Cmentarz żydowski w Krośnie
49°42′14″N 21°45′54″E/49,703889 21,765000 nr rej. A-338 z 26.09.1995[1]
| |
.jpg) Cmentarz żydowski w Krośnie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Stefana Okrzei |
| Typ cmentarza |
wyznaniowy |
| Wyznanie | |
| Stan cmentarza |
nieczynny |
| Powierzchnia cmentarza |
1 ha |
| Data otwarcia | |
Położenie na mapie Krosna  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
| 49°42′14″N 21°45′54″E/49,703889 21,765000
| |
Cmentarz żydowski w Krośnie – cmentarz żydowski założony w drugiej połowie XIX wieku, prawdopodobnie w latach 1860-1870. Cmentarz na powierzchnię około jednego hektara[2]. Cmentarz znajduje się przy ul. Okrzei.
Nekropolia została zdewastowana przez nazistów podczas II wojny światowej – większość nagrobków wyrwano z ziemi i wywieziono. W 1946 roku ocalali z Holocaustu krośnieńscy Żydzi ustawili część macew ponownie na terenie cmentarza.
W czasie II wojny światowej zwożono tu zwłoki pomordowanych. W 1942 roku na cmentarzu izraelickim rozstrzeliwano krośnieńskich Żydów, w grudniu 1942 w masowej mogile pochowano zamordowanych kilkudziesięciu Żydów[3], w tym jedynego rabina krośnieńskiej gminy żydowskiej Samuela Ozon Führera[4]. Mogiła ta znajduje się w północno-wschodniej części cmentarza. W czasie wojny cmentarz został ograbiony z większości znajdujących się na nim nagrobków.
.jpg)
Obecnie cmentarz żydowski jest jedynym śladem obecności Żydów w Krośnie[5]. Położony jest na Zawodziu przy ulicy Goszczyńskiego – brama na cmentarz znajduje się od strony ul. ks. Sarny. Na cmentarzu zachowało się około 250 macew w różnym stanie. Najcenniejszy jest pomnik Bernarda Münza z 1930 roku przypominający swym kształtem złamaną jabłoń. Pochowany tu jest m.in. Abraham Dym – radny miasta Krosna z okresu międzywojennego.
W końcu lat osiemdziesiątych cmentarz został częściowo odnowiony i uporządkowany staraniem Fundacji Rodziny Nissenbaumów.
Od 2002 roku cmentarzem opiekuje się Stowarzyszenie „Olszówka”[6] prowadząc prace odnowieniowe – usunięto kilka ton śmieci, wykonano podstawowe prace ogrodnicze, odnowiono bramę, zamieszczono nowe tablice informacyjne, zabezpieczono studnię, wykonano fotograficzną inwentaryzację obiektu, dzięki pracom odkryto około 100 macew, do których wcześniej nie można było podejść, bowiem skrywały je wysokie, gęste zarośla i krzewy. Stowarzyszenie popularyzuje również wiedzę historyczno-kulturową dotyczącą cmentarza i Żydów krośnieńskich organizując zajęcia edukacyjne na terenie cmentarza[7][8]. Prace odnowieniowe powinny się zakończyć w 2010 roku.
Obecnie krośnieński cmentarz jest jednym z najlepiej utrzymanych cmentarzy żydowskich na Podkarpaciu.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2024-09-27].
- ↑ Burchard podaje datę powstania cmentarza jako XIX w., a przy tym jego powierzchnię jako 0,66 ha
- ↑ Burchard, nie podając dokładnej daty, podaje, iż w masowych mogiłach na cmentarzu pochowano 120 Żydów i 10 osób innych narodowości zabitych na terenie kirkutu
- ↑ W Krośnie odnaleziono grób Führera. [dostęp 2009-05-29]. (pol.).
- ↑ Cmentarze żydowskie w Polsce. [dostęp 2009-05-29]. (pol.).
- ↑ Historia Żydów i kirkutu w Krośnie. [dostęp 2009-05-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (27 lipca 2009)]. (pol.).
- ↑ Porządkowanie cmentarza żydowskiego w Krośnie. [dostęp 2009-05-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (26 lipca 2009)]. (pol.).
- ↑ Żydzi krośnieńscy, czyli ocalić od zapomnienia. [dostęp 2009-05-29]. (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Przemysław Burchard: Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce. Warszawa: 1990, s. 227.
- Mapa WIG Jasło Pas 50 Słup 33 Warszawa 1938
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Cmentarz żydowski w Krośnie na portalu Wirtualny Sztetl