Chyrzyna
49°47′11″N 22°32′25″E/49,786389 22,540278| wieś | |
 Przeprawa promowa Chyrzyna-Krzywcza | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2020) |
126[2] |
| Strefa numeracyjna |
16 |
| Kod pocztowy |
37-741[3] |
| Tablice rejestracyjne |
RPR |
| SIMC |
0605105[4] |
Położenie na mapie gminy Krzywcza  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu przemyskiego  | |
| 49°47′11″N 22°32′25″E/49,786389 22,540278[1]
| |
.jpg)
Chyrzyna – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie przemyskim, w gminie Krzywcza[4][5]}.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.
Miejscowość leżąca naprzeciw Krzywczy po drugiej stronie Sanu.
Części wsi
[edytuj | edytuj kod]| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0605111 | Chyrzynka | część wsi |
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwsze wzmianki o niej pochodzą z 1398, wtedy wieś ta wchodziła w skład uposażenia parafii Krzywcza. Jej pierwsza nazwa brzmiała w tym okresie Chiziny. W miejscowości archeolodzy odkryli ślady osadnictwa wczesnośredniowiecznego.
Chyrzyna była kolejno własnością braci Jana i Szymona, synów Dziersława z Brześcia, następnie Rafała z Krzywczy i jego sukcesorów. W 1518 nabyli ją Orzechowscy, a od 1625 właścicielami byli Krasiccy, w 1723 przeszła w ręce Woronowiczów. Na początku XIX w. kupił Chyrzynę Joachim Boznański, a od 1818 była własnością Józefa Pawlikowskiego, potem Starzeńskich. Ostatnimi właścicielami tych dóbr ziemskich byli Bocheńscy.
W 1507 w Chyrzynie istniała już parafia prawosławna. Następnie po przyjęciu Unii przez Rusinów przez wiele lat istniała parafia greckokatolicka, w 1805 pw. św. Szymona Słupnika, której parochem był ks. Symeon Kopystyński. Pod takim samym wezwaniem znajdowała się w miejscowości cerkiew. Terenem prawdopodobnej lokalizacji było miejsce obecnej szkoły. Nie jest rzeczą jasną, z jakich powodów przeniesiono parafię z Chyrzyny do Chyrzynki. Miejscowości te, kiedyś odrębne wsie, dziś są połączone terytorialnie. Faktem jest, że w roku 1857 wybudowano tam cerkiew pw. Św. Szymona Słupnika z fundacji Adama hr.Starzeńskiego.
Do dziś obok leśniczówki w Chyrzynce znajduje się cerkiew wybudowana - jak już wspomniano - w 1857 (odnawiana w 1911). Na sklepieniu i na ścianach zachowała się w dość dobrym stanie polichromia.
W 1785 Chyrzyna wraz z Chyrzynką tworzyły wspólną gminę katastralną, w której mieszkało 328 osób. Zaś 1880 żyły w Chyrzynie 424 osoby (365 grek., 45 rzym., 14 mojż.).
Jeszcze przed 1914 funkcjonował prom łączący Chyrzynę z Krzywczą.
W okresie II wojny światowej od września 1939 do czerwca 1941 Chyrzyna była miejscowością graniczną pomiędzy Ukrainą Radziecką a Niemcami. O tamtych czasach przypominają rozrzucone po lasach resztki żelbetonowych bunkrów radzieckiej linii obrony (linia Mołotowa). W okresie wysiedleń miejscowość bardzo ucierpiała. Pozostała w niej zaledwie 1/3 z przedwojennej liczby mieszkańców.
W Chyrzynie znajdowała się szkoła wybudowana w okresie powojennym tzw. 1000-latka. W sezonie letnim służyła przez szereg lat jako schronisko młodzieżowe. Obecnie własność prywatna.
Na początku 2015 rozpoczęła się budowa mostu na Sanie, który ma połączyć Chyrzynę z Krzywczą, w miejsce istniejącej obecnie przeprawy promowej, która realizowana jest przez Firmę Eurovia Polska S.A. z grupy Vinci.
Demografia
[edytuj | edytuj kod]- 1785 – 242 grekokatolików, 20 rzymskich katolików, 8 żydów
- 1859 – 338 grekokatolików
- 1879 – 390 grekokatolików
- 1899 – 374 grekokatolików
- 1938 – 504 grekokatolików (brak informacji o innych wyznaniach)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 17061
- ↑ Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 16 [dostęp 2022-01-23]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 158 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Piotr Haszczyn - Zarys dziejów parafii w Krzywczy 1398-1998, Krzywcza 1998, ISBN 83-910485-0-0
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Chyrzyna, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 669.
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
