Andrzej Szamotulski

Andrzej Szamotulski
	; Nałęcz
Data śmierci	23 maja 1511
Ojciec	Piotr z Szamotuł

Andrzej Szamotulski herbu Nałęcz (zm. 23 maja 1511) – wojewoda poznański, syn kasztelana poznańskiego Piotra Świdwy Szamotulskiego. Odgrywał znaczącą rolę podczas powoływania na tron trzech kolejnych Jagiellonów: Jana Olbrachta, Aleksandra Jagiellończyka i Zygmunta I Starego.

Życiorys

W 1472 mianowany kasztelanem międzyrzeckim. Po śmierci ojca w 1473 przejął tenutę międzyrzecką i jaworowską. Od co najmniej 1475 razem z Janem swoim bratem stryjecznym był dzierżawcą cła poznańskiego. Przed 1482 zawarł związek małżeński z Katarzyną Oleśnicką, bratanicą prymasa Zbigniewa Oleśnickiego^[1]. W 1484 został kasztelanem gnieźnieńskim, a trzy lata później kaliskim. W 1485 i 1501 mianowany posłem do wielkiego mistrza krzyżackiego. Był komisarzem królewskim w sporze Gdańska z Elblągiem o Mierzeję Wiślaną. Udzielał się politycznie w czasie elekcji Jana Olbrachta (1493), który zwrócił mu starostwo międzyrzeckie^[1]. Od 1500 związał się politycznie z kardynałem Fryderykiem Jagiellończykiem, dzięki któremu w grudniu 1500 został wojewodą kaliskim, a pół roku później poznańskim. Po śmierci Jana Olbrachta zwolennik kandydatury Władysława Jagiellończyka. Po wybraniu Aleksandra Jagiellończyka był jednym z twórców przywileju mielnickiego^[1] oraz unii piotrkowsko-mielnickiej 1501^[2].

Na sejmie koronacyjnym 1502 mianowany na komisarza do spraw bicia monety w Polsce. W kolejnych latach był antagonistą starosty generalnego Wielkopolski Ambrożego Pampowskiego, który był zwolennikiem wzmocnienia władzy królewskiej w oparciu o szlachtę^[1].

Podpisał dyplom elekcji Zygmunta I Starego na króla Polski i wielkiego księcia litewskiego^[3] na sejmie w Piotrkowie 8 grudnia 1506 roku^[4].

Zmarł 23 maja 1511. Jego spadkobiercą została jedyna córka Katarzyna Górkowa. Pochowany został w Szamotułach, gdzie jego nagrobek ozdobiono płytą powstałą w warsztacie Vischerów^[1]. Podczas II wojny światowej płyta ta została wywieziona przez Niemców, po czym odnaleziona w 1990 w Ermitażu, skąd wróciła do Szamotuł^[5]. Umieszczona na płycie inskrypcja głosiła, że pochowany jest pod nią „najlepszy senator całego Królestwa, uczynnością, wymową oraz roztropnością między obcymi narodami najznakomitszy”^[6].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Gąsiorowski i Topolski (red.) 1981 ↓, s. 726.
↑ Akta unji Polski z Litwą, 1385-1791, wydali Stanisław Kutrzeba i Władysław Semkowicz, Kraków 1932, s. 136.
↑ Ludwik Finkel, Elekcya Zygmunta I. Sprawy dynastyi Jagiellońskiej i Unii Polsko-Litewskiej, Kraków 1910, s. 215.
↑ Corpus iuris Polonici. Sectionis 1, Privilegia, statuta, constitutiones, edicta, decreta, mandata regnum Polniae spectantia comprehendentis. Vol. 3, Annos 1506-1522 continentis, Kraków 1906, s. 10-11.
↑ Bazylika pw. Matki Bożej Pocieszenia i Św. Stanisława Biskupa w Szamotułach. kolegiata.pl. [dostęp 2017-05-31].
↑ Jacek Kowalski, Gotyk Wielkopolski, s.240.

Bibliografia

Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski (red.): Wielkopolski słownik biograficzny. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 726. ISBN 83-01-02722-3.

[CITEREFGąsiorowskiTopolski_(red.)1981726-1] Gąsiorowski i Topolski (red.) 1981 ↓, s. 726.

[2] Akta unji Polski z Litwą, 1385-1791, wydali Stanisław Kutrzeba i Władysław Semkowicz, Kraków 1932, s. 136.

[3] Ludwik Finkel, Elekcya Zygmunta I. Sprawy dynastyi Jagiellońskiej i Unii Polsko-Litewskiej, Kraków 1910, s. 215.

[4] Corpus iuris Polonici. Sectionis 1, Privilegia, statuta, constitutiones, edicta, decreta, mandata regnum Polniae spectantia comprehendentis. Vol. 3, Annos 1506-1522 continentis, Kraków 1906, s. 10-11.

[5] Bazylika pw. Matki Bożej Pocieszenia i Św. Stanisława Biskupa w Szamotułach. kolegiata.pl. [dostęp 2017-05-31].

[6] Jacek Kowalski, Gotyk Wielkopolski, s.240.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Za panowania Piastów	Dzierżykraj z Człopy (1020–?) Jakub z Bnina (1120–?) Dobrogost z Szamotuł (1216–1226) Dionizy z Goździkowa (1226–1234) Bogumił Dzierżykraj (1234–1242) Mościc z Wielkiego Koźmina (1242–1252) Przedpełk (1252–1253) Hertobald (1253–1255) Mikołaj z Grzymisławia (1255–1260) Beniamin z Grabowy (1260–1264) Janko z Czarnkowa (1264–1270) Przedpełk (1270–1277) Jakub z Bnina (1277–1281) Tomisław z Szamotuł (1281–1286) Beniamin Zaremba (1286–1287) Tomisław z Szamotuł (1288–1293) Beniamin Zaremba (1293–1297) Piotrko? (1297–1299) Sędziwój z Jarocina (1299–1306) Kiełcz z Brudzewa (1306–1308) Dobrogost z Dzwonowa (1308–1320) Przybysław (1326–1328) Wincenty z Szamotuł (1328–1332) Mikołaj z Biechowa (1332–1340) Jarosław z Iwna (1340–1343) Maciej Borkowic (1343–1358) Pasek z Wolicy (1358–1371)
Za panowania Andegawenów i Jagiellonów	Wincenty z Krępy (1371–1386) Bartosz Wezenborg (1387–1393) Jędrzej z Szamotuł (1393–1400) Mścisław Bardzki (1400–1406) Sędziwój Ostroróg (1406–1441) Jan z Bnina (1441–1449) Łukasz I Górka (1449–1475) Stanisław Ostroróg (1475–1477) Maciej z Bnina Opaliński (1477–1493) Mikołaj z Kutna (1493–1495) Jan Starszy Świdwa Szamotulski (1495–1496) (Jan) Sędziwój Czarnkowski (1496–1499) Jan Ostroróg (1500–1501) Andrzej Szamotulski (1501–1511) Mikołaj Lubrański (1511–1519) Stanisław Kościelecki (1519–1535) Łukasz II Górka (1535–1538) Janusz Latalski (1539–1557) Marcin Zborowski (1557–1561) Andrzej Kościelecki (1561–1565) Łukasz III Górka (1565–1573)
Za monarchii elekcyjnej	Stanisław Górka (1573–1592) Hieronim Gostomski (1592–1609) Jan Ostroróg (1610–1622) Piotr Opaliński (1622–1624) Stanisław Przyjemski (1624–1628) Jan Opaliński (1628–1637) Krzysztof Opaliński (1637–1655) Jan Leszczyński (1655–1661) Andrzej Karol Grudziński (1661–1678) Krzysztof Grzymułtowski (1679–1687) Rafał Leszczyński (1687–1692) Wojciech Konstanty Breza (1692–1698) Stanisław Małachowski (1698–1699) Stanisław Leszczyński (1699–1709) Franciszek Zygmunt Gałecki (1709–1711) Andrzej Aleksander Radomicki (1711–1726) Maciej Radomicki (1726–1728) Władysław Radomicki (1728–1737) Michał Raczyński (1737) Antoni Józef Poniński (1738–1742) Ludwik Bartłomiej Szołdrski (1742–1753) Stefan Garczyński (1753–1754) Stanisław Potocki (1754–1760) Florian Łubieński (1760–1765) Antoni Barnaba Jabłonowski (1765–1778) August książę ordynat Sułkowski (1778–1786) Józef Klemens Mielżyński (1786–1793)
Prezesi Wielkiego Księstwa Poznańskiego i Prowincji Poznańskiej	Joseph von Zerboni di Sposetti (1815–1824) Johann Friedrich Theodor von Baumann (1825–1830) Eduard Heinrich Flottwell (1830–1840) Adolf von Arnim-Boitzenburg (1840–1842) Carl Moritz von Beurmann (1843–1850) Gustav Carl Gisbert Heinrich Wilhelm Gebhard von Bonin (1850–1851) Eugen von Puttkamer (1851–1860) Gustav Carl Gisbert Heinrich Wilhelm Gebhard von Bonin (1860–1862) Karl Wilhelm von Horn (1862–1869) Otto von Königsmarck (1869–1873) William Barstow von Guenther (1873–1886) Robert von Zedtlitz-Trützschler (1886–1890) Hugo von Wilamowitz-Moellendorff (1890–1899) Karl Julius Rudolf von Bitter (1899–1903) Wilhelm von Waldow (1903–1911) Philipp Schwartzkopf (1911–1914) Johan Karl Friedrich Moritz Ferdinand von Eisenhart-Rothe (1914–1918)