Donatyzm
Donatyzm – ruch kontestacyjny w IV/V w. w Kościele chrześcijańskim w prowincji Afryki północnej Cesarstwa rzymskiego, zapoczątkowany przez biskupa Donata z Kartaginy w następstwie prześladowania chrześcijan za cesarza Dioklecjana (303–305 n.e.). W 412 roku donatyści zostali skazani na banicję przez cesarza Honoriusza, zanikli całkowicie w wyniku najazdu ariańskich Wandalów, a następnie muzułmańskich Arabów.
Idea ruchu
[edytuj | edytuj kod]Główną ideą ruchu był sprzeciw wobec ponownego włączania do Kościoła apostatów, którzy zaparli się wiary chrześcijańskiej w wyniku gróźb ze strony władz cesarstwa. Przywódcy ruchu uznawali, że apostaci utracili sakramenty chrztu i święceń i nie można już im ich przywrócić (podobne poglądy głosił wcześniej nowacjanizm, a przed nim tertulianizm). Ponieważ stanowisko Kościoła, któremu przewodził biskup Rzymu, zakładało możliwość porzucenia apostazji, powrotu do wiary i pojednania z Kościołem, według donatystów i on stał się niegodny prawomocnie udzielać ważnych sakramentów. W przekonaniu donatystów, jedynym istniejącym Kościołem Chrystusa, który zachował świętość potrzebną do udzielania sakramentów, byli oni sami. Nazywając się „Kościołem męczenników” lub „Kościołem doskonałych”, wszystkim, którzy dołączali do nich, przychodząc z kościołów będących w komunii z biskupem Rzymu, udzielali ponownie chrztu i innych sakramentów. W szczytowym okresie rozwoju schizmy, Donata popierało ok. 270 biskupów, którzy zgromadzili się na swoim synodzie w 336 roku. Przeciwni byli posłuszeństwu władzy cesarskiej.
Działania na rzecz zażegnania schizmy i sprostowania błędów dogmatycznych podjęli głównie Optat z Milewy oraz Augustyn z Hippony. Ten ostatni głosił, że Kościół jest wspólnotą składającą się również z grzeszników oraz że ważność sakramentów nie zależy od moralności (dyspozycji) tego, komu są udzielane, lecz od świętości Kościoła, gdyż sakramenty należą do niego, a nie są prywatną własnością poszczególnych szafarzy.
Konferencja zwołana w roku 411 w Kartaginie bardzo osłabiła ruch donatystów. W tym też okresie władze cesarskie nasiliły represje stosowane wobec donatystów, co, pomimo początkowego sceptycyzmu, poparł Augustyn. Augustyn doprowadził przy tym do zaniechania stosowania kary śmierci wobec opornych[1]. Struktury zostały unicestwione po zwycięstwie ariańskich Wandalów, pod wodzą Genzeryka. Ostatecznie zanikł po zajęciu Afryki Północnej przez muzułmańskich Arabów[2]. Według Hansa von Campenhausena represyjna polityka wobec donatystów była powodem niechęci ludności afrykańskiej wobec Kościoła katolickiego, która zaowocowała całkowitym upadkiem chrześcijaństwa w Afryce po inwazji muzułmańskiej[1].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Hans von Campenhausen: Ojcowie Kościoła. Warszawa: Cyklady, 1998, s. 313–315. ISBN 83-86859-34-2.
- ↑ Gerald O’Collins, Edward G. Farrugia: Zwięzły słownik teologiczny. Kraków: WAM, 1993, s. 63. ISBN 83-85304-79-7.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Adamiak, Stanisław: Deo laudes: historia sporu donatystycznego. Warszawa: Sub Lupa, 2019.
- Congar, Yves OP: L’apport de Saint Augustin a la théologie des sacrements et de l’Église du fait de son affrontement avec le donatisme. W: Augustine d’Hippone: Traités Anti-Donatistes, Volume I, Psalmus Contra Partem Donati; Contra Epistulam Parmeniani Libri Tres; Epistula Ad Catholicos; De Secta Donatistarum. G. Finaert (przekład na j. franc.); Yves M.-J. Congar (wstęp i przypisy). Paryż: Desclée De Brouwer, 1963, s. 71–123, seria: Bibliothèque Augustinienne – Œuvres De Saint Augustin 28, Quatrième Série.
- Kubacki, Zbigniew: Donatyzm. W: Religia. Encyklopedia PWN. T. 3. Warszawa: PWN, 2001, s. 261–262. ISBN 83-01-13661-8.
- Optat z Milewe: Traktat przeciw donatystom. Aleksander Gołda (przekł., wstęp i przypisy). Kraków: Wydawnictwo WAM, 2011, s. 158, seria: Źródła Myśli Teologicznej 56. ISBN 978-83-7505-329-6.