Cychry (województwo zachodniopomorskie)
Na mapach: 
52°41′27″N 14°42′30″E/52,690833 14,708333
52°41′27″N 14°42′30″E/52,690833 14,708333| wieś | |
 Kościół św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Cychrach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
40 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) |
874[2] |
| Strefa numeracyjna |
95 |
| Kod pocztowy |
74-404[3] |
| Tablice rejestracyjne |
ZMY |
| SIMC |
0179743 |
Położenie na mapie gminy Dębno  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu myśliborskiego  | |
| 52°41′27″N 14°42′30″E/52,690833 14,708333[1]
| |
.jpg)
Cychry (niem. do 1945 r. Zicher[4]) – wieś w Polsce położona w województwie zachodniopomorskim, w powiecie myśliborskim, w gminie Dębno. Według danych z 2013 r. miejscowość liczyła 958 mieszkańców[5].
Wieś zalicza się do ziemi lubuskiej[a]. Od 1 połowy XIII w. znajdowała się na uposażeniu chwarszczańskich templariuszy i następnie joannitów. Od 1540 r. Cychry wchodziły w skład domeny elektora brandenburskiego w Chwarszczanach, następnie stanowiły majątek państwowy do 1945 r. Od 1945 r. leży w granicach Polski.
W miejscowości znajduje się szkoła podstawowa, działają zespół folklorystyczny „Cychrowianki” i zespół tańca „Mali Cychrowiacy”.
Kościół późnoromański, zbudowany został z ciosów granitowych przed 1250 r. prawdopodobnie z fundacji templariuszy. Ludność zajmuje się głównie rolnictwem, funkcjonował młyn zbożowy.
Toponimia
[edytuj | edytuj kod]Słowiańska nazwa mogła brzmieć Sikorczy Las lub Sikorza Góra[7][8] (od nazwy osobowej Sikora). Niemiecka nazwa pochodzi zapewne od Tischler – stolarz.
Nazwa na przestrzeni wieków: Tyscher 1262; Scicheher 1308; Sicher 1313; Tsychyr 1319; Scygara 1401; Tzycher 1410; Cycharn 1417; Trzichther 1451; Czicher 1460; Zicher 1822; Zicher do 1945[9].
Po II wojnie światowej używano przejściowo nazw Czochry, Czychry, Czachory, Marianówka. Pierwszy polski sołtys zaproponował nazwę Wesołówka, która jednak nie spotkała się z poparciem[10]. Nazwę Cychry wprowadzono formalnie rozporządzeniem ministrów Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 1 czerwca 1948 roku[11].
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Wieś położona jest na trasie Kostrzyn nad Odrą – Dębno – Myślibórz, 5 km na południe od Dębna, 27 km od Myśliborza i 35 km od Gorzowa.
Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski według Kondrackiego teren na którym położone są Cychry należy do prowincji Nizina Środkowoeuropejska, podprowincji Pojezierza Południowobałtyckiego, makroregionu Pojezierze Południowopomorskie oraz w końcowej klasyfikacji do mezoregionu Równina Gorzowska[12].
Historia
[edytuj | edytuj kod]- VIII-poł. X w. – w widłach Odry i dolnej Warty znajduje się odrębna jednostka terytorialna typu plemiennego, prawdopodobnie powiązana z plemieniem Lubuszan. Na północy od osadnictwa grupy cedyńskiej oddzielały ją puszcze mosińska (merica Massen) i smolnicka (merica Smolnitz). Mieszkańcy zajmowali się gospodarką rolniczo-hodowlaną.
- 960–972 – książę Mieszko I opanowuje tereny nadodrzańskie, obejmujące obręb późniejszej kasztelani cedyńskiej, ziemię kiniecką i kostrzyńską
- 1005 (lub 1007) – Polska traci zwierzchność nad Pomorzem, w tym również nad terytorium w widłach Odry i dolnej Warty
- 1112-1116 – w wyniku wyprawy Bolesława Krzywoustego, Pomorze Zachodnie uznaje zwierzchność lenną Polski
- Pocz. XIII w. – obszar na północ od linii Noteci-dolnej Warty i zachód od Gwdy w dorzeczu Myśli, Drawy, środkowej Iny, stanowi część składową księstwa pomorskiego; w niewyjaśnionych okolicznościach zostaje przejęty przez księcia wielkopolskiego Władysława Laskonogiego, a następnie jego bratanka, Władysława Odonica[13]
- 1232 – nadanie templariuszom przez księcia Władysława Odonica (lub wcześniej przez Henryka I Brodatego) wsi Chwarszczany wraz z 1000 łanami ziemi (ok. 15-17 tys. ha) między Odrą, Wartą i Myślą, w tym również Cychr
- Przed 1250 – we wsi wybudowano kościół, prawdopodobnie z fundacji chwarszczańskich templariuszy
- 1250 – Margrabiowie brandenburscy z dynastii Askańczyków rozpoczynają ekspansję na wschód od Odry; z zajmowanych kolejno obszarów powstaje następnie Nowa Marchia
- 31.12.1262[14] – wzmianka w dokumentach templariuszy pod nazwą Tyscher; Jan i Otton z dynastii askańskiej zawierają ugodę z Widekindem (Widekinusem), mistrzem templariuszy w Niemczech i krajach słowiańskich, na mocy którego templariusze w zamian za zrzeczenie się praw do miejscowości leżących przy drodze do Gorzowa (oppidum – prawdopodobnie przedlokacyjna osada targowa pod Kostrzynem, Kłośnica, Warniki, Dąbroszyn, Pudignowe i Witnica) oraz dóbr komandorii w Myśliborzu, otrzymują potwierdzenie posiadania komandorii chwarszczańskiej wraz z dziesięcioma wsiami (Bogusław, Carkzowe?, Cychry, Dargomyśl, Dębno, Gudzisz, Krześnica, Nyvik?, Oborzany, Sarbinowo). Formą zadośćuczynienia jest dodatkowo wieś Kaleńsko w ziemi kostrzyńskiej, będąca wcześniej w posiadaniu rycerskim[15]
- 13.09.1308 – pomimo że wieś (wymieniana pod nazwą Scicheher) należała do templariuszy, margrabia Waldemar sprzedaje ją w imieniu templariusza Guntherusa de Kothen mieszczanom frankfurckim Tomaszowi i Janowi Hokeman, prawdopodobnie spodziewając się rychłej kasacji zakonu; transakcja została zapewne unieważniona lub wieś odkupiono, gdyż znalazła się następnie w posiadaniu chwarszczańskich joannitów[7][16][17]
- 02.05.1312 – rozwiązanie zakonu templariuszy bullą Ad providam papieża Klemensa V
- 1312 – posiadłości templariuszy na obszarze Marchii zajmują margrabiowie brandenburscy
- 1318 – w układzie zawartym w Cremmen, negocjowanym przez przedstawicieli przeora niemieckiego Pawła z Modeny i Leonarda de Tiburtis, margrabiowie brandenburscy potwierdzają joannitom posiadanie dóbr templariuszy
- 1320-1323 – po wygaśnięciu dynastii askańskiej, Nowa Marchia przejściowo przechodzi we władanie książąt pomorskich.
- 1323 – władzę w Nowej Marchii obejmują Wittelsbachowie
- 02.04.1335 – w Chwarszczanach wymienia się joannitów jako właścicieli[18]
- 1373 – pod zwierzchnictwem Korony Czeskiej dynastii Luksemburgów
- 1402 – w Krakowie osiągnięto porozumienie w sprawie sprzedaży przez Luksemburgów wsi wraz z Nową Marchią Koronie Polskiej, jednakże ostatecznie region został sprzedany zakonowi krzyżackiemu
- pocz. XV w. – Cychry zostają wymienione jako przynależne administracyjnie do dekanatu kostrzyńskiego w diecezji lubuskiej[6]
- 1405 – kościół wzmiankowany po raz pierwszy jako parafialny; brak danych o uposażeniu proboszcza[7]
- 1433-34 – zbrojne najazdy dokonane przez wójta krzyżackiego Henryka von Rabenstein na dwór chwarszczański i konfiskata mienia komandorii
- 1434 – zaangażowanie w spór najwyższych władz świeckich i kościelnych kończy spór komandorii chwarszczańskiej z zakonem krzyżackim wydaniem wyroku korzystnego dla joannitów
- 1454/55 – po wybuchu wojny polsko-krzyżackiej Krzyżacy sprzedają wieś i region w celu pozyskania środków na prowadzenie wojny
- 1535-1571 – za rządów Jana kostrzyńskiego Nowa Marchia staje się niezależnym państwem w ramach Świętego Cesarstwa Rzymskiego
- 1538 – margrabia Jan kostrzyński oficjalnie wprowadza na terenie Nowej Marchii luteranizm jako religię obowiązującą
- 15.06.1540 – komandoria Chwarszczany (w niej również wieś Cychry) zostaje przejęta przez margrabiego Jana kostrzyńskiego od joannitów, którzy zostają zmuszeni do przeniesienia konwentu do Świdwina. Cychry należą do domeny chwarszczańskiej[7]
- 1663[19] (lub 1693[7]) – kościół w Cychrach staje się parafialnym dla Chwarszczan, Dargomyśla i Gudzisza
- 1701 – powstanie Królestwa Prus
- 1718 – wieś posiada 15 pełnoprawnych i pełnorolnych chłopów oraz 18 zagrodników[7].
- 25.08.1758 – prusko-rosyjska bitwa pod Sarbinowem; podczas przygotowań do bitwy Fryderyk Wielki rozkazuje spalić wieś aby oczyścić przedpole i usunąć stamtąd Rosjan; spaliła się również wieża kościoła
- 1760 – wieś zajmują ponownie wojska rosyjskie i plądrują ją
- 1768 – remont i odnowienie kościoła, zbudowano nową wieżę
- 1806-1807 – Nowa Marchia pod okupacją wojsk napoleońskich; na mocy traktatu w Tylży w dniu 12.07.1807 wojska francuskie opuszczają terytorium państwa pruskiego z wyjątkiem niektórych ważniejszych twierdz, pod warunkiem spłaty bądź zabezpieczenia nałożonej na Prusy kontrybucji wojennej
- 1807-1811 – reformy gospodarcze Steina- Hardenberga dotyczące zniesienia poddaństwa chłopów w Prusach
- 1815-1818 – reformy administracyjne Prus zmieniają strukturę Nowej Marchii; wieś należy do powiatu Kostrzyn, w rejencji frankfurckiej, w prowincji brandenburskiej
- 1836 (1839) – w związku z likwidacją powiatu Kostrzyn[20], wieś przechodzi do powiatu Chojna, w rejencji frankfurckiej, w prowincji brandenburskiej
- 1871-1918 – Nowa Marchia w ramach Cesarstwa Niemieckiego
- 1882 – oddano do użytku linię kolejową łączącą Stargard z Kostrzynem, która przechodziła przez Cychry
| Niemiecka nazwa | Obiekt | Położenie | Polska nazwa | Ludność ok. 1820 r. | Ludność w 1852 r. |
|---|---|---|---|---|---|
| Neu Zicher[21] | kolonia | 1,5 km na płn.-wsch. | Suchlica | 156[22] | |
| Annamühle[23] | część miejscowości | 3 km na płd. | Stwardoszek [część wsi Suchlica] | ||
| Hofebruch[24] | leśniczówka, część miejscowości | 1 km na zach. | Wierzbki [osada wsi Cychry] | 34[22] | |
| Lehmanns Baumschule[25] | część miejscowości | 0,5 km na płd.-wsch. | Porąbka [Cychry][26] | 34[22] | |
| Sand[27] | część miejscowości | 0,5 km na zach. | Bielawa [Cychry][28] | ||
| Steinkrug[29] (Zicherer kleine Krug) | część miejscowości | 1 km na płd.-zach. | Goryń [część wsi Suchlica] | 2[30] | 11[22] |
- 31.01.1945 – zajęcie przez wojska 2 Armii Pancernej 1 Frontu Białoruskiego[31]
- 15.06.1945 – powstaje Nadleśnictwo Cychry (powierzchnia 8300 ha)
- 29.06.1945 – nominację na pierwszego leśniczego Nadleśnictwa Cychry dostaje Bronisław Kowalczyk
- 15.11.1945 – zatrudniono pierwszego nauczyciela w szkole podstawowej
- Po 1945 – majątek domeny państwowej zostaje znacjonalizowany i powstaje państwowe gospodarstwo rolne podległe kolejno nadrzędnym jednostkom w Dębnie, Barlinku, Myśliborzu i Wysokiej; osadnictwo ludności z dawnych województw II Rzeczypospolitej – tarnopolskiego i lwowskiego oraz przesiedleńców z Mazur. W kilka lat po wojnie przybyło również ponad 70 rodzin z pobliskich Mieszkowic
- 1946
- nacjonalizacja młyna
- przeniesienie Nadleśnictwa Cychry do Dębna
- 05.05.1946 – poświęcenie świątyni jako kościoła w parafii rzymskokatolickiej Dębno
- 1947 – grunty majątku częściowo rozparcelowano
- 1954–1972 – wieś należała i była siedzibą władz gromady Cychry.
- 1957 – przeniesienie biblioteki gromadzkiej z Sarbinowa do Cychr
- 02.07.1957 – powstanie parafii rzymskokatolickiej pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Cychrach[32]
- 1975–1998 – wieś należy do województwa gorzowskiego
- 1983 – oddano do użytku przedszkole na 30 dzieci. Obiekt został zaadaptowany, wyremontowany i wyposażony przez pracowników Fermy Tuczu w Cychrach[33]
- 1988 – zamknięto bibliotekę, ze względu na techniczne wyeksploatowanie budynku[34]
- Po 1990 – nieruchomości gospodarstwa rolnego wraz z ziemią przejmuje Agencja Nieruchomości Rolnych Skarbu Państwa
- I-XII 2002 – budowa nowej szkoły, koszt 2 mln zł[35]
- 28.02.2003 – oddanie do użytku nowego budynku szkoły przy ul. Jana Pawła II 85
| Właściciel | Lata |
|---|---|
| Zakon Templariuszy | 1232-1312 |
| Margrabiowie brandenburscy | 1312-1318 |
| Zakon Joannitów | 1318-1540 |
| Margrabiowie brandenburscy, królowie Prus państwo niemieckie [w domenie Chwarszczany] |
1540-1945 |
Ludność
[edytuj | edytuj kod]Ludność w ostatnich 3 wiekach[30][22][36][37][37]:
Gospodarka
[edytuj | edytuj kod]W miejscowości działało państwowe gospodarstwo rolne: Przemysłowa Ferma Tuczu Trzody Chlewnej w Cychrach należąca do Państwowego Przedsiębiorstwa Gospodarki Rolnej w Dąbroszynie.
Struktura działalności gospodarczej w marcu 2007 r.[38]:
| Dział | Ilość |
|---|---|
| Produkcja | 8 |
| Transport | 0 |
| Handel | 5 |
| Usługi | 3 |
W Cychrach funkcjonują 92 gospodarstwa rolne, nastawione na produkcję rolną w której przeważa ze względu na III, IV i V klasę ziemi, żyto, pszenżyto, owies, jęczmień i pszenica oraz uprawa ziemniaków, hodowla trzody chlewnej i bydła. Jest to rolnictwo tradycyjne, brak jest gospodarstw nastawionych na produkcję ekologiczną. We wsi działa 8 zakładów przemysłowych (znaczną część stanowią zakłady stolarskie) zatrudniających od kilku do kilkudziesięciu osób.
Struktura gospodarstw indywidualnych (łącznie grunty fizyczne = 779,6894 ha):
| Użytki rolne | Pow. w ha |
|---|---|
| Orne | 701,2242 |
| Zielone | 64,3384 |
| Inne | 0,1295 |
| Razem | 765,6921 |
Powierzchnia gospodarstw:
| Pow. w ha | Ilość |
|---|---|
| 1-5 | 60 |
| 5-10 | 18 |
| 10-20 | 8 |
| 20-50 | 3 |
| 50-100 | 2 |
| >100 | 1 |
W latach 70. XX w. odkryto duże złoża azotowego gazu ziemnego, eksploatacja od 2000 r. W złożu Cychry gaz zawiera 91% azotu, 5,2% metanu i 1,3% etanu. Zasoby wydobywane to 11 621,80 mln m³, przemysłowe 1 035,70 mln m³. W 2005 r. wydobycie wyniosło 43,24 mln m³[39]. Rurociągi technologiczne poprowadzone są ze złoża Cychry do Ośrodka Centralnego w Barnówku. Głównym zarządcą linii przesyłowych oraz pozostałej infrastruktury związanej z wydobyciem surowców kopalnych jest Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S. A. Oddział Zielonogórski Zakład Górnictwa Nafty i Gazu.
Organizacje i instytucje
[edytuj | edytuj kod]- Sołectwo Cychry – ogół mieszkańców wsi Cychry stanowi Samorząd Mieszkańców Sołectwa; teren działania sołectwa obejmuje wieś Cychry – w jej granicach administracyjnych. Sołtys (od 2011 r.) – Józef Głuszko[40].
- Koło Gospodyń Wiejskich – prowadzi wypożyczalnię naczyń stołowych, szyje stroje dla zespołów ludowych, wykonuje wieńce dożynkowe
- Ochotnicza Straż Pożarna – gaszenie pożarów, interwencje po wypadkach drogowych, organizacja zawodów drużyn młodzieżowych Ochotniczych Straży Pożarnych, zabezpieczenie trasy dębnowskiego maratonu
- Zespół „Cychrowianki” – uczestnictwo w przeglądach zespołów folklorystycznych powiatowych i wojewódzkich
- Zespół Tańca „Mali Cychrowiacy” – powstał we wrześniu 2003 r. przy szkole podstawowej[41]
- Stowarzyszenie Przyjaciół Zespołu Tanecznego „Mali Cychrowiacy” – powstało w marcu 2008 r.[42]
- Uczniowski Ludowy Klub Sportowy „Pomorzanin” Cychry – reaktywowany w 2000 r., barwy niebiesko-żółte[43]
- Filia Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy w Dębnie
Edukacja
[edytuj | edytuj kod]- Dzieci uczęszczają do szkoły podstawowej w Cychrach, natomiast młodzież do gimnazjum publicznego w Dębnie[44].
- Szkoła podstawowa – powstała jako szkoła 6-klasowa, pierwszy nauczyciel Eugeniusz Mataga zatrudniony został 15.11.1945 r., następnie Stanisław Wijas 01.12.1945 r.[45]. Szkoła znajdowała się w budynku należącym do Zarządu Lasów. W 1950 r. uczęszczało 127 uczniów, nauczało 3 nauczycieli, kierownikiem był Mieczysław Głuszko. Na początku lat 50. XX w. kierownictwo placówki objęła Janina Trzeciak, a w skład kadry pedagogicznej weszły: Cecylia Dalidowicz, Danuta Babij, Anna Juchiewicz-Bukowska. W połowie lat 50. XX w. szkoła pozyskała przestronny piętrowy budynek w centrum wsi. W ramach akcji 1000 szkół na tysiąclecie w roku 1963 oddano do użytku nowy budynek szkolny. Od roku szkolnego 1966/67 przekształcona została w szkołę 8-klasową. Od roku szkolnego 1973/74 stała się szkołą zbiorczą, uczęszczać do niej zaczęły dzieci z miejscowości Bogusław. Od 1 września 1999 r. w wyniku reformy szkolnictwa przekształcona ponownie w szkołę 6-klasową[46]. Od 28.02.2003 r. umiejscowiona w nowo wybudowanym obiekcie przy ul. Jana Pawła II 85.
Związki wyznaniowe
[edytuj | edytuj kod]Siedziba parafii rzymskokatolickiej św. Stanisława Biskupa Męczennika, położonej w dekanacie Dębno archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej.
Atrakcje turystyczne
[edytuj | edytuj kod]Kościół św. Stanisława Biskupa i Męczennika – późnoromański, zbudowany z ciosów granitowych przed 1250 r. prawdopodobnie z fundacji templariuszy. Budowla orientowana, salowa z transeptem i półkolistą apsydą z 1856 r. oraz szeroką wieżą przy szczycie zachodnim z lat 1768/1838.
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Jako przynależna do dawnej diecezji lubuskiej. Leżała w jej północno-wschodniej części, administracyjnie w dekanacie kostrzyńskim[6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 14 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 18217
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-07].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 172 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ GenWiki - Zicher. [dostęp 2010-05-13].
- ↑ Urząd Miasta i Gminy Dębno, Dane Statystyczne. [dostęp 2014-04-04].
- ↑ a b Siegmund Wilhelm Wohlbrück, Geschichte des ehemaligen Bisthums Lebus und des Landes dieses Nahmens, tom I, Berlin 1829, s. 99
- ↑ a b c d e f Karty z dziejów Dębna. Dębno: PPH „Zapol” Dmochowski Sobczyk, 2005, s. 69. ISBN 83-60140-35-9.
- ↑ Kreis Königsberg/Neumark. Erinnerungen an einen ostbrandenburgischen Landkreis. Berlin/Bonn: Westkreuz-Verlag GmbH, 1996, s. 339.
- ↑ Nazwy miejscowe Polski: historia - pochodzenie - zmiany. Kazimierz Rymut (red.). T. II. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, 1996, s. 161. ISBN 83-85579-29-X.
- ↑ W Cychrach oni byli pierwsi 1945-2013. praca zbiorowa pod redakcją Edmunda Zioła. Cychry: Zespół Redakcyjny Przyjaciół Cychr, 2013, s. 8.
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 1 czerwca 1948 r. (M.P. z 1948 r. nr 59, poz. 363, s. 21)
- ↑ Karty z dziejów Dębna. Dębno: PPH „Zapol” Dmochowski Sobczyk, 2005, s. 25. ISBN 83-60140-35-9.
- ↑ Edward Rymar: Studia i materiały z dziejów Nowej Marchii i Gorzowa: szkice historyczne. Gorzów Wlkp.: Towarzystwo Przyjaciół Archiwum i Pamiątek Przeszłości, 1999, s. 8-9. ISBN 83-909122-1-X.
- ↑ Data układu za: Edward Rymar. Datacja układu templariuszy z margrabiami brandenburskimi w sprawie komandorii chwarszczańskiej i myśliborskiej (31 I 1262) [Błąd W druku, powinno być 31 XII 1262]. „Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny”. Nr 8, 2001. Gorzów Wlkp.: Towarzystwo Przyjaciół Archiwum i Pamiątek Przeszłości. ISSN 1231-3033.
- ↑ Adolph Friedrich Johann Riedel: Codex diplomaticus Brandenburgensis: Sammlung der Urkunden, Chroniken und sonstigen Quellenschriften für die Geschichte der Mark Brandenburg und ihrer Regenten. T. XIX. 1860, s. 5-6. [dostęp 2010-08-09].
- ↑ Dariusz Hein: Zamki joannitów w Polsce. Poznań: 2009, s. 139. ISBN 978-83-929342-0-2.
- ↑ „... quod frater Guntherus de Kothen vendidit discretis viris Thome et Johanni, germanis doctis hokeman et eorum veris heredibus villam Scicheber cum universis et singulis attinenciis, cum omni seruicio et cum omni iure, utilitate et usufructu, quosumque nomine canseatur, prout ipsam villam predictus frater Guntherus et sui confratres habuerunt et pariter possiderunt, iusto et consueto tytulo perpetuis temporibus possidentam libere et habendam (...). Adolph Friedrich Johann Riedel: Codex diplomaticus Brandenburgensis: Sammlung der Urkunden, Chroniken und sonstigen Quellenschriften für die Geschichte der Mark Brandenburg und ihrer Regenten. T. XIX. 1860, s. 9-10. [dostęp 2010-08-09].
- ↑ Adolph Friedrich Johann Riedel: Codex diplomaticus Brandenburgensis: Sammlung der Urkunden, Chroniken und sonstigen Quellenschriften für die Geschichte der Mark Brandenburg und ihrer Regenten. T. XIX. 1860, s. 196-197. [dostęp 2010-08-09].
- ↑ Architektura Sakralna Pomorza Zachodniego. [dostęp 2010-05-13].
- ↑ Powiat kostrzyński rozwiązano w 1836 r., lecz na skutek protestów junkrów król Fryderyk Wilhelm III zawiesił rozporządzenie i dopiero w 1839 r. ostatecznie rozwiązał powiat, pozostawiając w Kostrzynie ekspozyturę Landratury w Chojnie, która stanowiła organ zwierzchni dla południowej części powiatu chojeńskiego. Kostrzyn nad Odrą. Dzieje dawne i nowe. Jerzy Marczewski (red.). Poznań: Instytut Zachodni, 1991, s. 252. ISBN 83-85003-58-4.
- ↑ GenWiki-Neu Zicher. [dostęp 2010-05-28].
- ↑ a b c d e Topographische Uebersicht des Appellationsgerichts-Departements Frankfurt a/O: Zusammengestellt von Güthlein. Gustav Harnecker & Co., 1856, s. 22. [dostęp 2010-08-09].
- ↑ GenWiki-Annamühle. [dostęp 2010-05-28].
- ↑ GenWiki-Hofebruch. [dostęp 2010-05-28].
- ↑ GenWiki-Lehmanns Baumschule. [dostęp 2010-05-28].
- ↑ Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie ustalenia, zmiany i znoszenia urzędowych nazw niektórych miejscowości oraz obiektu fizjograficznego (Dz. U. nr 240 poz. 1746 z 22 grudnia 2006 r.) włączono przysiółek Porąbka do wsi Cychry.
- ↑ GenWiki-Sand (Königsberg). [dostęp 2010-05-28].
- ↑ Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie ustalenia, zmiany i znoszenia urzędowych nazw niektórych miejscowości oraz obiektu fizjograficznego (Dz. U. nr 240 poz. 1746 z 22 grudnia 2006 r.) włączono osadę Bielawa do wsi Cychry.
- ↑ GenWiki-Steinkrug. [dostęp 2010-05-28].
- ↑ a b Leopold Krugg: Neues topographisch-statistisch-geographisches Wörterbuch des Preussischen Staats. T. 5. Halle: Karl August Kümmel, 1823, s. 226. [dostęp 2010-08-09].
- ↑ Z Dziejów Ziemi Chojeńskiej. Tadeusz Białecki (red.). Szczecin: Instytut Zachodniopomorski, 1969, s. 499.
- ↑ Tygodnik Katolicki Niedziela, edycja szczecińska 23/2003. [dostęp 2010-05-13].
- ↑ Karty z dziejów Dębna. Dębno: PPH „Zapol” Dmochowski Sobczyk, 2005, s. 224. ISBN 83-60140-35-9.
- ↑ Karty z dziejów Dębna. Dębno: PPH „Zapol” Dmochowski Sobczyk, 2005, s. 242. ISBN 83-60140-35-9.
- ↑ Karty z dziejów Dębna. Dębno: PPH „Zapol” Dmochowski Sobczyk, 2005, s. 294. ISBN 83-60140-35-9.
- ↑ gemeindeverzeichnis.de. Landkreis Königsberg (Neumark). [dostęp 2010-08-09].
- ↑ a b Deutsche Verwaltungsgeschichte. Landkreis Königsberg (Neumark). [dostęp 2010-05-13].
- ↑ Plan Rozwoju Wsi Cychry, Załącznik 1 Do uchwały Nr IX/62/2007 Rady Miejskiej z dnia 26 kwietnia 2007.
- ↑ Azotowy gaz ziemny. pgi.gov.pl. [dostęp 2010-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-19)].
- ↑ Biuletyn Informacji Publicznej UM w Dębnie. Sołectwa. [dostęp 2011-05-04].
- ↑ Zespół Tańca „Mali Cychrowiacy”. [dostęp 2010-05-13].
- ↑ Krajowy Rejestr Sądowy on-line. [dostęp 2010-05-13].
- ↑ Urząd Miasta i Gminy Dębno, Kluby sportowe. [dostęp 2013-08-20].
- ↑ Uchwała Nr XVIII/188/04 Rady Miejskiej w Dębnie z dnia 27 maja 2004 r w sprawie: ustalenia planu sieci publicznych szkół podstawowych i gimnazjów oraz granic ich obwodów na terenie miasta i gminy Dębno. [dostęp 2010-06-12].
- ↑ Z Dziejów Ziemi Chojeńskiej. Tadeusz Białecki (red.). Szczecin: Instytut Zachodniopomorski, 1969, s. 360.
- ↑ Marek Karolczak, Magdalena Umińska. „Leksykon oświaty zachodniopomorskiej 1945-2005. Powiat myśliborski”, 2005. Szczecin: Centrum Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Szczecinie.
