Spis sumaryczny w 1946 roku
Powszechny sumaryczny spis ludności cywilnej w 1946 roku – pierwszy spis ludności przeprowadzony w Polsce po II wojnie światowej[1]. Został przeprowadzony według stanu o północy z 13 na 14 lutego 1946[2].
Synteza
[edytuj | edytuj kod]II wojna światowa spowodowała w Polsce tak wielkie zmiany ludnościowe, że szacunki liczby ludności kraju w nowych granicach wahały się w granicach 18–25 mln[2]. Ustalenie stanu ludności, jej rozmieszczenia i podstawowych cech było niezbędne do przygotowania planów odbudowy, akcji osadniczo-przesiedleńczej i aprowizacji ludności[2]. Główny Urząd Statystyczny podejmował przygotowania do przeprowadzenia spisu w czerwcu 1945, ale ówczesne trudności stanęły temu na przeszkodzie[2]. Decyzja w sprawie przeprowadzenia powszechnego sumarycznego (tj. nie imiennego i z ograniczoną liczbą pytań) spisu ludności cywilnej zapadła na posiedzeniu Rady Ministrów w dniu 10 stycznia 1946[3][4].
Spis sumaryczny pozwolił na ustalenie stanu i struktury ludności według trzech grup wieku (poniżej 18 lat, 18–59 lat, 60 lat i więcej), dwóch płci oraz czterech narodowości[5]:
- Polaków wraz z osobami zweryfikowanymi bądź zrehabilitowanymi do dnia spisu;
- osób, co do których toczyło się postępowanie rehabilitacyjne lub weryfikacyjne;
- Niemców;
- innych narodowości (w spisie tym, po raz drugi – poprzednio w 1921 – i ostatni w XX wieku, pojawiło się pytanie o narodowość).
Z uwagi na aktywną działalność ukraińskich ugrupowań terrorystycznych w powiecie leskim (województwo rzeszowskie) spisu nie przeprowadzono w gminach: Cisna, Stuposiany, Tarnawa Niżna, Wołkowyja i Zatwarnica oraz w 14 gromadach gmin Baligród i Łukowe[5]. Wstępne wyniki spisu podano w prasie dnia 26 marca 1946, a w podziale według płci i trzech podstawowych grup wieku, województw (z podaniem liczby Polaków, Niemców i innych), powiatów, miast i gmin wiejskich ukazały się w 1947, nakładem GUS[5]. Zapowiedziana publikacja, zawierająca dane o ludności w podziale według narodowości, nie ukazała się nigdy[5].
Bardziej dokładne spisy przeprowadzono w Warszawie i Poznaniu[5].
Według spisu, liczba ludności Polski w 1946 wynosiła 23 929 757[6].
Wyniki spisu szybko uległy przedawnieniu z powodu masowej repatriacji, wysiedleń i przesiedleń[5].
Równolegle do spisu sumarycznego przeprowadzono na Ziemiach Odzyskanych spis osób urodzonych w latach 1927–1946 dla potrzeb administracji szkolnej (analogiczny spis na ziemiach dawnych odbył się 24 czerwca 1945)[7].
Ludność według województw
[edytuj | edytuj kod]Źródło: PSSL 1946 ↓, s. 1-4.
| Województwo | Liczba ludności | ||
|---|---|---|---|
| ogółem | miejska | wiejska | |
| białostockie | 917 563 | 176 321 | 741 242 |
| gdańskie | 732 150 | 366 313 | 365 837 |
| kieleckie | 1 717 303 | 363 997 | 1 353 306 |
| krakowskie | 2 133 389 | 579 848 | 1 553 541 |
| lubelskie | 1 889 650 | 310 946 | 1 578 704 |
| łódzkie | 1 772 420 | 364 326 | 1 408 094 |
| Łódź (miasto) | 496 929 | 496 929 | nd. |
| olsztyńskie | 351 828 | 101 857 | 249 971 |
| pomorskie | 1 406 453 | 540 325 | 866 128 |
| poznańskie | 2 422 113 | 886 901 | 1 535 212 |
| rzeszowskie | 1 535 400 | 235 403 | 1 299 997 |
| szczecińskie | 892 567 | 307 468 | 585 099 |
| śląskie | 2 823 351 | 1 095 720 | 1 727 631 |
| Warszawa (miasto) | 478 755 | 478 755 | nd. |
| warszawskie | 2 114 415 | 360 585 | 1 753 830 |
| wrocławskie | 1 941 149 | 758 895 | 1 182 254 |
| Polska | 23 929 757[a] | 7 424 589 | 16 200 846 |
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ W tym 304 322 osoby nieuwzględnione w podziale na województwa oraz na ludność miejską i wiejską.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Spis ludności w 1946 roku. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2020-07-28].
- ↑ a b c d Gawryszewski 2005 ↓, s. 67.
- ↑ Gawryszewski 2005 ↓, s. 67-68.
- ↑ Dz.U. z 1946 r. nr 4, poz. 36
- ↑ a b c d e f Gawryszewski 2005 ↓, s. 68.
- ↑ PSSL 1946 ↓, s. 1.
- ↑ PSSL 1946 ↓, s. IX.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Andrzej Gawryszewski: Ludność Polski w XX wieku. Warszawa: Polska Akademia Nauk – Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego, 2005, seria: Monografie. ISBN 83-87954-66-7. ISSN 1643-2312.
- Powszechny Sumaryczny Spis Ludności z dn. 14 II 1946 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1947.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Spis 1946 [online], Centralna Biblioteka Statystyczna [dostęp 2023-04-03].
