Andrzej Bursa
 Andrzej Bursa | |
| Data i miejsce urodzenia |
21 marca 1932 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
15 listopada 1957 |
| Narodowość |
polska |
| Dziedzina sztuki | |
| Ważne dzieła | |
|
Zabicie ciotki | |
ⓘAndrzej Bursa (ur. 21 marca 1932 w Krakowie, zm. 15 listopada 1957 tamże) – polski poeta, prozaik, dramaturg i dziennikarz, należał do pokolenia „Współczesności”, zaliczany do kręgu poetów wyklętych.
Życie
[edytuj | edytuj kod]Jego rodzice byli z zawodu nauczycielami. Z przyczyn światopoglądowych rozstali się jednak w 1947 roku. Ojciec Feliks działał również politycznie, a jego komunistyczne poglądy były powodem konfliktu z synem[1]. W trakcie II wojny światowej Bursa uczęszczał na tajne komplety, a w 1945 roku rozpoczął naukę w V Gimnazjum i Liceum im. Jana Kochanowskiego w Krakowie[1]. Po ukończeniu szkoły średniej Andrzej Bursa zaczął uczęszczać na Sekcję Dziennikarską Wydziału Filozoficzno-Historycznego na Uniwersytecie Jagiellońskim, po miesiącu zaś przeniósł się na Wydział Filologiczny UJ ze specjalnością języka bułgarskiego. W lutym 1952 roku ożenił się z Ludwiką Szemioth – studentką Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (która przez 35 lat prowadziła w akademii pracownię ceramiki); w tym samym roku Ludwika urodziła syna – Michała. W październiku 1956 roku dokonał apostazji. Była to deklaracja nie tylko ateizmu, ale również buntu wobec powszechnego powrotu do Kościoła, który znów mógł legalnie funkcjonować[2]. Od grudnia 1954 do lata 1957 pracował jako reporter Dziennika Polskiego w Krakowie. Jego śmierci towarzyszył mit samobójstwa – prawdziwą przyczyną była wrodzona wada aorty[3]. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w kwaterze IIB[4]. Pośmiertnie, w 1959 otrzymał nagrodę Listopada Poetyckiego za najciekawszy debiut[5].
Twórczość
[edytuj | edytuj kod]Działalność literacka poety trwała krótko, bo zaledwie 3 lata. Zmarł nagle w wieku 25 lat wskutek wrodzonego niedorozwoju aorty.
Jego twórczość w znacznej mierze przepełniona była buntem, brutalnością i cynizmem; wiersze cechowały naturalizm oraz antyestetyka. Bursa był poetą szukającym trwałych wartości humanistycznych i prawd o człowieku i sobie samym. Dzieła artysty idealnie opisują ówczesną rzeczywistość w sposób demaskatorski i bezkompromisowy, a zarazem przesycone są ukrytym liryzmem.
Bunt przeciwko normom życia społecznego, tradycji romantycznej, konwencjom, moralności to jedynie powierzchowne odczytanie twórczości Bursy. Poeta dostrzegał istniejące wokół zło i wyrażał je adekwatnymi środkami literackimi, jednak w jego utworach zauważyć można wyrazistą potrzebę obcowania z dobrem[6]. W jego twórczości poetyckiej można bowiem wyodrębnić trzy grupy utworów:
- wiersze buntownicze,
- poezje, w których ukazywano niespełnione arkadyjskie marzenia (np. poemat Luiza),
- lirykę refleksyjną, zaskakującą głębią przemyśleń i dojrzałością formy (np. wiersz Karnawał)[6].
Indywidualista, nie był związany z żadną z licznych w owym czasie grup literackich.
W 2013 roku zespół Fonetyka wydał album muzyczny z wierszami poety.
Utwory
[edytuj | edytuj kod]Andrzej Bursa opublikował w czasopismach (głównie studenckich) trzydzieści siedem wierszy i opowiadanie Mason. Poniżej znajdują się wybrane dzieła Bursy:
- poemat – Luiza
- powieść – Zabicie ciotki
- sztuka teatralna – Karbunkuł, napisana wraz z Janem Güntnerem, wystawiona przez teatr Cricot
- wiersze i ich zbiory
- 1954 – Głos w dyskusji o młodzieży
- 1958 – Wiersze
- 1969 – Utwory wierszem i prozą
- opowiadanie fantastyczne, groteska – Smok, opublikowane pierwotnie w zbiorze Wiersze, później w Przepowiedni, t. 6 Polskiej noweli fantastycznej.
Nagroda im. Andrzeja Bursy
[edytuj | edytuj kod]
Od 1967 roku młodym polskim pisarzom przyznawana była Nagroda im. Andrzeja Bursy ufundowana przez krakowskich krytyków literackich[7].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Andrzej Bursa | Życie i twórczość | Artysta [online], Culture.pl [dostęp 2020-10-26] (pol.).
- ↑ Andrzej Bursa - Życie i twórczość | Artysta | Culture.pl [online], culture.pl [dostęp 2024-04-22] (pol.).
- ↑ Ewa Dunaj-Kozakow: Bursa. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1996. ISBN 83-08-02626-5.
- ↑ Bursa Andrzej – Zarząd Cmentarzy Komunalnych. Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie. [dostęp 2020-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-05)].
- ↑ Stanisław Stanuch: Andrzej Bursa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1984, s. 192.
- ↑ a b Marek Karwala: Polska poezja współczesna. Kraków: Znak, 1998, s. 8. ISBN 83-7006-709-3.
- ↑ Polskie nagrody literackie (od 1918 roku). Culture.pl, 9 grudnia 2003 roku. [dostęp 2013-12-04].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Stanisław Stanuch: Andrzej Bursa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1984. ISBN 83-06-01100-7.
- Maciej Chrzanowski: Andrzej Bursa: czas, twórczość, mit. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1986. ISBN 83-03-01454-4.
- Maciej Chrzanowski: „Luiza” i inne utwory. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1988. ISBN 83-203-2806-3.
- Maciej Chrzanowski: Twórczość literacka Andrzeja Bursy. Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1978.
- Ewa Dunaj-Kozakow: Bursa. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1996. ISBN 83-08-02626-5.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Wiersze Andrzeja Bursy w serwisie poezja.net