Białko C-reaktywne
Białko C-reaktywne (ang. C-reactive protein, CRP) – białko należące do tzw. białek ostrej fazy. Wytwarzane głównie w wątrobie i komórkach tłuszczowych[1], a następnie wydzielane do krwi.
Funkcja
[edytuj | edytuj kod]Białko C-reaktywne bierze udział w odpowiedzi immunologicznej, ponieważ ułatwia wiązanie dopełniacza, ułatwiając tym samym opsonizację i fagocytozę czynnika infekcyjnego oraz moduluje funkcję granulocytów i monocytów. Jest najwcześniej odkrytym receptorem rozpoznającym wzorce (PRR)[2]
Nazwę białko „C-reaktywne” nadano po jego odkryciu, z uwagi na zdolność do łączenia się z wielocukrem, określanym literą „C”, a wchodzącym w skład otoczki bakteryjnej dwoinki zapalenia płuc (Streptococcus pneumoniae)[3].
Diagnostyka
[edytuj | edytuj kod]Podwyższone stężenie CRP we krwi występuje w[4]:
- zakażeniach (zarówno bakteryjnych, wirusowych, grzybiczych oraz zarażeniach pasożytniczych),
- stanach zapalnych, związanymi z chorobami autoimmunologicznymi i zapalnymi,
- urazach,
- zawale serca,
- nowotworach.
Na stężenie CRP mają także wpływ takie czynniki jak płeć, masa ciała, wiek, rasa/badana populacja, palenie tytoniu, stosowane leki oraz metoda oznaczania, dlatego nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych dla tego oznaczenia.
Stężenie CRP we krwi zdrowego człowieka zwykle nie przekracza 5 mg/l (najczęściej 0,1–3,0 mg/l), ale w ciągu 24–48 godzin może zwiększyć się nawet 1000-krotnie. Uznaje się, że stężenie powyżej 10 mg/l mocno przemawia za obecnością stanu zapalnego o różnej etiologii. U osób z chorobami nowotworowymi stężenie CRP może osiągać wartości trójcyfrowe, ale największe wartości obserwuje się w zakażeniach bakteriami Gram-ujemnymi, po dużych urazach lub operacjach (ponad 500 mg/l).
Oznaczenie stężenia CRP wykorzystuje się w monitorowaniu przebiegu lub zagrożenia (np. po operacjach chirurgicznych) chorobami zapalnymi (zakażenie bakteryjne lub wirusowe), u pacjentów z przewlekłymi chorobami zapalnymi (np. choroby reumatyczne) oraz niektórych nowotworów. W tych przypadkach stężenie CRP oznacza się metodami stosunkowo mało czułymi, w zakresie 10–1000 mg/l.
Ponadto coraz częściej służy do oceny ryzyka incydentów sercowo-naczyniowych[5], ponieważ istnieje zależność między poziomem CRP we krwi a ryzykiem chorób wieńcowych. Stosuje się test wysokoczuły, tzw. hs-CRP, pozwalający oznaczyć poziom w zakresie 0,5–10 mg/l. Należy pamiętać, aby nie oceniać ryzyka wieńcowego za pomocą hs-CRP u osób z przewlekłym stanem zapalnym, ponieważ poziom CRP będzie u nich bardzo wysoki nie z powodu wysokiego ryzyka, a z powodu stanu zapalnego; innymi słowy oznaczamy metodą wysokoczułą tylko u osób zdrowych. Przydatne jest jednoczesne wykonanie profilu lipidowego.
Grupy ryzyka:
- niskie ryzyko: hs-CRP < 1,0 mg/l,
- przeciętne ryzyko: hs-CRP w zakresie 1,0–3,0 mg/l,
- wysokie ryzyko: hs-CRP > 3,0 mg/l.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ David C.W. Lau i inni, Adipokines: molecular links between obesity and atheroslcerosis, „American Journal of Physiology-Heart and Circulatory Physiology”, 288 (5), 2005, H2031–H2041, DOI: 10.1152/ajpheart.01058.2004, PMID: 15653761 (ang.).
- ↑ Alberto Mantovani i inni, Pentraxins in innate immunity: from C-reactive protein to the long pentraxin PTX3, „Journal of Clinical Immunology”, 28 (1), 2008, s. 1–13, DOI: 10.1007/s10875-007-9126-7, PMID: 17828584 (ang.).
- ↑ J. Gołąb i inni, Immunologia, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2017, s. 224, ISBN 978-83-01-19450-5.
- ↑ Andrzej Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2017, s. 1932, ISBN 978-83-7430-517-4.
- ↑ Jane E. Brody, Poznaj nowe sposoby dbania o serce, [w:] Portal wiedzy [online], Onet.pl, 15 stycznia 2009 [zarchiwizowane z adresu 2009-01-22].
