Andrea del Verrocchio
| |
| Imię i nazwisko |
Andrea di Michele di Francesco de’ Cioni |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Dziedzina sztuki | |
| Epoka | |
Andrea del Verrocchio, właśc. Andrea di Michele di Francesco de’ Cioni (ur. 1435 we Florencji, zm. 7 października 1488 w Wenecji)[1] – włoski rzeźbiarz, malarz i złotnik renesansowy, przedstawiciel quattrocenta florenckiego[2].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Nazywał się Andrea di Michele di Francesco de’ Cioni, jednak zdecydował się przyjąć nazwisko swojego mistrza, złotnika Verrocchia[3]. Urodził się w 1435 roku[1], w źródłach pojawiają się również daty 1434 i 1437[4]. Pochodził z rodziny złotników[5] (według innego źródła jego ojciec był garncarzem[4]), sam zasłynął najbardziej z twórczości w brązie[6]. Był uczniem Donatella[7]. Sam był nauczycielem Leonarda da Vinci, Sandra Botticellego, Pietra Perugina, Lorenza di Crediego, Francesca di Simonego, Francesca Botticiniego, Biagia d’Antonia[8]. Verrocchio pracował głównie dla Medyceuszów[9][10]. Jego warsztat uchodził za jeden z najznakomitszych we Florencji[8].
Jako siedemnastolatek uczestniczył w konkursie rzeźbiarskim dla katedry w Orvieto. Rywalizował z Desiderim da Settignano i Giulianem da Maiano. Do 1472 roku pracował nad pomnikami nagrobnymi Medyceuszy. W 1468 roku otrzymał zlecenie na osadzenie na kopule katedry Santa Maria del Fiore we Florencji miedzianej kuli[4]. Kulę zamocowano 30 maja 1471[11] lub 28 maja 1472 roku[4].
Według anegdoty podawanej przez Vasariego tuż po ukończeniu Chrztu Chrystusa Verrocchio, nie mogąc rywalizować z utalentowanym Leonardem da Vinci, zarzucił malarstwo i skupił się wyłącznie na rzeźbie[12][13]. Niektóre źródła dodają przy anegdocie, że Verrochio miał połamać pędzle[14]. Według późniejszych badań Verrochio faktycznie nie namalował samodzielnie żadnego obrazu, jednak malował obrazy ze swoimi uczniami[13]. Opowieść ta uchodzi za legendę[15]. Zdaniem Kennetha Clarka Verrochio mając zdolnego ucznia mógł powierzyć mu prace malarskie, samemu skupiając się na rzeźbie[14].
Twórczość
[edytuj | edytuj kod]Jego najbardziej znane rzeźby z brązu to Putto z delfinem, Dawid i konny posąg Bartolomeo Colleoniego w Wenecji; jego prace z terakoty obejmują piękne popiersie portretowe Wawrzyńca Wspaniałego (National Gallery of Art, Waszyngton)[6]. W warsztacie Verrocchio powstało wiele obrazów, takich jak np. Madonna z Dzieciątkiem i dwoma aniołami (National Gallery w Londynie)[6], ale żaden z zachowanych obrazów nie jest samodzielnym dziełem Verrocchia i nie wiadomo jaki był udział jego uczniów w ich namalowaniu[5][6]. Pozostało natomiast wiele mistrzowskich rysunków piórkiem i kredą, które z pewnością wyszły spod jego ręki[5].
Główne dzieła
[edytuj | edytuj kod]Rzeźby
[edytuj | edytuj kod]- Chrystus i niewierny Tomasz (1467–1483, brąz), z fasady florenckiego kościoła Orsanmichele[9]
- Dawid (ok. 1465[16], 1466 lub poł. lat 70. XV wieku[17], brąz, Museo Nazionale del Bargello we Florencji)[17]
- nagrobek kardynała Niccola Fortiguerri w katedrze w Pistoi (1476–1488)[9][18]
- nagrobki Piotra i Wawrzyńca Medyceuszy w bazylice San Lorenzo we Florencji (1469–1472)[9][10][19]
- pomnik konny Bartolomeo Colleoniego w Wenecji (1481, ukończony po śmierci Verrocchia przez Alessandra Leopardiego w 1496)[9][10][20]
- Popiersie damy z bukietem (również Dama z bukiecikiem[21], ok. 1475–1480, Museo Nazionale del Bargello we Florencji)[22]
- Putto z delfinem (ok. 1470, brąz, Palazzo Vecchio)[8]
- sarkofag Kosmy Medyceusza (1470–1472, bazylika San Lorenzo)[23]
- Ścięcie św. Jana Chrzciciela (ok. 1477–1480, Museo dell’Opera del Duomo we Florencji) – płyta do srebrnego ołtarza baptysterium[24]
Obrazy
[edytuj | edytuj kod]- Chrzest Chrystusa (ok. 1472–1475[25] lub 1475–1478[26], Galeria Uffizi we Florencji)[25]
- Dziewica z Dzieciątkiem i dwoma aniołami (ok. 1475–1478, National Gallery w Londynie) – obraz namalowany wraz z Lorenzem di Credi[27].
- Głowa św. Hieronima (Galeria Palazzo Pitto)[8]
- Madonna z dzieciątkiem (ok. 1473–1475, Gemäldegalerie, Staatliche Museen zu Berlin)[28]
- Niedowiarstwo św. Tomasza (1463)[29]
- Św. Monika (Bazylika Santo Spirito we Florencji)[30]
- Tobiasz i Anioł (ok. 1468–1470[31] lub 1470–1475[32], National Gallery w Londynie[31]) – ryba, pies oraz włosy Tobiasza zostały prawdopodobnie namalowane przez Leonarda da Vinci[32][33][34]
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Chrystus i niewierny Tomasz -
Dawid -
Pomnik Bartolomea Colleoniego -
Chrzest Chrystusa -
Tobiasz i Anioł
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Andrea del Verrocchio [online], RKD – Netherlands Institute for Art History [dostęp 2021-06-14] (ang. • niderl.).
- ↑ Verrocchio Andrea, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-12-27].
- ↑ Vallentin 1959 ↓, s. 25.
- ↑ a b c d Vezzosi 2019 ↓, s. 19.
- ↑ a b c Altmann 2012 ↓, s. 574.
- ↑ a b c d Verrocchio, Andrea del, [w:] Gordon Campbell, Oxford Dictionary of the Renaissance, wyd. 2, Oxford University Press, 2005, DOI: 10.1093/acref/9780198601753.001.0001, ISBN 978-0-19-172779-5 [dostęp 2021-05-26] (ang.).
- ↑ Chilvers i Osborne 1994 ↓, s. 520.
- ↑ a b c d Debolini 2006 ↓, s. 12.
- ↑ a b c d e Antonia Boström i Hugh Brigstocke, Verrocchio, Andrea del (Andrea di Michele di Francesco Cioni), [w:] Hugh Brigstocke, Oxford Companion to Western Art, Oxford University Press, 2003, DOI: 10.1093/acref/9780198662037.001.0001, ISBN 978-0-19-172759-7 [dostęp 2021-06-14] (ang.).
- ↑ a b c Verrocchio, Andrea del [online], Web Gallery of Art [dostęp 2021-06-14] (ang.).
- ↑ Isaacson 2019 ↓, s. 77-78.
- ↑ Zöllner 2005 ↓, s. 14.
- ↑ a b Isaacson 2019 ↓, s. 97.
- ↑ a b Clark 1964 ↓, s. 22.
- ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 120.
- ↑ Verrocchio: Sculptor and Painter of Renaissance Florence. nga.gov. [dostęp 2023-12-27]. (ang.).
- ↑ a b Nicholl 2006 ↓, s. 89.
- ↑ Andrea del Verrocchio. Model for the funerary monument to Cardinal Niccolò Forteguerri [online], Web Gallery of Art [dostęp 2023-12-27] (ang.).
- ↑ Andrea del Verrocchio. Tomb of Piero and Giovanni de’ Medici (interior) [online], Web Gallery of Art [dostęp 2023-12-27] (ang.).
- ↑ Andrea del Verrocchio. Equestrian Statue of Colleoni [online], Web Gallery of Art [dostęp 2023-12-27] (ang.).
- ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 127.
- ↑ Debolini 2006 ↓, s. 29.
- ↑ Debolini 2006 ↓, s. 18.
- ↑ Vezzosi 2019 ↓, s. 32.
- ↑ a b Zöllner 2005 ↓, s. 10.
- ↑ Debolini 2006 ↓, s. 14.
- ↑ The Virgin and Child with Two Angels. nationalgallery.org.uk. [dostęp 2023-12-29]. (ang.).
- ↑ Zöllner 2005 ↓, s. 7.
- ↑ Clark 1964 ↓, s. 19.
- ↑ Paintings by Andrea del Verrocchio [online], Web Gallery of Art [dostęp 2023-12-27] (ang.).
- ↑ a b Nicholl 2006 ↓, s. 104.
- ↑ a b Tobias and the Angel Andrea del Verrocchio (1435–1488) (studio of) The National Gallery, London. artuk.org. [dostęp 2023-12-27]. (ang.).
- ↑ Isaacson 2019 ↓, s. 92, 96.
- ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 106.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Leksykon malarstwa i grafiki. Lothar Altmann (red.). Warszawa: Arkady, 2012. ISBN 978-83-213-4729-5.
- Oxford Dictionary of Art. Ian Chilvers, Harold Osborne (red.). Oxford University Press, 1994. ISBN 0-19-866133-9.
- Kenneth Clark: Leonardo da Vinci. Warszawa: Arkady, 1964.
- Francesca Debolini: Klasycy sztuki. Da Vinci. Warszawa: 2006. ISBN 83-60529-03-5.
- Walter Isaacson: Leonardo da Vinci. Kraków: Insignis Media, 2019. ISBN 978-83-66071-41-4.
- Charles Nicholl: Leonardo Da Vinci. Lot wyobraźni. Warszawa: WAB, 2006.
- Antonina Vallentin: Leonardo da Vinci. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1959.
- Alessandro Vezzosi: Leonardo da Vinci. Malarstwo: nowe spojrzenie. Kielce: Jedność, 2019. ISBN 978-83-8144-143-8.
- Frank Zöllner: Leonardo da Vinci 1452–1519. Warszawa: Taschen, Edipresse Polska S. A., 2005. ISBN 83-89571-85-4.
- ISNI: 0000000122774371
- VIAF: 22937274
- ULAN: 500003951
- LCCN: n79063980
- GND: 118768158
- BnF: 122401733
- SUDOC: 031125476
- SBN: RAVV025084
- NLA: 35684427
- NKC: jn20040226014
- BNE: XX1406029
- NTA: 074175637
- BIBSYS: 90087573
- CiNii: DA06182192
- Open Library: OL5507935A
- PLWABN: 9810705645205606
- NUKAT: n99034844
- J9U: 987007604025705171
- CANTIC: a11759859
- LNB: 000091884
- NSK: 000391755
- CONOR: 19128931
- LIH: LNB:V*308869;=BU