Deklaracja niepodległości Królestwa Polskiego (1918)

Orędzie Rady Regencyjnej do Narodu Polskiego z 7 października 1918 roku

Orędzie opublikowane w Monitorze Polskim
Nazwa potoczna	Deklaracja niepodległości Polski z 7 października 1918 roku
Państwo	Polska
Data wydania	7 października 1918
Miejsce publikacji	Monitor Polski, Dziennik Praw Królestwa Polskiego
Zastrzeżenia dotyczące pojęć prawnych

Deklaracja niepodległości Królestwa Polskiego (lub Orędzie Rady Regencyjnej do Narodu Polskiego) – akt Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego z 7 października 1918 roku, ogłaszający niepodległość Polski.

W obliczu porażki państw centralnych podczas I wojny światowej, stronnictwa polityczne na ziemiach polskich rozpoczęły przygotowania do przejęcia władzy z rąk administracji niemieckiej i austriacko-węgierskiej. Starania w tym kierunku od kilku miesięcy podejmowała również Rada Regencyjna. W orędziu z 13 lutego 1918 roku w ramach protestu przeciwko postanowieniom traktatu brzeskiego z Ukraińską Republiką Ludową ogłosiła „prawo sprawowania zwierzchniej władzy państwowej opierając się na woli Narodu, wierząc, że Naród pragnie posiadać symbol swej niepodległości i około tego symbolu stanąć zamierza”, tworząc jednocześnie nową Radę Stanu, całkowicie powoływaną przez siebie.

Postanowienia

Rada Regencyjna powołując się na zbliżający się pokój, dający szansę na „ziszczenie nigdy nieprzedawnionych dążeń narodu polskiego do zupełnej niepodległości”, zadeklarowała jednocześnie opieranie się na 14 punktach Wilsona.

W celu spełnienia celu, jakim było utworzenie niepodległego państwa, zapowiedziano:

1. Rozwiązanie Rady Stanu.
2. Powołanie rządu, złożonego z przedstawicieli różnych warstw społecznych i ugrupowań politycznych.
3. Nałożenie na nowy rząd obowiązku wypracowania demokratycznej ordynacji wyborczej do Sejmu.
4. Niezwłoczne zwołanie nowowybranego Sejmu i poddanie mu przez Radę dalszego sprawowania władzy zwierzchniej.

Skutki i reakcje

Deklaracja od razu stała się podstawą do wszystkich późniejszych decyzji Rady. 12 października Rada wprowadziła nowy wzór przysięgi żołnierzy, ślubujących od tego dnia „wierność Państwu Polskiemu i Radzie Regencyjnej, jako tymczasowej zastępczyni przyszłej Władzy Zwierzchniej Państwa Polskiego”, a 23 października, bez konsultacji z władzami okupacyjnymi, powołała nowy rząd Józefa Świeżyńskiego. Dekretem w przedmiocie tymczasowego wykonywania władzy ustawodawczej z 15 października Rada Regencyjna do czasu zapowiedzianego zwołania Sejmu przyznała sobie prawo wydawania rozporządzeń z mocą ustawy. 18 października Generalny Gubernator Warszawski Hans Hartwig von Beseler uznał zwierzchnictwo Rady Regencyjnej nad wojskiem, a 24 października złożył na jej ręce urząd naczelnego dowódcy.

Deklaracja Rady spotkała się z wyrazami uznania ze strony sporej części sceny politycznej. Nie doprowadziła jednak do znaczącego wzrostu poparcia społecznego dla Rady m.in. ze względu na wcześniejsze powiązania z władzami państw centralnych. Nawet powołany przez nią rząd odmówił jej posłuszeństwa. Jednocześnie państwa zachodnie za reprezentację odradzającego się państwa polskiego uznawały rezydujący w Paryżu Komitet Narodowy Polski.

Począwszy od dwudziestolecia międzywojennego, 7 października jest uznawany jako dzień odzyskania niepodległości głównie przez środowiska monarchistyczne, w kontrze do obchodów 11 listopada.

Zobacz też

• Depesza iskrowa notyfikująca powstanie państwa polskiego

Bibliografia

• Eckert M., Historia polityczna Polski lat 1918–1939, Jelenia Góra 1988.
• Winnicki Z. J., Rada Regencyjna Królestwa Polskiego i jej organy (1917-1918), Wektory, Wrocław 2017.