Przejdź do zawartości

Adelajda z Susy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Adelajda z Turynu
Ilustracja
Adelajda z Turynu
margrabina Turynu
Okres

od 1034
do 19 grudnia 1091

Poprzednik

Udalryk Manfredi II

margrabina (hrabina) Iwrei
Okres

od 1034
do 19 grudnia 1091

Poprzednik

Udalryk Manfredi II

Dane biograficzne
Ojciec

Udalryk Manfredi II

Matka

Berta z Mediolanu

Rodzeństwo

Imilla
Berta

Mąż

Herman IV Szwabski
od 1036 lub 1037
do lipiec 1038

Mąż

Henryk z Montferratu
od przed 19 stycznia 1042
do ok. 1045

Mąż

Otton Sabaudzki
od 1046
do 1 marca 1060

Dzieci

Piotr I
Amadeusz II
Berta
Adelajda
Otton

Adelajda z Turynu, Adelajda z Susy (również Adelheid, Adelais, lub Adelina, ur. ok. 1014/1020, zm. 19 grudnia 1091)[1] – od 1034 hrabina (margrabina) marchii Turynu i części Iwrei w północno-zachodnich Włoszech, ostatnia przedstawicielka dynastii, która rządziła ziemiami obejmującymi Piemont po Wybrzeże Liguryjskie, córka Udalryka wywodzącego swój ród od króla Arduina z Iwrei[2]; często błędnie kojarzona jedynie z Susą[3]. Czasami jest porównywana ze swoją kuzynką, żyjącą w tych samych czasach, Matyldą Toskańską[4][5][6].

Adelajda z Susy – Google Art Project

Biografia

[edytuj | edytuj kod]

Wczesne życie

[edytuj | edytuj kod]

Urodziła się prawdopodobnie w Turynie jako córka Udalryka Manfrediego II i Berty ok. 1014/1020. O wczesnych latach jej życia wiadomo niewiele[7]. Miała dwie młodsze siostry, Immillę(inne języki) i Bertę(inne języki), a być może również nieznanego bliżej brata, który nie przeżył ojca[8]. Po śmierci Udalryka (w grudniu 1033 lub 1034) Adelajda objęła w posiadanie znaczną część ojcowskich włości[9] w margrabstwie Turynu (zwłaszcza w dolinie Susy(inne języki)), Auriate(inne języki) i Asti. Odziedziczyła także włości w hrabstawach Albenga, Alba, Bredulo(inne języki) i Ventimiglia[10]. Prawdopodobnie Berta, matka Adelajdy, była krótko regentką w jej imieniu[potrzebny przypis].

Małżeństwa

[edytuj | edytuj kod]

Tytuł margrabiego przede wszystkim miał znaczenie wojskowe, dlatego też cesarz Konrad II w 1036 lub 1037 zaaranżował małżeństwo Adelajdy ze swoim pasierbem, Hermanen IV, który otrzymał inwestyturę na marchię turyńską[11]. Pierwszy mąż Adelajdy zmarł na zarazę w czasie walk za Konrada II w Neapolu w lipcu 1038[potrzebny przypis].

Wdowa wyszła ponownie za mąż, aby zabezpieczyć swoje rozległe włości. Prawdopodobnie w 1041, a z pewnością przed 19 stycznia 1042, Adelajda poślubiła Henryka z Monferratu[12], który zmarł już ok. 1045. Niezwłocznie został zaaranżowany kolejny ślub Adelajdy, tym razem z Odonem (Ottonem) Sabaudzkim[7]. Z poślubionym w 1046 trzecim mężem miała trzech synów: Piotra I, Amadeusza II i Odona[13] (Ottona), jak też dwie córki, z których Berta wyszła za mąż za cesarza Henryka IV, natomiast Adelajda za Rudolfa Szwabskiego.

Wdowieństwo i władza

[edytuj | edytuj kod]

Po śmierci męża 1 marca 1060 Adelajda rządziła marchią turyńską i hrabstwem Sabaudii wraz z synami, najpierw z Piotrem, a następnie z Amadeuszem[potrzebny przypis].

Czasami twierdzi się, że Adelajda opuściła Turyn jako stolicę i zamieszkała w Susie. Pobyt Adelajdy w margrabiowskim pałacu w Turynie jest udokumentowany znacznie częściej niż pobyty gdzie indziej[14].

W 1070 Adelajda zdobyła i spaliła miasto Asti, które zbuntowało się przeciwko niej[15].

Stosunki z cesarstwem

[edytuj | edytuj kod]

W 1069 roku Henryk IV próbował oddalić córkę Adelajdy[16], co ochłodziło relacje margrabiny z rodziną cesarską. Zięć otrzymał jednak wsparcie Adelajdy po interwencji Berty, gdy przybył do Włoch, aby ukorzyć się przed papieżem Grzegorzem VII i Matyldą z Toskanii w Kanossie. W zamian za pozwolenie na podróżowanie przez jej ziemie Henryk nadał Adelajdzie Bugey[17]. Adelajda i jej syn Amadeusz towarzyszyli Henrykowi IV i Bercie w Kanossie, gdzie teściowa cesarza występował w roli pośredniczki m.in. wraz z Matyldą i margrabią Mediolanu Albertem Azzonem II[18]. Biskup Benzo Alby wysłał kilka listów do Adelajdy między 1080 i 1082, zachęcając ją do wspierania Henryka IV w wojnach włoskich, które były częścią Sporu o inwestyturę[19]. Adelajda zaproponowała mediację między Henrykiem a Matyldą Toskańską, a może nawet dołączyła do niego w trakcie kampanii w południowych Włoszech w 1084[20].

Stosunki z Kościołem

[edytuj | edytuj kod]

Adelajda uczyniła liczne darowizny dla klasztorów w marchii turyńskiej. W 1064 roku założyła klasztor Santa Maria w Pinerolo[21].

Korespondowała z wieloma hierarchami Kościoła, w tym papieżami Aleksandrem II i Grzegorzem VII oraz Piotrem Damianim. Listy te świadczą o tym, że Adelajda czasami wspierała reformy gregoriańskie, niekiedy jednak była im przeciwna. Piotr Damiani (w piśmie z 1064) i Grzegorz VII (w piśmie z 1073), polegali na Adelajdzie w wyegzekwowaniu celibatu duchownych oraz ochronie klasztorów Fruttuaria i San Michele Della Chiusa. Aleksander II (w liście z ok. 1066/7) obwiniał jednak Adelajdę za jej postępowanie wobec Gwidona z Velate, który z pomocą symonii został arcybiskupem Mediolanu[potrzebny przypis].

Śmierć

[edytuj | edytuj kod]

Adelajda zmarła w grudniu 1091[22]. Według późniejszej legendy została pochowana w kościele parafialnym Canischio (Canisculum), w małej wiosce na Cuorgne w dolinie Orco(inne języki), gdzie rzekomo mieszkała incognito dwadzieścia dwa lata przed śmiercią[23]. Historyk średniowiecza Charles William Previté-Orton nazwał tę historię absurdalną[24]. W katedrze w Susie, ustawiony w ściennej niszy, znajduje się posąg klęczącej Adelajdy, nad którym został umieszczony napis Questa è Adelaide, cui l'istessa Roma Cole, e primo d' Ausonia onor la nome[25].

Rodzina i dzieci

[edytuj | edytuj kod]

Według późnego austriackiego źródła Adelajda i Herman IV, książę Szwabii, mieli dzieci[26]. Herman uczestniczył w kampanii wojennej przez większość swojego krótkiego małżeństwa z Adelajdą i umarł bez spadkobierców[27]. Adelajda nie miała dzieci także z drugim mężem Henrykiem.

Adelajda i Otton Sabaudzki mieli pięcioro dzieci:

Dziedzictwo

[edytuj | edytuj kod]

Adelajda jest przedstawiona w instalacji Judy Chicago Kolacja, reprezentuje jedno z 999 imion na Piętrze Dziedzictwa[31][32].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Previté-Orton 1912 ↓, s. 250 note7.
  2. Mączak 2009 ↓, s. 287.
  3. Pennington 2003 ↓.
  4. Fumagalli 1992 ↓, s. 243-257.
  5. Goez 2007 ↓, s. 161–193.
  6. Sergi 2016 ↓, s. 57-74.
  7. a b Dunbar 1904 ↓.
  8. Previté-Orton 1912 ↓, s. 154,187.
  9. Sergi 1995 ↓, s. 81.
  10. Previté-Orton 1912 ↓, s. 154f,188,208,217,231f.
  11. Hellmann 1900 ↓, s. 13.
  12. Merlone 1983 ↓, s. 580.
  13. Mączak 2009 ↓, s. 287, 298.
  14. Sergi 1992 ↓, s. 61–76.
  15. Previté-Orton 1912 ↓, s. 228f.
  16. Previté-Orton 1912 ↓, s. 232f.
  17. Previté-Orton 1912 ↓, s. 237f.
  18. Hellmann 1900 ↓, s. 24f.
  19. Tłumaczenie na j. angielski tych listów znajduje się: Epistolae: Medieval Women's Latin Letters
  20. Previté-Orton 1912 ↓, s. 248f.
  21. Previté-Orton 1912 ↓, s. 162.
  22. Previté-Orton 1912 ↓, s. 250.
  23. Calligaris 1889 ↓, s. 132f.
  24. Previté-Orton 1912 ↓, s. 250-251.
  25. Placido Bacco, Cenni storici su Avigliana e Susa, t. 1, Susa: Gatti, 1881, s. 75.
  26. Hlawitschka 2006 ↓, s. 1–20.
  27. Schwennicke 1978 ↓, s. table 84.
  28. Previté-Orton 1912 ↓, s. 231.
  29. Otton jest czasami utożsamiany z Ottonem III biskupem Asti (1080-1088), ale ta identyfikacja nie jest pewna.
  30. Vergano 1951 ↓.
  31. Chicago 2007 ↓, s. 121.
  32. Adelaide of Susa. [w:] Elizabeth A. Sackler Center for Feminist Art: The Dinner Party: Heritage Floor: Adelaide of Susa [on-line]. Brooklyn Museum, 2007. [dostęp 2011-12-15].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • H. Bresslau: Jahrbücher des Deutschen Reichs unter Konrad II., 2 vols.. 1884.
  • Judy Chicago: The Dinner Party: From Creation to Preservation. Londyn: Merrell, 2007. ISBN 1-85894-370-1.
  • G. Calligaris (red.): Un’antica cronaca piemontese inedita. Turyn: 1889.
  • F. Cognasso: Dizionario Biografico degli Italiani]. T. 1. 1960.
  • V. Fumagalli: La contessa Adelaide e la società del secolo XI. Wyd. Segusium 32. 1992.
  • Agnes Baillie Cunninghame Dunbar: A Dictionary of Saintly Women. Bell, 1904.
  • E. Goez: Ein neuer Typ der europäischen Fürstin im 11. und frühen 12.Jahrhundert?. W: B. Schneidmüller (red.), S. Weinfurter (red.): Salisches Kaisertum und neues Europa. Die Zeit Heinrichs IV. und Heinrichs V.. Darmstadt: 2007.
  • S. Hellmann: Die Grafen von Savoyen und das Reich: bis zum Ende der staufischen Periode. Innsbruck: 1900.
  • E. Hlawitschka. Zur Abstammung Richwaras, der Gemahlin Herzog Bertholds I. von Zähringen. „Zeitschrift für die Geschichte des Oberrheins”. 154, 2006. 
  • Antoni Mączak: Savoia. W: Antoni Mączak (red.): Dynastie Europy. Wyd. III zmienione. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2009. ISBN 978-83-04-04853-9.
  • R. Merlone. Prosopografia aleramica (secolo X e prima metà dell'XI). „Bollettino storico-bibliografico subalpino”. LXXXI, 1983. 
  • C.W. Previté-Orton: The Early History of the House of Savoy (1000-1233). Cambridge: 1912.
  • Reina Pennington: Amazons to Fighter Pilots: An Autobiographical Dictionary of Military Women. Westport, CT: Greenwood Press, 2003, s. 3. ISBN 0-313-32707-6.
  • D. Schwennicke: Europäische Stammtafeln(inne języki). T. I.1. Marburg: 1978.
  • I poli del potere pubblico e dell'orientamento signorile degli Arduinici: Torino e Susa. W: G. Sergi: La contessa Adelaide e la società del secolo XI. Wyd. Segusium 32. 1992.
  • G. Sergi: I confini del potere. Marche e signorie fra due regni medievali. 1995.
  • Matilde di Canossa e Adelaide di Torino: contatti, confronti, valutazioni tipologiche. W: G. Sergi: Matilde di Canossa e il suo tempo. Atti del XXI congresso internazionale di studio Sull’alto Medioevo. Spoleto: 2016.)
  • L. Vergano: Storia di Asti. T. I. Asti: 1951.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]