Cmentarz katolicki w Żelechowie

Cmentarz katolicki w Żelechowie

Kaplica św. Krzyża – grób rodziny Ordęgów
Państwo	Polska
Miejscowość	Żelechów
Data otwarcia	1800
Położenie na mapie Żelechowa Cmentarz katolicki w Żelechowie
Położenie na mapie Polski Cmentarz katolicki w Żelechowie
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Cmentarz katolicki w Żelechowie
Położenie na mapie powiatu garwolińskiego Cmentarz katolicki w Żelechowie
Położenie na mapie gminy Żelechów Cmentarz katolicki w Żelechowie
51°48′39,8″N 21°53′17,1″E

Nagrobek z 1895 roku

Cmentarz katolicki w Żelechowie to miejsce pochówku wiernych z tutejszej parafii. Znajduje się tam wiele zabytkowych nagrobków. Pochowani są m.in. Ignacy Wyssogota Zakrzewski, pierwszy prezydent Warszawy i Ludwik Pudło, przedwojenny burmistrz Żelechowa.

Historia cmentarza

Powstanie cmentarza w 1800 roku zostało wymuszone przez władze austriackie. Decyzja związana była z problemami higienicznymi przy prowadzeniu pochówków w centrum miasta (na tyłach kościoła parafialnego). Cmentarz umiejscowiono na wzniesieniu pomiędzy obecnymi ulicami Długą i Wilczyską przy ówczesnym trakcie Warszawskim. Jako jeden z pierwszych parafian, w 1802 roku, pochowany tu został dziedzic żelechowski Ignacy Wyssogota Zakrzewski. Zadłużonych Zakrzewskich nie było stać na kaplicę. Obecnie miejsce pochówku Zakrzewskiego jest ogrodzone i upamiętnione tablicami. Na cmentarzu istniało oddzielne miejsce dla pochówku nieochrzczonych dzieci, a później także prawosławnych wojskowych, tzw. kładobizna.

W 1834 roku cmentarz otoczono parkanem wykonanym z polnych kamieni. Z lat 40. i 50. XIX wieku pochodzą najstarsze zachowane nagrobki: Katarzyny z Bielasów Moreszowej (zm. 1845), rodzeństwa Nowackich (zm. 1850, 1859). W 1852 roku, ówczesny dziedzic Żelechowa, Jan Ordęga wybudował na osi głównej alei cmentarza kaplicę pw. św. Krzyża. Pochowana została tam jego żona Karolina, mimo iż była ona luteranką. Zmarła ona w 1851 roku. Władze kościelne wymusiły jednak na Ordędze przeniesienie ciała żony. Później, także inni członkowie rodziny zostali pochowani w tym miejscu. Kaplica jest budynkiem klasycystyczny, na planie prostokąta. Front zwieńczony jest trójkątnym szczytem z tympanonem wypełnionym dekoracją z herbem Ordęgów – Łodzią. Znajdują się tam epitafia Karoliny z Danglów Ordężyny i Tereni Ordęga (zm. 1859). Ordęgowie, aż do czasów kryzysu gospodarczego w 1932 roku, opłacali specjalną subwencję dla parafii na rzecz utrzymania kaplicy.

W 1854 roku na cmentarzu pochowano dużą liczbę żołnierzy zmarłych z powodu epidemii tyfusu. W latach 70. XIX wieku powiększono cmentarzu. W 1882 otoczono go murem w cegły. W 1896 roku ponownie pojawiły się problemy z pochowaniem protestanta – tym razem kalwina Artura Piaskowskiego, właściciela dóbr zadybskich, który z racji swoich przekonań nie opłacał składek na rzecz parafii. W latach 90. XX wieku ponownie powiększono cmentarz.

Pochowane osoby

Grób rodziny Zakrzewskich

• Ignacy Wyssogota Zakrzewski – na jego grobie znajduje się napis zawierający dwa błędy. Podana jest błędna data jego śmierci (powinno być 1802, a nie 1801). Zakrzewski nigdy nie był prezesem Rady Nieustającej tylko Rady Tymczasowej.
• wielu członków rodziny Ordęgów
• Ludwik Pudło – przedwojenny burmistrz Żelechowa.
• uczestnicy kampanii wrześniowej.
• Józef Chełmoński – malarz, jeden z najwybitniejszych twórców malarstwa realistycznego w Polsce

Bibliografia

• Grzegorz Szymczak 1000 dat z historii Żelechowa i okolic. Rozdział 7. XIX wiek
• Anna Laszuk, Rodzina Ordęgów z Żelechowa [w:] Prace Archiwalno-Konserwatorskie, z. 14, Fundacja Rozwoju Badań Regionalnych SIGILLUM - Archiwum Państwowe w Siedlcach, Siedlce 2004, ISSN 0860-0058