Aleja Prymasa Tysiąclecia w Warszawie

Długość	4,8 km
Dzielnice	Ochota,; Wola
	Zdjęcie
	; Aleja przy węźle z al. Obrońców Grodna
Przebieg trasy
Legenda
w użyciu
	Trasa Łazienkowska, Śródmieście
7E77	Aleje Jerozolimskie, Ursus
	ul. Bitwy Warszawskiej 1920, Ochota
S7E77	Warszawa/Modlin, Płońsk, Gdańsk
S7E77	Grójec, Kielce, Kraków
S8E67	Marki, Ostrów Maz., Białystok
S8E67	Mszczonów, Piotrków Tryb., Wrocław
	Multimedia w Wikimedia Commons

Aleja Prymasa Tysiąclecia w Warszawie
	Szczęśliwice, Ochota, Odolany, Czyste, Ulrychów, Młynów, Koło
	; Aleja Prymasa Tysiąclecia, widok w kierunku ul. Marcina Kasprzaka
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Długość	4800 m
Poprzednie nazwy	aleja Rewolucji Październikowej
	Położenie na mapie Warszawy Aleja Prymasa Tysiąclecia w Warszawie
	Położenie na mapie Polski Aleja Prymasa Tysiąclecia w Warszawie
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Aleja Prymasa Tysiąclecia w Warszawie
	52°14′44,0″N 20°57′27,0″E/52,245556 20,957500
	Multimedia w Wikimedia Commons

Aleja Prymasa Tysiąclecia – trasa szybkiego ruchu na osi północ-południe przebiegająca w zachodniej części Warszawy.

Opis

W latach 30. XX w., w czasie modernizacji kolejowego węzła warszawskiego, zbudowano tunel pod torami głównymi w ciągu ulicy Józefa Bema, która biegła wzdłuż murów m.in. fabryki Lilpop, Rau i Loewenstein, zniszczonej przez Niemców w 1944 roku. Po wojnie tunel nie był używany aż do lat 60. XX w.

W związku z koniecznością zbudowania tam szerokiej arterii obwodowej, zaprojektowano trasę przez dawne tereny fabryki Lilpopa, łączącą Ochotę z Wolą i wykorzystującą tunel pod torami, który został też wydłużony pod torami skrętu z obwodnicy w kierunku zachodnim i poszerzony do trzech naw przeznaczonych dla ruchu kołowego i jednej nazwy przeznaczonej dla ruchu pieszego, z których początkowo wykończona została tylko jedna nawa przeznaczona dla ruchu kołowego^[1]. Trasę zaprojektowano po zewnętrznej stronie obwodnicy kolejowej, aby nie krzyżowała się z nią, stąd charakterystyczny kształt trasy. Całej projektowanej trasie pomiędzy Alejami Jerozolimskimi a ulicą Powązkowską uchwałą Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 31 stycznia 1969 nadano nazwę aleja Rewolucji Październikowej^[2].

5 marca 1973 oddano do użytku odcinek pomiędzy Alejami Jerozolimskimi a ulicą Górczewską, a trasą ruszyła specjalnie uruchomiona linia autobusowa (wówczas 184, po 1979 połączona z linią 167)^[3]. W tunelu przy Dworcu Zachodnim przejazd był bardzo wąski – mieściły się tylko 2 autobusy, pozostała przestrzeń pod torami była wypełniona ziemią. Aleja Rewolucji Październikowej wchłonęła wybudowaną w 1963 ulicę Nowo-Bema, którą od grudnia 1963 kursowały tramwaje linii 11 i 34. U zbiegu alei i Wolskiej znajdowała się pętla tramwajowa.

W 1990, w związku z budową kolejnego odcinka alei, ekshumowano szczątki 2566 pochowanych na cmentarzu Wojskowym na Powązkach żołnierzy niemieckich, którzy m.in. zmarli w warszawskich szpitalach z ran odniesionych na froncie wschodnim i podczas walk w powstaniu warszawskim, i przeniesiono je na cmentarz wojenny w pobliżu wsi Joachimów-Mogiły^[4]^[5]. 30 czerwca tego roku zawieszono ruch tramwajowy w związku z przygotowaniami do budowy estakad^[6]. Prace rozpoczęły się w drugiej połowie 1990, ale po kilkudziesięciu miesiącach je przerwano. Przez kilka lat jako pomniki budowy zostały słupy estakady przyszłej trasy nad ulicami Kasprzaka i Wolską oraz prawie gotowy wiadukt nad ulicą Górczewską. Za ul. Górczewską w stronę Powązek trasa była planowana, ale praktycznie budowy na tym odcinku nie prowadzono.

Planowano także połączenie arterii z ulicą Zygmunta Krasińskiego^[7]^[8].

W 1997 wznowiono prace nad budową alei Prymasa Tysiąclecia, poszerzono i udrożniono tunel przy Dworcu Zachodnim (obecnie dostępne są 3 pasy w każdym kierunku), a w listopadzie 2000 oddano trasę do użytku.

Po stronie Ochoty część dawnej ulicy Bema na osi tunelu (obecnie al. Bohaterów Września) również pozostała na uboczu, gdyż przedłużenie trasy skierowano w ulicę Bitwy Warszawskiej 1920 r. (d. Wery Kostrzewy).

Aleja w latach 2000^[9]–2013^[10] na odcinku od ulicy Kasprzaka do ronda Zesłańców Syberyjskich była częścią miejskiego odcinka drogi krajowej nr 2 i trasy europejskiej E30. Obecnie na całej długości stanowi fragment drogi krajowej nr 7 i trasy europejskiej E77.

Nazwa

1959−1963 – Nowoprojektowana (odcinek ulica M. Kasprzaka – ulica Wolska)
1963−1969 – Nowo-Bema (zmiana nazwy ulicy)
1969^[2]−1990^[11] – aleja Rewolucji Październikowej (od 1973 odcinek Aleje Jerozolimskie – ulica Górczewska i ulica Czorsztyńska(inne języki) – Lasek na Kole)
od 1990 aleja Prymasa Tysiąclecia; nazwa upamiętnia kardynała Stefana Wyszyńskiego zwanego Prymasem Tysiąclecia^[12].

Ważniejsze obiekty

Uwagi

↑ Dostęp jedynie z łącznicy
↑ Jedyne relacje węzła: Obozowa → al. Prymasa Tysiąclecia w kier. Ronda Zesłańców Syberjyskich; al. Prymasa Tysiąclecia z kier. Ronda Zesłańców Syberyjskich → ul. Obozowa

Przypisy

↑ Zagadkowy tunel. Warszawska identyfikacja, 2018-01-16. [dostęp 2023-11-07]. (pol.).
↑ ^a ^b Uchwała nr 119 Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 31 stycznia 1969 r. w sprawie nadania nazw ulicom. „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy”. nr 6, poz. 32, s. 1-3, 1969-06-20.
↑ Trasbus, portal komunikacji miejskiej w Warszawie, linia 184
↑ Tadeusz Sobieraj: Orły Niepodległości. Cmentarz Wojskowy na Powązkach w Warszawie w setną rocznicę jego powstania (1912–2012). Ząbki: Apostolicum, 2012, s. 3. ISBN 978-83-7031-808-6.
↑ Wojciech Königsberg: Hans Schmalz "Panienka": zboczeniec, morderca, kat Warszawy. Zginął w błyskawicznej i mało znanej akcji Armii Krajowej. [w:] Gazeta Stołeczna [on-line]. wyborcza.pl, 5 marca 2018. [dostęp 2021-05-06].
↑ jw. linia 11
↑ Plan miasta Warszawa, wyd. jedenaste, Warszawa/Wrocław: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1984 .
↑ Warszawa: atlas aglomeracji 1:20 000. Wyd. pierwsze. Warszawa: Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1996. ISBN 83-7000-086-X.
↑ Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 5 lipca 2000 r. w sprawie ustalenia przebiegu dróg krajowych w Warszawie (Dz.U. z 2000 r. nr 56, poz. 675)
↑ Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 27 września 2013 r. w sprawie pozbawienia dróg kategorii dróg krajowych (Dz.U. z 2013 r. poz. 1153)
↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 393. ISBN 83-86619-97X.
↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 987. ISBN 83-01-08836-2.

[1] Dostęp jedynie z łącznicy

[2] Jedyne relacje węzła: Obozowa → al. Prymasa Tysiąclecia w kier. Ronda Zesłańców Syberjyskich; al. Prymasa Tysiąclecia z kier. Ronda Zesłańców Syberyjskich → ul. Obozowa

[3] Zagadkowy tunel. Warszawska identyfikacja, 2018-01-16. [dostęp 2023-11-07]. (pol.).

[uchwala-1969-4] Uchwała nr 119 Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 31 stycznia 1969 r. w sprawie nadania nazw ulicom. „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy”. nr 6, poz. 32, s. 1-3, 1969-06-20.

[5] Trasbus, portal komunikacji miejskiej w Warszawie, linia 184

[6] Tadeusz Sobieraj: Orły Niepodległości. Cmentarz Wojskowy na Powązkach w Warszawie w setną rocznicę jego powstania (1912–2012). Ząbki: Apostolicum, 2012, s. 3. ISBN 978-83-7031-808-6.

[7] Wojciech Königsberg: Hans Schmalz "Panienka": zboczeniec, morderca, kat Warszawy. Zginął w błyskawicznej i mało znanej akcji Armii Krajowej. [w:] Gazeta Stołeczna [on-line]. wyborcza.pl, 5 marca 2018. [dostęp 2021-05-06].

[8] w. linia 11

[9] Plan miasta Warszawa, wyd. jedenaste, Warszawa/Wrocław: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1984 .

[10] Warszawa: atlas aglomeracji 1:20 000. Wyd. pierwsze. Warszawa: Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1996. ISBN 83-7000-086-X.

[11] Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 5 lipca 2000 r. w sprawie ustalenia przebiegu dróg krajowych w Warszawie (Dz.U. z 2000 r. nr 56, poz. 675)

[12] Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 27 września 2013 r. w sprawie pozbawienia dróg kategorii dróg krajowych (Dz.U. z 2013 r. poz. 1153)

[Handke-13] Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 393. ISBN 83-86619-97X.

[14] Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 987. ISBN 83-01-08836-2.

[a]

[b]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]