Cmentarz Mogilski

Cmentarz parafialny
Mogiła

nr rej. Gminna ewidencja zabytków – Kraków A-1598/M z 7 lipca 2021
Główna aleja
Państwo	Polska
Miejscowość	Kraków
Adres	os. Wandy
Typ cmentarza	wyznaniowy
Wyznanie	rzymskokatolicki
Stan cmentarza	czynny
Powierzchnia cmentarza	0,93 ha
Data otwarcia	1836
Położenie na mapie Krakowa Cmentarz parafialny Mogiła
Położenie na mapie Polski Cmentarz parafialny Mogiła
Położenie na mapie województwa małopolskiego Cmentarz parafialny Mogiła
50°04′11″N 20°03′03″E

Cmentarz parafialny w Mogile – cmentarz w Krakowie, znajdujący się na terenie osiedla Wandy, najstarszego osiedla Nowej Huty. Jest cmentarzem parafialnym, administrowany przez parafię św. Bartłomieja, w której duszpasterzami są Cystersi z klasztoru w Mogile.

Historia cmentarza

Pierwszy parafialny cmentarz mogilski powstał w 1347 wokół kościoła Narodzenia Pańskiego i św. Bartłomieja Apostoła. Nowy cmentarz mogilski założono 1795 roku kilkaset metrów na północ od zabudowań, pośród pól. Zachował się opis projektu ogrodzenia cmentarza z 1821 roku. W roku 1784 władze austriackie zarządziły przeniesienie cmentarza przykościelnego poza obszar zabudowań. Służył jako miejsce pochówków mieszkańców wsi: Mogiła, Łęg i Czyżyny. Najstarszy zachowany dziś grób, należący do rodziny Styczniów, pochodzi z 1854. W roku 1842 cmentarz otoczono wałem ziemnym, a w 1901 został poszerzony na podstawie planu sytuacyjnego sporządzonego przez geodetę Maurycego Siegera 19 maja 1897 roku. W 1965 zbudowano ogrodzenie z siatki na podmurówce, które istnieje do dnia dzisiejszego.

Gdy w 1949, tuż za cmentarnym ogrodzeniem zaczęto wznosić pierwsze osiedla Nowej Huty, cmentarz stał się miejscem spoczynku pierwszych mieszkańców nowego miasta. Z lat 50. XX wieku pochodzi duża kwatera dziecięcych grobów, zwłaszcza noworodków i niemowląt. Z chwilą otwarcia Cmentarza Grębałowskiego w 1964, Rada Narodowa w sposób nieprawomocny zamknęła cmentarz w Mogile. Od tego momentu grzebani byli tutaj jedynie ci, którzy posiadali na tym cmentarzu rodzinne groby bądź grobowce, co powodowało sprzeciwy ze strony mieszkańców pobliskich bloków. W latach 80 cmentarz został ponownie otwarty na skutek działań podjętych przez lokalną społeczność. Po przemianach ustrojowych w latach 90. ojcowie Cystersi przeprowadzili inwentaryzację istniejących mogił, a zebrane przy tej okazji fundusze zostały wykorzystane na sporządzenie mapy cmentarza oraz budowę alei głównej. W chwili obecnej pogrzeby na cmentarzu odbywają się regularnie. W 2009 roku został wzniesiony i poświęcony nowy krzyż cmentarny zaprojektowany przez Marka Kordyacznego. Od 1 listopada 2011 roku z powodu wzrostu natężenia ruchu drogowego nie odbywają się kondukty pogrzebowe z kościoła parafialnego na cmentarz. Od roku 2011 prowadzona jest wymiana drzewostanu. W roku 2013 został wybudowany wjazd na cmentarz od strony ul. Daniłowskiego.

Opis cmentarza

Najstarsza część cmentarza ma układ osiowy prowadzący od bramy do krzyża. Nad cmentarzem góruje mocno zaniedbany, ze śladami licznych uszkodzeń, pozbawiony tablic epitafijnych, zbudowany z czerwonej cegły, zwieńczony niezachowanym krzyżem, grobowiec rodziny Rogozińskich. Spoczywa w nim rodzina Kazimierza Rogozińskiego, właściciela zbudowanej na przełomie XIX i XX wieku eklektycznej willi, zachowanej do dziś przy ulicy Sieroszewskiego.

Przy głównej alejce znajduje przykryty kamienną płytą z krzyżem, zbiorowy grób ojców Cystersów.

Po prawej stronie głównej alei cmentarza, w jego wschodniej części znajduje się Cmentarz wojenny nr 390 – Mogiła, z grobami 71 żołnierzy (70 z armii austro-węgierskiej i 1 z armii rosyjskiej) z lat I wojny światowej (cmentarz projektował Hans Mayr). Głównym elementem ozdobnym jest ściana pomnikowa z krzyżem. Z czasem degradacji uległo ogrodzenie a wraz z nim odlane z cementu rzymskiego dwie czapki austriackich poruczników znajdujące się na słupkach w przedniej części ogrodzenia. W tym samym czasie w sposób niekontrolowany wzniesiono grobowce na granicy cmentarza wojennego.

Przy głównej alejce pochowano kolejno trzech proboszczów parafii pw. św. Bartłomieja w 1895 księdza Leopolda Siemińskiego, w 1935 księdza prałata Wojciecha Siedleckiego, a 18 maja 1960 spoczął koło swoich poprzedników ksiądz Józef Zastawniak, budowniczy kościoła św Judy Tadeusza w Czyżynach i jego pierwszy proboszcz. W 2010 spoczął koło księdza Zastawniaka kolejny z proboszczów parafii w Czyżynach ks. prałat Jan Gwizdoń.

Przy głównej alejce ustawiono pomnik nagrobny z niezachowanej mogiły, z ledwo dziś czytelnym napisem na alabastrowej tablicy. Należał on do Karola Żabińskiego (1857-1911) właściciela jednego z trzech mogilskich młynów. Warto także wspomnieć postać Apolonii z Horów Dyniowej zm. w 1954, spoczywającej obok swojego tragicznie zmarłego w 1925 uzdolnionego artystycznie syna Romualda. Na grobie Jana Zbroi zm. w 1932 mieszkańca Czyżyn zobaczyć można kamienną figurę modlącego się Chrystusa, jest ona jednym z nielicznych zachowanych na tutejszym cmentarzu przykładów rzeźby nagrobnej.

Pochowani

• 
  Zabytkowy grobowiec Rogozińskich
• 
  Odnowione nagrobki z drugiej dekady XIX w. po lewej z grobu Karola Żabińskiego
• 
  Figura modlącego się Chrystusa na nagrobku Jana Zbroi
• 
  Cmentarz wojenny nr 390 – Mogiła

Bibliografia

• Adam Gryczyński, Czas zatrzymany, Kraków 2007, album zdjęć i wspomnień o dawnych mieszkańcach wsi zajmowanych obecnie przez nowohuckie osiedla.
• Nowohucka Kronika Filmowa. [dostęp 2010-11-28].
• Encyklopedia Krakowa, Antoni HenrykA.H. Stachowski (red.), ElżbietaE. Adamczyk, Warszawa: PWN, 2000, ISBN 83-01-13325-2, OCLC 830213257 . Brak numerów stron w książce
• Archiwum parafii św. Bartłomieja w Krakowie – Mogile

Linki zewnętrzne

• Strona dotycząca cmentarza parafii św. Bartłomieja w Krakowie – Mogile
• Wyszukiwarka osób pochowanych na cmentarzu w Mogile
• Cmentarz wojenny z I wojny światowej nr 390. cmentarze.jasonek.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-27)].