Oksytocyna

Oksytocyna
Nazewnictwo
	Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
	1-{19-amino-13-butan-2-ylo-10-(2-karbamoiloetylo)-7-(karbamoilometylo)-16-[(4-hydroksyfenylo)metylo]-6,9,12,15,18-pentaokso-1,2-ditio-5,8,11,14,17-pentaazacykloejkozano-4-karbonylo}-N-[1-(karbamoilometylokarbamoilo)-3-metylo-butylo]pirolidyno-2-karboksyamid
	Inne nazwy i oznaczenia
farm.	łac. oxytocinum
inne	cykliczny (1→6) disiarczek L-cysteinylo-L-tyrozylo-L-izoleucylo-L-glutamylo-L-asparaginylo-L-cysteinylo-L-prolilo-L-leucyloglicynamidu
	Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C43H66N12O12S2
Masa molowa	1007,19 g/mol
Wygląd	biały proszek
	Identyfikacja
Numer CAS	50-56-6
PubChem	439302
DrugBank	DB00107
SMILES
	CC[C@H](C)[C@H]1C(=O)N[C@H](C(=O)N[C@H](C(=O)N[C@@H](CSSC[C@@H](C(=O)N[C@H](C(=O)N1)CC2=CC=C(C=C2)O)N)C(=O)N3CCC[C@H]3C(=O)N[C@@H](CC(C)C)C(=O)NCC(=O)N)CC(=O)N)CCC(=O)N
InChI
	InChI=1S/C43H66N12O12S2/c1-5-22(4)35-42(66)49-26(12-13-32(45)57)38(62)51-29(17-33(46)58)39(63)53-30(20-69-68-19-25(44)36(60)50-28(40(64)54-35)16-23-8-10-24(56)11-9-23)43(67)55-14-6-7-31(55)41(65)52-27(15-21(2)3)37(61)48-18-34(47)59/h8-11,21-22,25-31,35,56H,5-7,12-20,44H2,1-4H3,(H2,45,57)(H2,46,58)(H2,47,59)(H,48,61)(H,49,66)(H,50,60)(H,51,62)(H,52,65)(H,53,63)(H,54,64)/t22-,25-,26-,27-,28-,29-,30-,31-,35-/m0/s1
	InChIKey
	XNOPRXBHLZRZKH-DSZYJQQASA-N
Właściwości
	Rozpuszczalność w wodzie
	rozpuszczalna
	w innych rozpuszczalnikach
	rozpuszczalna w butanolu
Punkt izoelektryczny	5,51
Niebezpieczeństwa
	Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2020-06-30]
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	uwodniony octan oksytocyny
	Substancja w tej postaci nie jest klasyfikowana; jako niebezpieczna według kryteriów GHS; (na podstawie podanej karty charakterystyki).
Numer RTECS	RS7534000
Dawka śmiertelna	LD50 2,275 mg/kg (szczur, dożylnie)
	Podobne związki
Podobne związki	wazopresyna
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
	Klasyfikacja medyczna
ATC	H01BB02
Farmakokinetyka
Okres półtrwania	1–6 min
Wiązanie z białkami; osocza i tkanek	30%
Metabolizm	wątrobowy i nerkowy
Wydalanie	z moczem i żółcią
Uwagi terapeutyczne
Drogi podawania	dożylnie, domięśniowo
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Oksytocyna – organiczny związek chemiczny, makrocykliczny hormon peptydowy złożony z 9 aminokwasów (nonapeptyd) spiętych mostkiem dwusiarczkowym. Dobrze rozpuszcza się w wodzie. Jest okresowo uwalnianym neuroprzekaźnikiem.

Wytwarzana jest w jądrze przykomorowym i nadwzrokowym podwzgórza i neuronami przekazywana jest do tylnego płata przysadki, gdzie następnie jest magazynowana. Oksytocyna powoduje skurcze mięśni macicy, co ma znaczenie podczas akcji porodowej (wcześniej występuje blok progesteronowy^[4]).

Uwalniana jest po podrażnieniu mechanoreceptorów brodawek sutkowych np. podczas ssania piersi, co ułatwia wydzielanie mleka oraz po podrażnieniu receptorów szyjki macicy i pochwy. Estrogeny wzmagają wydzielanie oksytocyny, a progesteron je hamuje. Bezpośrednio po porodzie, oksytocyna powoduje obkurczanie macicy oraz położonych w ścianie macicy naczyń krwionośnych, tamując w ten sposób krwawienie po wydaleniu łożyska. W okresie połogu ma bezpośredni wpływ na zwijanie macicy, tak więc karmienie piersią przyspiesza ten proces.

U ssaków, w zależności od ich samopoczucia, stymuluje uległość, ufność, zazdrość, szczodrość, protekcjonizm czy współpracę^[5]^[6].

Struktura pierwszorzędowa peptydu cząsteczki oksytocyny: Cys-Tyr-Ile-Gln-Asn-Cys-Pro-Leu-Gly. Cysteiny są związane mostkiem dwusiarczkowym −S−S− tworząc pierścień. Budowa oksytocyny została ustalona w 1953 roku przez Vincenta du Vigneauda, który także przeprowadził jej syntezę.

Wskazania do stosowania

Zastosowanie przedporodowe
- Zapoczątkowanie lub wzmocnienie skurczów macicy w celu przyspieszenia porodu u pacjentek z następującymi lekarskimi wskazaniami do zakończenia ciąży:
  - stan przedrzucawkowy, rzucawka
  - zaburzenia czynności nerek
  - erytroblastoza płodu
  - cukrzyca matki lub płodu
  - konflikt Rh
  - przedwczesne pęknięcie pęcherza płodowego.
Przyspieszenie akcji porodowej:
- rutynowe wywoływanie akcji porodowej w ciążach, które trwają ponad 42 tygodnie
- w przypadku śmierci macicznej płodu
- w przypadku opóźnienia rozwoju płodu
- gdy występuje atonia macicy.
Zastosowanie poporodowe:
- kontrola krwawienia poporodowego i atonii macicy
- leczenie wspomagające niepełnego lub dokonanego poronienia
- diagnostyka (ocena płodowo-łożyskowej wydolności oddechowej w ciążach wysokiego ryzyka – test oksytocynowy).

Przeciwwskazania

nadwrażliwość na oksytocynę
znaczna dysproporcja między główką płodu a miednicą matki
poprzeczne lub ukośne położenie płodu wymagające obrotu przed porodem
zagrażające pęknięcie macicy i stany ze wzmożonym napięciem mięśnia macicy
łożysko przodujące
wywołanie lub przyspieszenie akcji porodowej w przypadkach, gdy przeciwwskazany jest poród naturalny (przodowanie lub wypadnięcie pępowiny)
zaburzenia sercowo-naczyniowe.

Środki ostrożności

Poza wyjątkowymi sytuacjami, oksytocyny nie powinno się podawać w następujących przypadkach:

poród przedwczesny
graniczna dysproporcja główkowo-miedniczna
duży zabieg operacyjny w obrębie miednicy lub szyjki macicy w wywiadzie, w tym również cesarskie cięcie
nadmierne powiększenie macicy
stan po wielu porodach
inwazyjny rak szyjki macicy.

Interakcje

Opisywano wystąpienie ciężkiego nadciśnienia po podaniu oksytocyny przez 3–4 godzin po profilaktycznym podaniu leków kurczących naczynia w czasie znieczulenia nadoponowego w odcinku krzyżowym. Środki do znieczulenia ogólnego takie jak cyklopropan, enfluran, halotan i izofluran podane równocześnie z oksytocyną mogą zmodyfikować jej działanie na układ sercowo-naczyniowy, powodując np. znaczne obniżenie ciśnienia lub zaburzenia rytmu serca. Inne preparaty indukujące poród lub pobudzające poronienie, używane jednocześnie z oksytocyną mogą spowodować hipertonię macicy, jej pęknięcie oraz uszkodzenie szyjki macicy.

Działania niepożądane

U matki:

krwotok poporodowy
nudności, wymioty
reakcje nadwrażliwości
krwiak w obrębie miednicy mniejszej
obniżenie ciśnienia krwi i odruchowa tachykardia
nadmierne napięcie mięśnia macicy, skurcz tężcowy, pęknięcie macicy
zatrucie wodne.

U płodu lub noworodka:

bradykardia zatokowa, tachykardia
trwałe uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego
zamartwica
żółtaczka noworodków
krwawienie w obrębie siatkówki.

Dawkowanie

Dawkowanie powinno być dostosowane indywidualnie do potrzeb każdej pacjentki na podstawie reakcji matki oraz płodu.

Indukcja i stymulacja porodu: dawka początkowa wynosi 0,5–4 m U/min, dawkę należy stopniowo zwiększać o 1–2 mU/min co 20–40 minut aż do ustalenia się prawidłowej siły skurczu.
Kontrola krwawienia poporodowego: w dożylnym wlewie kroplowym podaje się zwykle 10–40 j.m. oksytocyny w 1000 ml bezwodnego rozpuszczalnika z szybkością 20–40 mU/min w celu zapewnienia odpowiedniej kontroli macicy. Po urodzeniu łożyska można podać domięśniowo 5 j.m. oksytocyny.
Leczenie wspomagające niepełnego lub niedokonanego poronienia: w dożylnym wlewie kroplowym podaje się 10 j.m. oksytocyny rozpuszczonej w 500 ml izotonicznego roztworu NaCl lub 5% roztworu glukozy z szybkością 20–40 kropli na minutę.
Diagnostyka niewydolności maciczno-płodowej (test oksytocynowy): w dożylnym wlewie kroplowym dawka początkowa wynosi 0,5 mU/min. Jeśli to konieczne dawkę podwaja się co 20 min, aż to otrzymania dawki skutecznej (zwykle 5–6 mU/min, maksymalnie 20 mU/min). Po wystąpieniu 3 umiarkowanych skurczów macicy (trwających 40–60 sekund) w okresie 10-minutowym, należy przerwać wlew i następnie kontrolować częstość akcji serca płodu.

Preparaty

Dostępne w Polsce preparaty^[7]:

Oxytocin–Grindex – roztwór do wstrzykiwań
Oxytocin–Richter – roztwór do infuzji

Przypisy

↑ ^a ^b ^c CRC Handbook of Chemistry and Physics, William M.W.M. Haynes (red.), wyd. 97, Boca Raton: CRC Press, 2016, s. 3-432, ISBN 978-1-4987-5429-3 (ang.).
↑ Oxytocin, [w:] DrugBank [online], University of Alberta, DB00107 [dostęp 2020-06-30] (ang.).
↑ Oxytocin, [w:] ChemIDplus [online], United States National Library of Medicine [dostęp 2020-06-30] (ang.).
↑ TadeuszT. Krzymowski TadeuszT., JadwigaJ. Przała JadwigaJ., Fizjologia zwierząt. Podręcznik dla studentów wydziałów medycyny weterynaryjnej, wydziałów biologii i hodowli zwierząt akademii rolniczych i uniwersytetów, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2005, s. 665, ISBN 83-09-01792-8 .
↑ EdE. Yong EdE., One Molecule for Love, Morality, and Prosperity? Why the hype about oxytocin is dumb and dangerous, [w:] Slate [online], 12 lipca 2012 (ang.).
↑ Heather E.H.E. Ross Heather E.H.E., Larry J.L.J. Young Larry J.L.J., Oxytocin and the neural mechanisms regulating social cognition and affiliative behavior, „Frontiers in Neuroendocrinology”, 30 (4), 2009, s. 534–547, DOI: 10.1016/j.yfrne.2009.05.004, PMID: 19481567, PMCID: PMC2748133 (ang.).
↑ Obwieszczenie Prezesa Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych z dnia 31 marca 2011 r. w sprawie ogłoszenia Urzędowego Wykazu Produktów Leczniczych Dopuszczonych do Obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej [online] [dostęp 2011-12-29] [zarchiwizowane z adresu 2011-10-27] .

Bibliografia

Pharmindex. Kompendium leków, Warszawa: UBM Medica Polska, 2011, s. 1280, ISBN 978-83-62078-02-8 .

Linki zewnętrzne

Paul Zak: Zaufanie, moralność... i oksytocyna

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[CRC-1] CRC Handbook of Chemistry and Physics, William M.W.M. Haynes (red.), wyd. 97, Boca Raton: CRC Press, 2016, s. 3-432, ISBN 978-1-4987-5429-3 (ang.).

[DB-2] Oxytocin, [w:] DrugBank [online], University of Alberta, DB00107 [dostęp 2020-06-30] (ang.).

[CID-3] Oxytocin, [w:] ChemIDplus [online], United States National Library of Medicine [dostęp 2020-06-30] (ang.).

[Krzymowski-4] TadeuszT. Krzymowski TadeuszT., JadwigaJ. Przała JadwigaJ., Fizjologia zwierząt. Podręcznik dla studentów wydziałów medycyny weterynaryjnej, wydziałów biologii i hodowli zwierząt akademii rolniczych i uniwersytetów, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2005, s. 665, ISBN 83-09-01792-8 .

[5] EdE. Yong EdE., One Molecule for Love, Morality, and Prosperity? Why the hype about oxytocin is dumb and dangerous, [w:] Slate [online], 12 lipca 2012 (ang.).

[6] Heather E.H.E. Ross Heather E.H.E., Larry J.L.J. Young Larry J.L.J., Oxytocin and the neural mechanisms regulating social cognition and affiliative behavior, „Frontiers in Neuroendocrinology”, 30 (4), 2009, s. 534–547, DOI: 10.1016/j.yfrne.2009.05.004, PMID: 19481567, PMCID: PMC2748133 (ang.).

[Wykaz-7] Obwieszczenie Prezesa Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych z dnia 31 marca 2011 r. w sprawie ogłoszenia Urzędowego Wykazu Produktów Leczniczych Dopuszczonych do Obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej [online] [dostęp 2011-12-29] [zarchiwizowane z adresu 2011-10-27] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]