Dyskusja:Starożytność

Ocena jakości

• Getoryk (dyskusja) 11:24, 25 cze 2011 (CEST)

Literówki itp.

Mnóstwo literówek, często słowa sklejają się w jedno itp. Nie podoba mi się to, że są tylko przekierowania do osobnych artykułów, można by było choćby małą notkę na temat jakiegoś ludu. Tak to artykuł w miarę dobry, może by go zgłosić na Dobry Artkuł po drobnych poprawkach. 87.207.45.91 (dyskusja) 17:01, 27 maj 2010 (CEST)

• Obecnie większość tych problemów jest już raczej naprawiona. Getoryk (dyskusja) 13:01, 25 mar 2011 (CET)

Propozycja wstępu

Pisałem podsumowanie tej epoki, ale zostało wycięte z braku źródeł – to były informacje dość rozpowszechnione i uźródłowione w innych artykułach, ale taką kompilację chyba uznano za zbyt subiektywną. Wklejam ją tutaj, bo może pomóc np. w przygotowaniu do zajęć – i uczniom, i nauczycielom – albo po prostu zaciekawić. Będę wdzięczny za propozycje źródeł, które podają coś podobnego.

—

Starożytność to czas rozwoju różnych obszarów kultury jak:

• państwowość – w niektórych regionach jak Mezopotamia i basen Morza Śródziemnego pojawiły się państwa-miasta; zwykle były monarchiami, jednak zdarzały się republiki, np. demokracja ateńska. Stworzono też pierwsze państwa o większym zasięgu jak starożytny Egipt; niektóre z nich są nazywane mocarstwami lub imperiami jak państwa akadyjskie, asyryjskie, babilońskie, perskie, to Aleksandra Macedońskiego, imperium kartagińskie i cesarstwo rzymskie;
• prawo – spisywano pierwsze kodeksy jak ten Hammurabiego, a prawo rzymskie wywarło wpływ na późniejsze przepisy w Europie, także w czasach nowożytnych;
• religia – powstały pierwsze religie objawione jak judaizm i inne, potomne mu religie abrahamowe, z których największą popularność zdobyło chrześcijaństwo. Równolegle wyłoniły się zaratusztrianizm (zoroastryzm), wedyzm, a z niego braminizm, właściwy hinduizm i tradycje czasem zaliczane do religii jak buddyzm i dźinizm. Niezależnie powstały też szkoły myślowe o cechach religii jak konfucjanizm i taoizm. Starożytność to też początki monoteizmu – przykłady to egipski kult Atona, wspomniane religie abrahamiczne, zoroastryzm i pewne szkoły religii indyjskich;
• filozofia – w VI w. p.n.e. w Azji Mniejszej działał Tales z Miletu, tradycyjnie uznawany za pierwszego filozofa zachodniego; w podobnym czasie rozwijały się tradycje wschodnie – indyjska i chińska;
• nauka – poczyniono postępy w matematyce, logice i naukach empirycznych; przykładowo odkryto i wykazano kulistość Ziemi, oszacowano jej rozmiar, skonstruowano kalendarze i modele astronomiczne, a Archimedes z Syrakuz w III w. p.n.e. sformułował niektóre prawa fizyki jak prawo wyporu;
• technika – rozwinięto budownictwo, np. wznosząc budowle, które przetrwały tysiąclecia jak egipskie piramidy w Gizie; najwyższa z nich piramida Cheopsa mierzy ponad 100 metrów i do XIV wieku była najwyższym budynkiem świata. Ta oraz kilka innych budowli są znane jako Siedem cudów świata. Pojawiły się też wynalazki jak śruba Archimedesa;
• sztuka – oprócz architektury uprawiano inne sztuki wizualne jak rzeźba, ceramika i malarstwo. Zachowały się też świadectwa teatru jak tragedie starogreckie; w starożytności występowały wszystkie trzy główne rodzaje literackie: dramat, epika i liryka. Ta ostatnia wiąże się z rozwojem muzyki;
• sport – najpóźniej w VIII wieku p.n.e. w Olimpii zapoczątkowano igrzyska olimpijskie. Powstały też gry planszowe jak go i być może czaturanga, z której wywodzą się późniejsze szachy.

Rozwój ten bywał zatrzymywany, przerywany i cofany; przykładowo w dziejach Grecji wyróżnia się wieki ciemne, kiedy pismo mogło całkowicie zniknąć, ponieważ nie znaleziono żadnych tekstów z tego okresu. Niektórzy intelektualiści jak Anaksagoras i Sokrates bywali prześladowani – pierwszego wypędzono, a drugiego skazano na śmierć. Najsilniejszy ośrodek umysłowy antyku, czyli Biblioteka Aleksandryjska, był też kilkukrotnie niszczony, przy czym niektóre z tych zniszczeń były umyślne. Tarnoob (dyskusja) 18:31, 15 wrz 2023 (CEST)