Sekunda przestępna
Sekunda przestępna, nazywana też sekundą skokową – dodatkowa sekunda dodawana czasem (zwykle w czerwcu lub w grudniu) w celu zsynchronizowania uniwersalnego czasu koordynowanego ze średnim czasem słonecznym. Daty dodawania sekund przestępnych w celu zsynchronizowania doby z opóźniającym się ruchem obrotowym Ziemi na podstawie obserwacji astronomicznych określa Międzynarodowa Służba Ruchu Obrotowego Ziemi i Systemów Odniesienia (IERS, ang. International Earth Rotation and Reference Systems Service). Ostatnia, 37., sekunda przestępna została dodana w dniu 31 grudnia 2016, o godzinie 23:59:60 UTC[1].
Konieczność dodawania sekund przestępnych jest spowodowana niewystarczającą dokładnością wyznaczenia w latach 50. XX wieku długości doby słonecznej i wynikającej stąd długości sekundy, zmianami okresu obrotu Ziemi z powodu nieprzewidywalnych czynników, takich jak ruchy masy we wnętrzu Ziemi, oraz stałym spowalnianiem prędkości obrotu Ziemi wywołanym tarciem mas ziemi i wody w trakcie pływów[2].
Na 27. konferencji miar i wag przyjęto uchwałę o planowanym zaniechaniu stosowania sekund przestępnych w ramach uniwersalnego czasu koordynowanego[3].
Sekundy przestępne na przestrzeni lat 1972-2021
[edytuj | edytuj kod]| Lista dotychczas uwzględnionych sekund przestępnych w UTC |
|---|
|
Źródło:[5]
W prawie
[edytuj | edytuj kod]Pojęcie to jest stosunkowo nowe, jednakże jest już uwzględniane w większości narodowych systemów prawnych, choć w sposób niejednolity w skali międzynarodowej. Z tego powodu planuje się reformę polegającą na zakazie stosowania sekund przestępnych np.:
- całkowitym (przyjęcie metodologii występującej w czasie GPS),
- stosowanie jednostek zbiorczych wyższego rzędu.
Obydwa te rozwiązania spowodują natomiast dalsze (w połączeniu ze strefami czasowymi oraz występowaniem czasu letniego/zimowego) odchodzenie od naturalnego czasu słonecznego, zdają się być jednak korzystniejsze niż stan obecny, ze względu na łatwiejsze porozumienie międzynarodowe (większe jednostki są łatwiejsze w uzgodnieniu)[6].
Przestępna sekunda i jej dodawanie jest definiowane m.in. dla czasu UTC i zapewnia zgodność (z dokładnością do 0,9 sekundy) czasu mierzonego zegarami atomowymi tworzących skalę czasu atomowego (TA) z czasem astronomicznym (słonecznym), opierającym się na szybkości rotacji planety. Obecnie różnica między tymi dwoma czasami to około 2 do 3 milisekund dziennie. Oznacza to, że przestępna sekunda wprowadzana musi być średnio nieco rzadziej niż raz na rok. Jak się jednak okazuje występują nawet kilkuletnie okresy, kiedy nie ma potrzeby wydłużania lat w ten sposób[7].
Sposób dodawania
[edytuj | edytuj kod]
Sekunda przestępna jest dodawana równocześnie na całym świecie, jak dotychczas na końcu ostatniego dnia czerwca lub grudnia czasu UTC, choć możliwe jest to także na koniec innych miesięcy. Oznacza to, że w Polsce dodawana jest jako 0:59:60 1 stycznia czasu środkowoeuropejskiego (CET) lub 1:59:60 1 lipca czasu środkowoeuropejskiego letniego (CEST). Zapowiedzi o jej wprowadzeniu podawane są z kilkumiesięcznym wyprzedzeniem. Zakłada się również możliwość odjęcia 1 sekundy, jednak sytuacja taka nie miała jak dotąd miejsca[8].
Systemy rozpowszechniające dokładne sygnały czasu (np. DCF77, NTP, PTP, IRIGB) przewidują w swoich protokołach miejsce na informację o sekundzie przestępnej[9].
Ziemia obraca się wolniej niż w momencie synchronizacji zegarów z obrotem Ziemi w 1958 roku. Najwolniej Ziemia obracała się w połowie lat 90. Po roku 2000 obraca się szybciej niż w latach 90. XX wieku[10][11].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Wyznaczanie trendów w nauce: Nasza ostatnia sekunda przestępna? [online], www.cordis.europa.eu [dostęp 2021-03-22] (pol.).
- ↑ Sekunda przestępna [online], www.gum.gov.pl [dostęp 2021-03-22] (pol.).
- ↑ Resolution 6, [w:] Résolutions de la Conférence générale des poids et mesures (27 e réunion) 15-18 novembre 2022 / Resolutions of the General Conference on Weights and Measures (27th meeting) 15-18 November 2022, Międzynarodowe Biuro Miar i Wag, 18 listopada 2022, s. 28 [dostęp 2022-11-22] (ang.).
- ↑ a b c d e Biuletyn IERS C 43 z dnia 4 lipca 2005 r., ftp://hpiers.obspm.fr/iers/bul/bulc/bulletinc.30
- ↑ PRZESTĘPNY ROK, PRZESTĘPNA SEKUNDA I TRZYNASTKA MAJÓW [online], www.wartowiedziec.pl [dostęp 2021-03-22] (pol.).
- ↑ Problematyczna sekunda [online], www.sarvendev.pl [dostęp 2021-03-22] (pol.).
- ↑ Nasza ostatnia sekunda przestępna? [online], www.laboratoria.net [dostęp 2021-03-22] (pol.).
- ↑ 25.06.2012 Sekunda przestępna [online], www.gum.gov.pl [dostęp 2021-03-22] (pol.).
- ↑ DCF77 Zeitkode. PTB. [dostęp 2017-07-31]. (niem.).
- ↑ RUCH OBROTOWY ZIEMI [online], www.gozych.edu.pl [dostęp 2021-03-22] (pol.).
- ↑ Ziemia w 2020 roku kręciła się szybciej niż w ciągu ostatnich 50 lat [online], www.komputerswiat.pl [dostęp 2021-03-22] (pol.).