Dikdik sawannowy
| Madoqua kirkii[1] | |
| (Günther, 1880) | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
dikdik sawannowy |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
Dikdik sawannowy[3] (Madoqua kirkii) – gatunek ssaka parzystokopytnego z rodziny wołowatych zaliczany do antylop, blisko spokrewniony z dikdikiem drobnym (Madoqua guentheri). Wyewoluował w miocenie ok. 12 mln lat temu.
Występowanie i biotop
[edytuj | edytuj kod]Obecny zasięg występowania gatunku obejmuje obszary środkowej i południowej Afryki – południowo-zachodnia Angola, środkowa i południowa Kenia, Namibia, południowo-wschodnia Somalia, środkowa Tanzania i Namibia.
Jego siedliskiem są suche tereny w pobliżu gęstych krzewów, wśród których zwierzęta te ukrywają się i żerują.
Charakterystyka ogólna
[edytuj | edytuj kod]| parametr | |
|---|---|
| Długość ciała | 55–77 cm |
| Wysokość w kłębie | 35–45 cm |
| Długość ogona | 4–6 cm |
| Masa ciała | 2,7-6,5 kg |
| Dojrzałość płciowa | samice: 6-8 miesięcy, samce: ok. 12 miesięcy |
| Ciąża | 169-174 dni |
| Liczba młodych w miocie | 1 |
| Długość życia | 10 lat |
Wygląd
[edytuj | edytuj kod]Ubarwienie grzbietu brązowe lub żółtawoszare, głowa i nogi płowe, spodnia część ciała i wewnętrzna strona nóg – biała. Duże oczy otacza pierścień jasnych włosów.
U samców występują krótkie, ok. 11 cm rogi, które mogą być osłonięte kępą włosów. U samic występują dwie pary sutków. Wąskie i długie racice ostro zakończone. Charakterystyczną cechą dikdików sawannowych jest ruchliwa górna warga, która wraz z nozdrzami wystaje lekko przed wargą dolną.
Tryb życia
[edytuj | edytuj kod]Dikdiki sawannowe są najbardziej aktywne wczesnym rankiem i późnym popołudniem, ale wykazują również aktywność w ciągu nocy. Żyją pojedynczo lub parami. Są zwierzętami terytorialnymi. Granice zajmowanego obszaru znakują kałem, moczem i wydzieliną gruczołów przyocznych. Rytuał znakowania wykonywany jest przez samca i przez samicę. Samiec zajmuje się obroną terytorium przed innymi przedstawicielami tego samego gatunku. Po swoim terenie poruszają się ustalonymi ścieżkami. Są zwierzętami nieśmiałymi, spędzającymi większość czasu w ukryciu. Wystraszone uciekają zygzakiem, wydając przy tym dźwięki brzmiące jak dik-dik lub zik-zik. W czasie ucieczki osiągają prędkość do 42 km/h.
Podstawę ich diety stanowią liście krzewów i drzew, a uzupełnieniem są trawy, pąki, owoce i zioła. Żyją do 10 lat, ale średni czas życia w warunkach naturalnych wynosi 3-4 lata. W niewoli zanotowano dikdika sawannowego w wieku 14 lat[4].
Rozród
[edytuj | edytuj kod]Samice dikdika Kirka osiągają dojrzałość płciową w wieku ok. 6-8 miesięcy, samce ok. 12 miesięcy. Są prawdopodobnie gatunkiem monogamicznym. Tworzą pary zajmujące obszar 5-30 hektarów. Po ok. 170-dniowej ciąży samica rodzi jedno młode ważące 560-680 g, które karmi mlekiem przez 6 tygodni, pozostając z nim w ukryciu. Przeżywalność młodych szacowana jest na 50%. Siedmiomiesięczne dikdiki sawannowe osiągają pełne wymiary i są wówczas zmuszane do opuszczenia terytorium rodziców. Samica może rodzić dwa razy w ciągu roku.
Podgatunki
[edytuj | edytuj kod]Wyróżniono 4 podgatunki dikdików sawannowych[3]:
- dikdik płochy (Madoqua kirkii cavendishi)
- dikdik namibijski (Madoqua kirkii damarensis)
- dikdik kenijski (Madoqua kirkii hindei)
- dikdik tanzański (Madoqua kirkii thomasi)
Znaczenie
[edytuj | edytuj kod]Zabijane głównie ze względu na skórę, z której wyrabiane są m.in. rękawiczki. Na parę rękawiczek potrzebne są skóry z dwóch dikdików.
Zagrożenia i ochrona
[edytuj | edytuj kod]Do naturalnych wrogów dikdików sawannowych należą lamparty, gepardy, szakale, pawiany, orły i pytony. Pomimo intensywnych polowań w niektórych regionach dikdik sawannowy jest uważany za gatunek liczny. Nie jest objęty konwencją waszyngtońską CITES, a w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (least concern – niskiego ryzyka)[5].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Madoqua kirkii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Madoqua kirkii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 297. ISBN 978-83-88147-15-9.
- ↑ Jones, M.L.: Longevity of ungulates in captivity. Int. Ybk. 32:159-169, 1993.
- ↑ IUCN SSC Antelope Specialist Group, Madoqua kirkii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-01-11] (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Halina Komosińska, Elżbieta Podsiadło: Ssaki kopytne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13806-8.
- Scheibe, E. 1999.: "Madoqua kirkii" (On-line), Animal Diversity Web.. [dostęp 2007-09-05]. (ang.).
- Brent Huffman: www.ultimateungulate.com. [dostęp 2007-09-05]. (ang.).
- Kirk's Dik-Dik Madoqua kirkii. [dostęp 2007-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-09-04)]. (ang.).