Bartolomeo Rastrelli
 Na portrecie pędzla Pietro Antonio Rotari | |
| Data i miejsce urodzenia |
1700 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
29 kwietnia 1771 |
| Narodowość | |
| Uczelnia | |
| Praca | |
| Budynki |
Cerkiew św. Andrzeja w Kijowie, Monaster Smolny, Peterhof, Pałac Zimowy |
| Projekty | |
Francesco Bartolomeo Rastrelli (ros. Франческо Бартоломео Растрелли; ur. 1700 w Paryżu, zm. 1771 w Petersburgu[1]) – architekt barokowy pochodzenia włoskiego, tworzący w stylu rosyjskiego baroku na terenie Rosji carskiej, zaprojektował m.in. Pałac Zimowy w Petersburgu, pałac w Rundāle oraz przebudowę Pałacu Katarzyny w Carskim Siole.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Francesco Bartolomeo Rastrelli urodził się w Paryżu w 1700 roku[2]. Był synem włoskiego rzeźbiarza i architekta Carla Bartolomea Rastrellego (1675–1744), z którym przyjechał do Rosji w wieku szesnastu lat[2][3][4]. Carlo Rastrelli, pracujący przez dekady we Francji, gdzie zdobył renomę jako rzeźbiarz i architekt wnętrz, przybył do Petersburga w 1716 roku, by pracować dla cara Piotra I Wielkiego[5][2].
Pierwsze nauki pobierał u ojca[2][3], z którym pracował nad projektami dla rosyjskiej arystokracji[4]. Jego pierwszym zleceniem, otrzymanym od hospodara Mołdawii Dymitra Kantemira w 1721 roku, był projekt pałacu dla władcy w Petersburgu[2][a]. Następnie w latach 20. XVII w. odbywał studia w Europie opłacane przez cara[2][3]. W 1724 roku na krótko powrócił do Petersburga, a po śmierci Piotra Wielkiego, cesarzowa Rosji Katarzyna I sfinansowała przynajmniej kolejne dwa lata jego studiów zagranicznych[3]. Nie wiadomo dokładnie gdzie studiował, przyjmuje się, że większość czasu spędził we Włoszech[3]. Studia zagraniczne trwały 5–8 lat, a Rastrelli mógł również kształcić się we Francji i w Niemczech[6].
Po powrocie do Rosji wyrobił sobie renomę[6]. W 1730 roku zaprojektował – nieistniejący już – gmach szkoły jazdy konnej przy Newskim Prospekcie[2]. Pod koniec lat 30. XVIII w. Rastrelli pracował dla faworyta cesarzowej Anny Romanowej – Ernesta Jana Birona, księcia Kurlandii i Semigalii od 1737 roku[2]. Dla Birona zaprojektował dwa pałace: pałac w Rundāle oraz pałac w Jełgawie, znajdujące się współcześnie na terenie Łotwy[2]. Cesarzowa Anna Romanowa nadała mu tytuł carskiego architekta nadwornego – honor nadany wcześniej niemieckiemu architektowi Schlüterowi (1660–1714) i francuskiemu architektowi Le Blondowi (1679–1719)[6]. Po odsunięciu Birona od władzy w 1740 roku, Rastrelli został wezwany z powrotem do Petersburga, gdzie powierzono mu projekt pałacu letniego (wzniesionego w latach 1741–1744)[2].
Jego pozycja ucierpiała podczas przewrotu pałacowego w 1741 roku, jednak szybko powrócił do łask, stając się ulubionym architektem cesarzowej Elżbiety Romanowej, która powierzała mu najważniejsze projekty w stolicy i okolicy[6]. W 1743 roku zainstalował w przebudowywanym na zlecenie cesarzowej Pałacu Zimowym Bursztynową Komnatę[7]. W 1744 roku otrzymał zlecenie projektu jej rezydencji letniej w Kijowie – Pałacu Maryńskiego[2]. W 1845 roku rozpoczął prace nad przebudową pałacu Peterhof, otwartego ponownie w 1755 roku[2][b]. W latach 1748–1764 według projektu Rastrellego wzniesiono w Petersburgu kompleks klasztorny Monasteru Smolnego, przy czym gmach soboru został ukończony dopiero w 1835 roku[2][c]. W 1748 roku Rastrelli sporządził bardzo podobny projekt cerkwi św. Andrzeja w Kijowie[2]. Również w 1748 roku Rastrelli rozpoczął prace nad pawilonem ermitażu w Carskim Siole, zbudowanym w 1749 roku[2]. W 1752 roku Rastrellemu powierzono przebudowę Pałacu Katarzyny w Carskim Siole, który miał się stać „rosyjskim Wersalem”[2]. W 1755 roku przeniósł tu z polecenia carycy Bursztynową Komnatę[7]. W latach 1754–1762 poprowadził budowę Pałacu Zimowego[2]. Za panowania Elżbiety Romanowej zaprojektował 12 pałaców oraz liczne cerkwie[4]. Opracowywał wówczas również oprawy uroczystości dworskich, sporządzając plany oświetlenia, fajerwerków, fontann winnych oraz bankietów czy pochodów[7].
W 1762 roku na tron wstąpiła Katarzyna II Wielka, która preferowała bardziej progresywny styl architektoniczny – neoklasycyzm[4] i zwolniła Rastrellego z pozycji nadwornego architekta w 1763 roku[2]. Rastrelli podjął wówczas ponownie prace dla Birona, by ukończyć wnętrza jego pałaców w Rundāle i Jełgawie[2].
W lutym 1771 roku Rastrelli został przyjęty jako honorowy członek do Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu[2][4]. Zmarł dwa miesiące później, w kwietniu 1771 roku w Petersburgu[2][4]. Miejsce jego pochowku nie jest znane[2].
Działalność
[edytuj | edytuj kod]Rastrelli tworzył w stylu rosyjskiego baroku na terenie Rosji carskiej[3][6]. Łączył rokoko z tradycyjnymi elementami architektury rosyjskiej, tworząc bogato zdobione, wielokolorowe fasady[4]. Był architektem m.in. Pałacu Zimowego w Petersburgu, pałacu w Rundāle oraz przebudowy Pałacu Katarzyny w Carskim Siole[3][6].
Poniższa tabela przedstawia wybrane obiekty wzniesione lub przebudowane według projektów Rastrellego:
- Obiekt – nazwa obiektu;
- Zdjęcie – fotografia obiektu;
- Budowa – lata budowy i/lub przebudowy;
- Położenie – miasto, państwo, współrzędne geograficzne;
- Opis – krótki opis obiektu.
† nieistniejące
| N° | Zdjęcie | Obiekt | Położenie | Budowa | Opis |
|---|---|---|---|---|---|
| 1. | Pałac Dymitra Kantemira | Petersburg
|
1720–1724 | Pałac dla Dymitra Kantemira, wzniesiony w latach 1720–1724 a później kompletnie przebudowany[8]. | |
| 2. | Pałac Letni Anny Iwanownej | Petersburg
|
1730 | Pałac Letni Anny Iwanownej nad brzegiem Dużej Newy, jednopiętrowy gmach z drewna z 28 komnatami i salą reprezentacyjną[9]. Anna Iwanowna zmarła tu w 1740 roku[9]. Zburzony w 1747 roku[9]. | |
| 3. | 
|
Pałac Letni Anny Iwanownej | Moskwa
|
1731 | |
| 4. | 
|
Pałac Zimowy Anny Iwanownej | Moskwa
|
1733–1735 | Zburzony w 1754 roku. |
| 5. | .jpg)
|
Pałac w Rundāle | Pilsrundāle koło Bauski Semigalia,  56°24′46″N 24°01′32″E/56,412778 24,025556 |
1736—1740 1764—1767 |
|
| 6. | 
|
Pałac w Jełgawie | Jełgawa 56°39′21″N 23°43′59″E/56,655833 23,733056 |
1738—1740 1763—1772 |
|
| 7. | 
|
Pałac Letni w Petersburgu | Petersburg 59°56′25,5″N 30°20′15,5″E/59,940417 30,337639 |
1741–1744[d] | Pałac Letni Elżbiety Piotrownej wzniesiony na południe od połączenia rzek Mojki i Fontanki[9]. Na kamiennej bazie osadzone piętro z drewna z ogromnymi oknami i pilastrami[9]. Pałac miał 160 pomieszczeń, w tym cerkiew i galerie[9]. W pałacu urodził się w 1754 roku przyszły car Paweł I, na którego rozkaz pałac zburzono w 1796 roku i wybudowano tu Zamek Michajłowski[9]. |
| 8. | 
|
Peterhof | Peterhof 59°53′00″N 29°54′27″E/59,883333 29,907500 |
1747—1755 (przebudowa) | |
| 9. | 
|
Kaplica pałacu Peterhof | Peterhof 59°53′00″N 29°54′27″E/59,883333 29,907500 |
1747—1751 | |
| 10. | 
|
Smolny Sobór Zmartwychwstania Pańskiego w Petersburgu | Petersburg 59°56′55″N 30°23′44″E/59,948611 30,395556 |
1748—1764 | Sobór jest częścią kompleksu klasztornego Monasteru Smolny w Petersburgu, zbudowanego według projektu Rastrellego w latach 1748–1769[10]. Prace nad wykończeniem wnętrz świątyni trwały do 1835 roku[11]. |
| 11. | 
|
Cerkiew św. Andrzeja w Kijowie | Kijów 50°27′32″N 30°31′05″E/50,458889 30,518056 |
1748—1767 | Projekt Rastrellego wzorowany był na jego wcześniejszym projekcie Smolnego Soboru w Petersburgu[2]. |
| 12. | 
|
Pałac Woroncowa | Petersburg 59°55′36,12″N 30°19′04,08″E/59,926700 30,317800 |
1749—1757 | Pałac w centrum Petersburga, wzniesiony dla rodziny Woroncowów w latach 1749–1757[12][2]. |
| 13. | 
|
Pałac Katarzyny w Carskim Siole | Puszkin 59°42′57″N 30°23′44″E/59,715833 30,395556 |
1752—1756 (przebudowa) | Pierwszy, niewielki pałac Katarzyny został wzniesiony w tym miejscu w latach 1717–1723, od 1743 roku prowadzono jego rozbudowę, od 1748 roku prace prowadził Rastrelli[13]. W 1752 roku Katarzyna zarządziła kompletna przebudowę i prace powierzyła Rastrellemu[13]. Przebudowa została ukończona w 1756 roku[13]. |
| 14. | 
|
Ermitaż | Puszkin 59°42′57″N 30°23′44″E/59,715833 30,395556 |
1749 (przebudowa) | W parku Carskiego Sioła Rastrelli wzniósł lub przebudował szereg pawilonów ogrodowych, w tym pawilon ermitażu w 1749 roku[8]. |
| 15. | 
|
Pałac Maryński w Kijowie | Kijów 50°26′54″N 30°32′15″E/50,448333 30,537500 |
1744–1755 | Letnia rezydencja cesarzowej Elżbiety Romanowej w Kijowie, wzniesiona według projektu Rastrellego w latach 1744–1755[2]. |
| 16. | .jpg)
|
Pałac Stroganowa | Petersburg 59°56′09″N 30°19′14″E/59,935833 30,320556 |
1753—1754 (przebudowa) | Pałac przy głównej ulicy Petersburga – Newskim Prospekcie Nr. 17, wzniesiony dla rodziny Stroganowów (1738) i przebudowany przez Rastrellego dla barona Sergieja Grigoriewicza Stroganowa w latach 1752–1754[14][2]. |
| 17. | 
|
Pałac Zimowy | Petersburg 59°56′25″N 30°18′50″E/59,940278 30,313889 |
1754—1762 | Czwarty Pałac Zimowy nad brzegiem Newy wzniesiony w latach 1754—1762 według projektu Rastrellego, główna rezydencja carów rosyjskich do 1917 roku, jeden z największych pałaców w Europie[15][8]. Rastrelli prowadził przebudowy wcześniejszych pałaców zimowych – trzeciego (1732–36) i tymczasowego (1755)[8]. |
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]- pomnik upamiętniający czterech włoskich architektów Petersburga na Placu Maneżowym (ros. Манежная площадь) w Petersburgu – cztery brązowe popiersia architektów podarowane miastu przez Mediolan w 2003 roku z okazji 200. rocznicy powstania Petersburga, przedstawiają: Rastrellego, Giacomo Quarenghego (1744–1817), Antonio Rinaldego (1710–1794) i Carlo Rossiego (1775–1849)[16]
- pomnik Rastrellego w Carskim Siole[2]
- imieniem Rastrellego nazwano jeden z placów Petersburga – Plac Rastrellego (ros. Площадь Растрелли)[2]
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Inne źródła podają lata budowy pałacu jako 1720–1724, zob. Encyclopaedia of St. Petersburg.
- ↑ Inne źródła podają lata przebudowy pałacu jako 1746–1755, zob. Encyclopaedia of St. Petersburg.
- ↑ Inne źródła podają lata budowy kompleksu jako 1748–1757, zob. Encyclopaedia of St. Petersburg.
- ↑ Inne źródła podają lata budowy pałacu jako 1742–1747, zob. Encyclopaedia of St. Petersburg.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Wielka Encyklopedia PWN. Tom 23. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 145. ISBN 83-01-14191-3.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab Francesco Bartolomeo Rastrelli. [w:] saint-petersburg.com [on-line]. [dostęp 2017-09-09]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g Dmitriĭ Olegovich Shvidkovskiĭ: Russian Architecture and the West. Yale University Press, 2007, s. 210. ISBN 978-0-300-10912-2. [dostęp 2017-09-09]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g Bartolomeo Francesco Rastrelli, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2019-09-10] (ang.).
- ↑ Carlo Bartolomeo Rastrelli. [w:] saint-petersburg.com [on-line]. [dostęp 2017-09-09]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Dmitriĭ Olegovich Shvidkovskiĭ: Russian Architecture and the West. Yale University Press, 2007, s. 210. ISBN 978-0-300-10912-2. [dostęp 2017-09-09]. (ang.).
- ↑ a b c Michael Lausberg: Kunst und Architektur in St. Petersburg. Tectum Wissenschaftsverlag, 2017, s. 51. ISBN 978-3-8288-6647-8. [dostęp 2019-09-10]. (niem.).
- ↑ a b c d A. V. Burdyalo: Rastrelli F.B., (1700–1771), architect. [w:] Encyclopaedia of Saint Petersburg [on-line]. [dostęp 2017-09-10]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g Summer Palaces (entry). [w:] Encyclopaedia of Saint Petersburg [on-line]. [dostęp 2017-09-10]. (ang.).
- ↑ Smolny Architectural Ensemble. [w:] Encyclopaedia of Saint Petersburg [on-line]. [dostęp 2017-09-10]. (ang.).
- ↑ Serczyk W.: Kultura rosyjska XVIII wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1984, s. 172. ISBN 83-04-01396-7.
- ↑ Vorontsov Palace. [w:] Encyclopaedia of Saint Petersburg [on-line]. [dostęp 2017-09-10]. (ang.).
- ↑ a b c Catherine Palace (Town of Pushkin). [w:] Encyclopaedia of Saint Petersburg [on-line]. [dostęp 2017-09-10]. (ang.).
- ↑ Stroganov Palace. [w:] Encyclopaedia of Saint Petersburg [on-line]. [dostęp 2017-09-10]. (ang.).
- ↑ Winter Palace. [w:] Encyclopaedia of Saint Petersburg [on-line]. [dostęp 2017-09-10]. (ang.).
- ↑ Monuments to Italian architects on Manezhnaya Ploshchad. [w:] saint-petersburg.com [on-line]. [dostęp 2017-09-09]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Lexikon der Kunst: Malerei, Architektur, Bildhauerkunst, Karl Müller Verlag Erlangen 1994.
- Кузнецов, С. О.: История одного фасада Российской империи, [w:] Искусствознание 2000 № 1, s. 376–399.
- Кузнецов, С. О.: Дворец и его архитекторы Historia budowy Pałacu Stroganowa na Newskim Prospekcie, [w:] [1]
- Кузнецов, С. О.: Пусть Франция поучит нас «танцовать». Создание Строгановского дворца в Петербурге и своеобразие придворной культуры России в первой половине XVIII века, Sankt Petersburg 2003, 512 s., ISBN 5-303-001090-1.
- Кузнецов, С. О.: Дворцы и дома Строгановых. Три века истории, Центрполиграф/МиМ-Дельта Sankt Petersburg 2008, 319 s., ISBN 978-5-9524-3471-4.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Bartolomeo Rastrelli – dzieła w bibliotece Polona