August Bécu

August Ludwik Bécu
	; August Ludwik Bécu, mal. Jan Rustem
Data i miejsce urodzenia	22 kwietnia?/3 maja 1771 ; Grodno
Data i miejsce śmierci	26 sierpnia?/7 września 1824 ; Wilno
Miejsce spoczynku	cmentarz Na Rossie
Zawód, zajęcie	lekarz
	Multimedia w Wikimedia Commons

August Ludwik Bécu (ur. 22 kwietnia^?/3 maja 1771 w Grodnie, zm. 26 sierpnia^?/7 września 1824^[1] w Wilnie) – polski chirurg, profesor medycyny, wykładowca higieny i patomorfologii na Cesarskim Uniwersytecie Wileńskim, członek założyciel Wileńskiego Towarzystwa Lekarskiego (1805); ojczym Juliusza Słowackiego.

Życiorys

Wywodził się z osiadłej w XVII w. na Pomorzu rodziny francuskich protestantów. Jego ojciec, Jan Ludwik Bécu, osiedlił się w Rzeczypospolitej za panowania króla Stanisława Augusta. W 1775 został nobilitowany. Matką była Karolina z Heinów.

Ukończył szkołę średnią w Grodnie, a następnie (ze złotym medalem) Szkołę Główną Litewską.

29 czerwca 1789 uzyskał doktorat z filozofii, 6 stycznia 1793 doktorat z medycyny, 1 października 1797 został wykładowcą, a od 1806 profesorem zwyczajnym na Uniwersytecie Wileńskim.

W latach 1798–1814 był lekarzem w wileńskim szpitalu szarytek. Wydał rozprawę O wakcynie, czyli tak zwanej krowiej ospie (1803), traktującą o odkrytej przez Edwarda Jennera metodzie szczepienia wirusem ospy krowiej przeciwko ospie prawdziwej; sam też tę metodę zastosował w 1803, jako pierwszy na Litwie^[2].

Był współzałożycielem, a od 1811 prezesem Wileńskiego Towarzystwa Lekarskiego. W latach 1805–1824 był członkiem korespondentem Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk^[3].

Zginął od porażenia piorunem 26 sierpnia^?/7 września 1824^[a] około godz. 14.00^[4] podczas drzemki w swoim mieszkaniu przy ul. Zamkowej 7 w Wilnie. Według współczesnych relacji piorun, od którego zginął Bécu, był piorunem kulistym^[1].

Został pochowany na cmentarzu Na Rossie w Wilnie^[5].

Życie prywatne

Z pierwszą małżonką, Katarzyną z Tomaszewskich^[6] Bécu (zm. 18 XI 1816), miał dwie córki: Aleksandrę Mianowską (1804–1832), serdeczną przyjaciółkę i powiernicę Juliusza Słowackiego i Hersylię Januszewską (1806–1872), przyszłą żonę Teofila Januszewskiego, brata Salomei – matki poety^[7]. 17 sierpnia 1818 poślubił Salomeę Słowacką. Został w ten sposób ojczymem ośmioletniego wówczas Juliusza Słowackiego.

Prace

August Bécu: O wakcynie, czyli tak zwaney ospie krowiéy. Wilno: Drukarnia Imperatorskiego Uniwersytetu, 1803, s. 8. OCLC 233450326.
August Bécu: Rozprawa o doskonałości szpitalów: miana na publicznem posiedzeniu przy rozpoczęciu Kursów Rocznych w Imperatorskim Wilenskim Uniwersytecie dnia 15.7bra 1807. Wilno: Drukarnia Diecezjalna u XX. Missyonarzów, 1807, s. 57. OCLC 69479628.

Postać Doktora z III części Dziadów

Był pierwowzorem postaci Doktora z III części Dziadów (1832) Adama Mickiewicza. August Bécu jako profesor i członek władz Uniwersytetu Wileńskiego był odbierany przez Adama Mickiewicza, przebywającego w tym czasie, tj. w latach 1823–1824 w więzieniu w klasztorze bazylianów w Wilnie i na zesłaniu oraz patriotyczną młodzież, jako zdrajca i współpracownik senatora Nikołaja Nowosilcowa. W 1832 Juliusz Słowacki, po lekturze III części „Dziadów”, uważał, że takie przedstawienie jego ojczyma jest krzywdzące, niesprawiedliwe i zniesławiające – chciał wyzwać Adama Mickiewicza na pojedynek^[8]. Ostatecznie pojedynek nie odbył się, a skończyło się to wzajemną niechęcią poetów^[1]. W odpowiedzi Juliusz Słowacki podjął polemikę z Adamem Mickiewiczem i III części „Dziadów”, wydając w 1834 dramat Kordian. Wątek śmierci od pioruna Juliusz Słowacki wykorzystał w tragedii Balladyna (1839).

(...) – słychać uderzenie piorunu)
WSZYSCY
(zlęknieni)

Słowo stało się ciałem! – To tu!

INNI

Tu! tu!

KS. PIOTR

Nie tu.

JEDEN
(patrząc w okno)

Jak blisko – w sam róg domu uniwersytetu.

SENATOR
(podchodzi do okna)

Okna Doktora!

KTOŚ Z WIDZÓW

Słyszysz w domu krzyk kobiéty?

KTOŚ NA ULICY
(śmiejąc się)

Cha – cha – cha – diabli wzięli.

(Pelikan wbiega zmieszany)

SENATOR

Nasz Doktor?

PELIKAN

Zabity

Od pioruna. Fenomen ten godzien rozbiorów:

Około domu stało dziesięć konduktorów.

A piorun go w ostatnim pokoju wytropił,

Nic nie zepsuł i tylko ruble srebrne stopił,

Srebro leżało w biurku, tuż u głów Doktora,

I zapewne służyło dziś za konduktora.

STAROSTA

Ruble rosyjskie, widzę, bardzo niebezpieczne.

(...)

Adam Mickiewicz, Dziady, cześć III, scena VIII
(opis śmierci Doktora)

Uwagi

↑ Data śmierci 26 sierpnia 1824 według kalendarza juliańskiego widnieje na nagrobku Augusta Bécu na cmentarzu Na Rossie.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Alicja Dzisiewicz: Nad Wilnem grzmiało... Magazyn Wileński, 08-2007. [dostęp 2010-11-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-27)]. (pol.).
↑ Władysław Zahorski: Zarys dziejów Cesarskiego Towarzystwa Lekarskiego w Wilnie (1805–1897). Warszawa: Karol Kowalewski, 1898, s. 38–39.
↑ Aleksander Kraushar, Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk 1800-1832: monografia historyczna osnuta na źródłach archiwalnych. Ks. 4, Czasy polistopadowe: epilog: 1831-1836, 1906, s. 479.
↑ Adam Honory Kirkor: Przechadzki po Wilnie i jego okolicach. Wilno: Nakładem Maurycego Orgelbranda, 1859. OCLC 249947266. s. 253.
↑ Cmentarz na Rossie w Wilnie - baza danych [online], cmentarznarossie.uksw.edu.pl [dostęp 2018-10-30] (pol.).
↑ Cmentarz na Rossie w Wilnie - baza danych [online], cmentarznarossie.uksw.edu.pl [dostęp 2022-05-15] .
↑ Tamara Senìna: Muzeum Juliusza Słowackiego („Godzina myśli” - przewodnik; tł. z j. ukraińskiego Alina Szulgan, Ludmiła Ochocka, Helena Haśkiewicz). Tarnopol: Obwodowe Literacko-Memorialne Muzeum Juliusza Słowackiego w Krzemieńcu, TERNO-GRAF, 2009, s. 72. ISBN 978-966-457047-0. (pol.). s. 27.
↑ Juliusz Słowacki o Adamie Mickiewiczu po lekturze III części Dziadów: „Skorom przeczy[tał]... chciałem się koniecznie strzelać z nim” za: Alicja Dzisiewicz: Nad Wilnem grzmiało... Magazyn Wileński, 08-2007. [dostęp 2010-11-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-27)]. (pol.).

Bibliografia

Alicja Dzisiewicz: Nad Wilnem grzmiało... Magazyn Wileński, 08-2007. [dostęp 2010-11-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-27)]. (pol.).
Ferdynand Hösick: Życie Juliusza Słowackiego na tle współczesnej epoki (1809-1849): biografia psychologiczna. T. 1 / przez Ferdynanda Hösicka. Kraków: W. L. Anczyc i Sp., 1896, s. 622. OCLC 233450326.
Adam Honory Kirkor: Przechadzki po Wilnie i jego okolicach. Wilno: Nakładem Maurycego Orgelbranda, 1859. OCLC 249947266.

Literatura uzupełniająca

Henryk Mościcki, w: Polski Słownik Biograficzny. T. 1. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1935, s. 391–392. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03484-0.

Linki zewnętrzne

Publikacje Augusta Bécu w bibliotece Polona

[4] Data śmierci 26 sierpnia 1824 według kalendarza juliańskiego widnieje na nagrobku Augusta Bécu na cmentarzu Na Rossie.

[mg-1] Alicja Dzisiewicz: Nad Wilnem grzmiało... Magazyn Wileński, 08-2007. [dostęp 2010-11-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-27)]. (pol.).

[2] Władysław Zahorski: Zarys dziejów Cesarskiego Towarzystwa Lekarskiego w Wilnie (1805–1897). Warszawa: Karol Kowalewski, 1898, s. 38–39.

[3] Aleksander Kraushar, Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk 1800-1832: monografia historyczna osnuta na źródłach archiwalnych. Ks. 4, Czasy polistopadowe: epilog: 1831-1836, 1906, s. 479.

[5] Adam Honory Kirkor: Przechadzki po Wilnie i jego okolicach. Wilno: Nakładem Maurycego Orgelbranda, 1859. OCLC 249947266. s. 253.

[6] Cmentarz na Rossie w Wilnie - baza danych [online], cmentarznarossie.uksw.edu.pl [dostęp 2018-10-30] (pol.).

[7] Cmentarz na Rossie w Wilnie - baza danych [online], cmentarznarossie.uksw.edu.pl [dostęp 2022-05-15] .

[8] Tamara Senìna: Muzeum Juliusza Słowackiego („Godzina myśli” - przewodnik; tł. z j. ukraińskiego Alina Szulgan, Ludmiła Ochocka, Helena Haśkiewicz). Tarnopol: Obwodowe Literacko-Memorialne Muzeum Juliusza Słowackiego w Krzemieńcu, TERNO-GRAF, 2009, s. 72. ISBN 978-966-457047-0. (pol.). s. 27.

[9] Juliusz Słowacki o Adamie Mickiewiczu po lekturze III części Dziadów: „Skorom przeczy[tał]... chciałem się koniecznie strzelać z nim” za: Alicja Dzisiewicz: Nad Wilnem grzmiało... Magazyn Wileński, 08-2007. [dostęp 2010-11-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-27)]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[a]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]