2017-10-09]. (ang.).
  4. a b c Alan Axelrod, Charles Phillips: Władcy, tyrani, dyktatorzy. Leksykon. Warszawa: Politeja, 2000, s. 435.
  5. Alan Axelrod, Charles Phillips: Władcy, tyrani, dyktatorzy. Leksykon. Warszawa: Politeja, 2000, s. 436.
  6. a b c Mark R. Lipschutz, R. Kent Rasmussen: Dictionary of African Historical Biography. University of California Press, 1989, s. 164. ISBN 978-0-520-06611-3. [dostęp 2017-10-09]. (ang.).
  7. a b Henry Louis Gates, Jr., Emmanuel Akyeampong, Steven J. Niven: Dictionary of African Biography. Oxford University Press USA, 2012, s. 539. ISBN 978-0-19-538207-5. [dostęp 2017-10-09]. (ang.).
  8. Erich Schaake, tłum. Roman Niedballa: Kobiety dyktatorów. Katowice: Videograf II, 2004.