Cykoria
 Cykoria podróżnik | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj |
cykoria |
| Nazwa systematyczna | |
| Cichorium L. Sp. Pl. 813, 1753 | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Cykoria (Cichorium L.) – rodzaj roślin zielnych, należący do rodziny astrowatych. Liczy 7[4]–8[5] gatunków. Rośliny te występują naturalnie w basenie Morza Śródziemnego i w pozostałej części Europy, zachodniej Azji, a poza tym w Etiopii[4][5]. Cykoria podróżnik C. intybus jest gatunkiem introdukowanym i zdziczałym w Ameryce Północnej i Południowej, w południowej Afryce, wschodniej Azji, Australii i Oceanii[4][6][7]. W Polsce rośnie cykoria podróżnik jako zadomowiony antropofit oraz cykoria endywia C. endivia w uprawie[8].
Cykoria podróżnik i endywia są szeroko rozpowszechnione jako rośliny warzywne (w uprawie liczne odmiany)[9][5][7]. Korzeń cykorii podróżnik używany jest jako substytut kawy do wyrobu kawy zbożowej. Uprawiane są także odmiany ozdobne cykorii podróżnik, czasem w ogrodach skalnych uprawia się także Cichorium spinosum[5].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Byliny, rośliny dwuletnie i jednoroczne osiągające od kilku cm do 1,2 m wysokości. Wytwarzają zgrubiałe korzenie palowe. Łodygi zwykle pojedyncze, rozgałęziające się w górze. Całe rośliny często szczeciniasto, szorstko owłosione, czasem nagie. Zawierają sok mleczny[6][5].
- Liście
- Odziomkowe i łodygowe, zwykle siedzące. Blaszka zwykle silnie podzielona na trójkątne, ostre klapy, ewentualnie ząbkowana, rzadko całobrzega, w zarysie szeroko lub wąsko lancetowata[6][5].
- Kwiaty
- Zebrane w siedzące lub krótkoszypułkowe koszyczki skupione w pęczkach w kątach liści w górnej części pędu, rzadziej zebrane w pojedyncze koszyczki wyrastające na dłuższych szypułkach[6][5]. Okrywy walcowate, o średnicy kilku mm. Listki okrywy w dwóch lub większej liczbie serii, szerokolancetowate do równowąskich, nierównej długości, przynajmniej na brzegu, a czasem w całości błoniaste, tępe lub zaostrzone. Dno koszyczka płaskie, dziurkowane, bez plewinek. Wszystkie kwiaty języczkowate, zwykle niebieskie, czasem białe lub różowe[6].
- Owoce
- Niełupki gładkie, kanciaste, brązowawe zwieńczone kilkudziesięcioma białymi i trwałymi ośćmi puchu kielichowego[6].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj z podplemienia Cichoriinae, plemienia Cichorieae i podrodziny Cichorioideae w obrębie rodziny astrowatych Asteraceae[10].
- Wykaz gatunków[4]
- Cichorium bottae Deflers
- Cichorium calvum Sch.Bip.
- Cichorium endivia L. – cykoria endywia, endywia
- Cichorium glandulosum Boiss. & A.Huet
- Cichorium intybus L. – cykoria podróżnik
- Cichorium pumilum Jacq.
- Cichorium spinosum L.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-24].
- ↑ a b c d Cichorium L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-11-26].
- ↑ a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 337. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b c d e f John L. Strother: Cichorium Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2020-11-26].
- ↑ a b Zhu Shi, Norbert Kilian: Cichorium Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2020-11-26].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 60, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 202, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ Genus: Cichorium L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2020-11-26].