Przejdź do zawartości

Świech

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Świech
część miasta Włocławka
Ilustracja
Zgłowiączka przepływająca przez osiedle Świech
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Miasto

Włocławek

SIMC

0985303

Kod pocztowy

87-800

Tablice rejestracyjne

CW

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Świech”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Świech”
Położenie na mapie Włocławka
Mapa konturowa Włocławka, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Świech”
Ziemia52°39′02″N 19°02′38″E/52,650431 19,043861
Multimedia w Wikimedia Commons

Świech – osiedle włocławskie, znajdujące się w dzielnicy Południe. Swoją nazwę zawdzięcza rodzinie młynarzy, osadzonych w XVI wieku w tutejszym młynie[1]. Świech został włączony w granice miasta rozporządzeniem Rady Ministrów z 28 stycznia 1927 roku[1]. Obecnie znajdują się tu głównie ogrody działkowe[2].

Położenie

[edytuj | edytuj kod]

Na południowym wschodzie graniczy z osiedlami Kapitułka (wzdłuż ul. Kapitulnej) i Guzowo, na południowym zachodzie z os. Ruda i Rumunki Zarudzkie, na północnym zachodzie z osiedlem i ul. Lisek, a na północnym wschodzie z osiedlami Kokoszka i Żurek, którego częścią jest Osiedle Słoneczne[2]. Współcześnie Świech zajmuje obszar 18 hektarów. Osada leży w kotlinie otoczonej od wschodu i północy wzniesieniem, a od południowego zachodu rzeką Zgłowiączką. Dawniej znajdowała się tu pradolina rzeki, dlatego znajdują się tu liczne tereny podmokłe i koryta po dawnych ciekach wodnych[3].

Historia – młyn

[edytuj | edytuj kod]

W I Rzeczypospolitej

[edytuj | edytuj kod]
Zgłowiączka przepływająca przez osadę

Tutejszy młyn powstał na początku XVI wieku, staraniem biskupa Wincentego Przerębskiego. Jego istnienie potwierdza inwentarz miasta z 1534 roku. Biskup Przerębski nadał przywilej, w którym nadał włocławskiej kapitule prawo do bezpłatnego mielenia tu zboża. Jednocześnie 1/3 zboża była przekazywana na poczet Zamku Biskupiego. W zamian za nadany przywilej Kapituła zobowiązywała się do odprawienia jednej mszy w roku w intencji biskupa. W 1542 r. przywilej ten przywrócił biskup Łukasz Górka. Na zbudowanie młyna przeznaczono duże sumy pieniędzy. W celu doprowadzenia do niego wody musiano zbudować rurę wodociągową o długości 500 kroków. Mimo to początkowo był mało wydajny, z powodu zbyt małej ilości dochodzącej tu wody oraz częstych awarii rury i struktur młyńskich. W 1534 r. biskup Jan Karnkowski poleca naprawić go włocławskiemu radnemu, murarzowi Maciejowi Kokoszce. Kokoszka dokonuje całkowitej przebudowy młyna. Naprawa ponownie pochłania dużą ilość pracy i pieniędzy. Mimo to już w 1568 r. młyn ponownie zostaje unieruchomiony z powodu braku dostatecznej ilości wody[1].

Rodzina Świechów, od której swoją nazwę wywodzi młyn i dzielnica, osiedliła się tu już w XVI wieku. Później posługiwali się oni także nazwiskami w formie Świechowski lub Świechowicz[4]. Mieszkali tu nieprzerwanie do pierwszej połowy XIX wieku. Od XVII wieku obok nazwy Świech stosowano także nazwę Młyn Piaseczny[1].

W 1542 r. biskup Łukasz Górka nadał przywilej, w którym nadał włocławskiej kapitule prawo do bezpłatnego mielenia tu zboża. Jednocześnie 1/3 mielonego zboża było przekazywane na poczet Zamku Biskupiego. Dwa korce mąki pszennej tygodniowo przekazywano na potrzeby szpitala (przytułku dla ubogich) przy kościele św. Witalisa[1].

W 1577 r. przywilej dziedziczny na młyn w Świechu wraz z przyległymi polami, łąkami i pastwiskami otrzymał od biskupa Stanisława Karnkowskiego mieszczanin Andrzej Lassek, dzierżawca innego młyna zwanego Cziemiegia. Lassek miał prawo do łowienia ryb małą siecią na swoje potrzeby w znajdującym się tu wówczas stawie. Jednocześnie biskup zachował przywileje kapituły nadane im przez biskupa Jana Karnkowskiego, a potwierdzone później przez bpa Górkę. Zastrzegł, że biskup ma prawo w dowolnej chwili wykupić młyn z przyległymi ziemiami za sumę 200 florenów polskich. W tym czasie młyn posiadał cztery koła, w tym jedno jagielne. Według inwentarza z 1598 r. przynosił Zamkowi Biskupiemu dochód w wysokości 40 flor. polskich rocznie. W 1604 r. 2/3 zboża o wartości 40 flor. przekazywano Zamkowi Biskupiemu, zaś 1/3 o wartości 20 flor. Kapitule. Młynarz płacił dziesięcinę z roli uprawianej na tutejszych ziemiach[1].

27 marca 1685 r. przywilej na młyn w Świechu nadał biskup Bonawentura Madaliński. Zawierał on m.in. zobowiązanie wypłacenia 300 zł ubezpieczenia w przypadku jego wykupienia[1].

W XVIII wieku młynarz wypłacał biskupowi czynsz w wysokości 40 tymfów rocznie. Był też zobowiązany do utuczenia na poczet Zamku dwóch wieprzów, przez 12 dni w roku wykonywać roboty ciesielskie na zamku, nieodpłatnie młócić zboże na poczet Bularni i 12 dni w roku na poczet biskupa. W połowie wieku młyn popadł w ruinę. Następnie był kilkukrotnie naprawiany[1].

W 1781 roku biskup Antoni Kazimierz Ostrowski nadał prawo emfiteutyczne do młyna z osadą na okres 34 lat Jakubowi i Rozalii Tokarskim. Zobowiązani oni byli do utrzymywania budynków i dokonywania przy nich własnym sumptem niezbędnych napraw. Tokarski zrzekł się prawa na rzecz Wawrzyńca i Franciszka Świechów (Świechowiczów). Ich prawo do młyna zostało zalegalizowane przywilejem na okres 40 lat[5] przez bpa Józefa Rybińskiego z 12 stycznia 1778 roku. Świechowie zostali zobowiązani do płacenia corocznie na Dzień Świętego Marcina 600 zł na poczet Pałacu Biskupiego i młócenia nieodpłatnie zboża na poczet kapituły i seminarium. Młynarze byli zobowiązani własnym kosztem utrzymywać i naprawiać budynki młyńskie, jednak otrzymywali od biskupa zwrot w wysokości 3/4 poniesionych kosztów. Biskup zobowiązywał się też do udzielenia pomocy w przypadku powodzi. Świechowie zostali pozbawieni części ziemi obejmujący ogród przy rzece Zgłowiączce wraz ze stojącą przy nim chałupą. W tym czasie obok młyna Słodowo był to jedyny czynny młyn we Włocławku. W 1787 r. mieszkańcy złożyli przed Komisją Dobrego Porządku skargę na Wawrzyńca Świecha, który miał wymagać zbyt wygórowanych opłat od mielenia i pytlowania zboża oraz doprowadzać do jego uszkodzenia poprzez ukrywanie kamieniami niezałatanych dziur. W odpowiedzi na skargę, Komisja ujednoliciła przepisy dzierżawienia włocławskich młynów. Od tej pory młynarze byli zobowiązani oddawać na rzecz biskupa trzy garnce warszawskie z 1 korca żyta i 1 korca kaszy jęczmiennej i tararczanej, wypłacać 4 grosze od 1 korca zboża mielonego na pytel i 4 złote od 1 sztuki (30 korców) słodu. Młynarz miał prawo do zbierania na swój użytek jagły. Za niewypłacenie odpowiedniej należności lub zawyżanie cen zboża groziło mu 200 talarów kary na rzecz Kasy Miejskiej[1][6][7].

W okresie zaborów i II RP

[edytuj | edytuj kod]
Ścieżka w lesie komunalnym na terenie osady

Po II rozbiorze Polski, po którym Włocławek znalazł się w granicach Prus, młyn został skonfiskowany i stał się własnością rządową. Następnie wypuszczono go w dzierżawę. W tym czasie stopniowo go powiększano i przebudowano na młyn wodno-motorowy[1][8].

Na początku XIX wieku dzierżawcą młyna w Świechu został Ignacy Szałwiński (ok. 1767-1831[9]), mąż Katarzyny Świechowej (1774-1828[4][10]), córki byłych dzierżawców Wawrzyńca i Franciszki[11]. Szałwiński pochodził z rodziny młynarzy, mającej jednak korzenie szlacheckie i pieczętującej się herbem Szaława[12]. Jego rodzice, Adam (1715-1795[13]) i Wiktoria byli dzierżawcami młyna w Kuczku k. Raciążka, na który otrzymali przywilej w 1777 roku[14][7]. Wcześniej pracowali w samym Raciążku[15]. Po przejściu ojca na emeryturę Ignacy prowadził młyn w Kuczku wspólnie z bratem Franciszkiem Salezym (1770-1831[16])[15]. Między 1802 a 1804 r. sprowadził się do Włocławka[15][17]. Młyn Świech wraz z przyległą osadą objął w dzierżawę najpóźniej w 1805 roku[17]. W 1808 r. miał miejsce pożar młyna, po którym Szałwiński go odbudował[18].

Ignacy zmarł w trakcie epidemii cholery w 1831 roku[9]. Po jego śmierci młyn objął w dzierżawę jego syn Jan Szałwiński (1794-1856[15][19]). W dokumentach z 1844 r. jest wymieniany jako rządca (dzierżawca wieczysty) młyna z osadą[18]. Następnie wykupił ją na własność od Rządu Guberni Mazowieckiej.

Po śmierci Jana w 1856 r. prawa do młyna posiadali jego synowie, Wincenty Onufry (1835-1883[20][21]) i Teofil Szałwińcy (1836-1910[22]), którzy jednak nie trudnili się już młynarstwem. Wincenty prowadził karierę urzędniczą w Biurze Naczelnika Powiatu we Włocławku[23]. Teofil był rządcą ziemskim, a od 1874 r. właścicielem majątku Lijewo[12]. 23 września 1876 r. Szałwińscy sprzedali młyn z osadą Fryderykowi Wilhelmowi Aleksandrowi Haack (1816-1899), założycielowi fabryki maszyn rolniczych[8][24]. Żona Wilhelma Haacka, Fryderyka Elżbieta (ur. 1843) pochodziła z rodziny młynarzy[25]. Jej rodzice, Karol Zenke[26] i Wilhelmina z Ługowskich byli od 1856 r. dzierżawcami młyna na Słodowie[27].

5 kwietnia 1879 r. Wilhem Haack przepisał prawa do młyna Janowi Juliuszowi (1826-?[28]) i Wilhelminie Ludwigom. Jan Ludwig był spokrewniony z rodziną Haacków, jego matka Marianna (ok. 1806-?) była z domu Zenke. Ci zapisali go w spadku Edwardowi (zm. 1924[29]) i Florentynie Ludwigom (zm. 1929[30]). W 1917 r. Edward Ludwig zarejestrował tu firmę pod nazwą Świech, którą wykreślono z rejestru dopiero 30 października 1929 r.[31][32] W 1927 r. dzierżawcą wieczystym młyna został kupiec Dawid Jakub vel Jakubowicz[33] (ur. 1867[34], zm. w Litzmannstadt Ghetto[35]). Był on. m.in. dzierżawcą młyna w Suszycach[36]. W latach 1923–1926 prowadził Dom Rolniczo-Handlowy[37], a w latach 1926–1928 prowadził wspólnie z Abramem Żychlinem vel Żychlińskim (1879-?[38]) sklep z ziemiopłodami i nasionami przy ul. Cygance 9[39]. Żychlin był synem dzierżawcy młyna w Słodowie[8]. W tym czasie zatrudniał on 8 do 10 robotników i produkował 2 kg mąki. Budynki były zbudowane częściowo z drewna a częściowo murowane. Zainstalowano tu motor do poruszania młyna w przypadku braku wody[1][8]. W 1928 r. młyn strawił pożar[32].

Budynek młyna znajdował się na styku cieków wodnych. Po II wojnie światowej nieużywany już młyn znalazł się na terenie Pracowniczych Ogrodów Działkowych, między ulicą Ogrodową a Morelową[3].

Współcześnie – Rodzinne Ogrody Działkowe

[edytuj | edytuj kod]

W okresie PRL-u

[edytuj | edytuj kod]
Ogrody działkowe widziane ze wzniesienia nad doliną
Magazyn na terenie ogrodów, zbudowany w 1980 r.

Po zakończeniu II wojny światowej osadę przeznaczono pod rodzinne ogrody działkowe. Tereny na Świechu zaczęto porządkować już w 1945 roku, zgodnie z umową zawartą z Zarządem Miejskim we Włocławku. Wytyczono wówczas 102 działki. W 1948 roku Zarząd Miasta przeznaczył na organizację działek dofinansowanie w wysokości 100 tysięcy złotych. 8 listopada 1947 r. istniejące od 1933 r. Towarzystwo Ogrodów Działkowych we Włocławku zostało uprawnione do wznowienia działalności[3].

Zgodnie z ustawą z 9 marca 1949 r. działki należące do TOD przekazano Zrzeszeniu Pracowniczych Związków Zawodowych. Ogrodom nadano nazwę Pracownicze Ogrody Działkowe im. „Przyszłość”. Do 1950 r. dokonano podziału terenu, wykopaniu rowów osuszających i regulacji brzegów rzeki. Prace utrudniały częste podtopienia terenu. Brama główna POD znajdowała się między ówczesną ulicą Polewki (obecnie Kapitulną) a ul. Borowską. Na terenie ogrodów przebiegają ulice Ogrodowa i Morelowa (przedłużenie ul. Jastrzębiej na terenie miasta). Ogrody podzielono na IV rejony, zgodnie z chronologią powstania działek. Rejon I znajduje się po lewej stronie od wejścia od ul. Kapitulnej, po prawej stronie znajduje się rejon II i III. Po lewej stronie za ul. Jastrzębią znajduje się rejon IV. Wówczas znajdowało się tu ok. 200 działek[3].

26 czerwca 1951 r. Prezydium Miejskiej Rady Narodowej oddało na użytek Zarządu POD we Włocławku zbudowany w 1935 r. budynek gospodarczy. Początkowo wykorzystywano go jako magazyn. Później przekształcono go na biuro zarządu i świetlicę, działającą pod nazwą Dom Działkowca. W okresie PRL-u Zarząd POD we Włocławku, wspólnie z Komitetem Pomocy Społecznej i Wojewódzką Radą Związków Zawodowych, organizowali w Domu Działkowca półkolonie dla dzieci oraz wczasy dla seniorów. W tutejszej świetlicy odbywały się spotkania i odczyty Ligi Kobiet Polskich. Corocznie organizowano w nim Dzień Kobiet. W sąsiedztwie domu powstały domy letniskowe i place zabaw dla dzieci. W 1976 r. dokonano generalnego remontu domu wraz z wymianą dachu, zaś w 1978 r. wyposażono jego świetlicę. W tym czasie zainstalowano na terenie ogrodów tabliczki z nazwami dróg (1976 r.) i ukończenie budowę ogrodzenia ogrodów od ul. Kapitulnej do ul. Jastrzębiej (1978 r.). W latach 60. i 70. działacze POD po raz pierwszy otrzymali odznaczenia od Rady Miejskiej we Włocławku. W 1970 r. po raz pierwszy zorganizowano imprezę jubileuszową z okazji 25. rocznicy założenia ogrodów. Kolejny taki jubileusz obchodzono w 1978 r. (30 lat powstania POD „Przyszłość”)[3].

W 1979 r. ogrody nawiedziła powódź, spowodowana roztopami po śnieżnej zimie i dużymi opadami deszczu. Ogrody zalała woda z cofającej się Zgłowiączki. Zbierająca się woda wyżłobiła sobie na terenie ogrodów cztery nowe koryta. Na 315 istniejących wówczas działek zalanych zostało 186 z nich. Uszkodzona została część ogrodzenia i wału ochronnego rzeki. W usuwaniu szkód po powodzi zaangażowali się przedstawiciele Zarządu POD oraz włocławskie zakłady pracy. 23 marca zwołano komisję mającą na celu wstępne oszacowanie strat i opracowanie planu ich naprawy. Straty spowodowane powodzią oszacowano wtedy na 28 tys. 700 zł[3].

W 1981 r. Zarząd POD podporządkował się nowo powstałemu Polskiemu Związku Działkowców[3].

W latach 80. dokonano szeregu inwestycji. W 1980 r. zbudowano magazyn. W latach 1981–1982 uporządkowano i nadano działkom nową numerację, zachowując podział na cztery rejony. W 1984 r. oddano do użytku sieć energetyczną. W 1987 r. podłączono Dom Działkowca do sieci kanalizacyjnej, a w kolejnym roku oddano do użytku sieć wodociągów z własnego ujęcia. W 1989 r. wzniesiono ogrodzenie od strony rzeki Zgłowiączki[3].

W III RP

[edytuj | edytuj kod]
Rodzinne Ogrody Działkowe „Przyszłość”

W nowym ustroju nazwę ogrodów zmieniono na Rodzinne Ogrody Działkowe „Przyszłość”[3].

W latach 90. kontynuowano inwestycje. W 1995 r. wybudowano studnię głębinową nr 2. W kolejnych latach wyremontowano studnię głębinową nr 1. Podpisano umowę na użytkowanie wieczyste terenu na okres 99 lat do 2096 roku. Z powodu zbudowania Osiedla Słonecznego, przeniesiono główną bramę na ul. Jastrzębią. W miejscu starej bramy pozostawiono furtkę. W 1996. zorganizowano imprezę jubileuszową z okazji 50-lecia istnienia ogrodów[3].

Począwszy od połowy lat 90., przez kilka kolejnych lat przeprowadzano kontrolę zużycia energii, która zaowocowała powstaniem w 2003 r. planu remontu sieci energetycznej. W latach 2004–209 dokonano kapitalnego remontu sieci energetycznej, obejmującego m.in. wymianę i przeniesienie liczników energii z altan na aleje, wymianę rozdzielni energetycznych oraz założenie ich ewidencji. W latach 2002–2005 wyremontowano Dom Działkowca. Prace objęły m.in. wymianę instalacji wodociągowej. 19 września 2009 r. Krajowa Rada Polskiego Związku Działkowców nadała Rodzinnym Ogrodom Działkowym „Przyszłość” własny sztandar[3].

15 stycznia 2011 r. ogrody po raz kolejny nawiedziła powódź. Była ona spowodowana wysokim stanem wód utrzymującym się od jesieni, a także nieoczyszczaniem nurtu rzeki. Konsekwencją powodzi były burzliwe dyskusje z przedstawicielami władz miasta, po których oczyszczono częściowo rzekę i umocniono jej brzeg. ROD „Przyszłość” otrzymało na ten cel 20 tys. dotacji od Krajowej Rady Polskiego Związku Działkowców w Warszawie i 5 tys. od Okręgu Związku PZD w Toruniu. W 2013 r. wyremontowano świetlicę Domu Działkowca. W 2014 r. utwardzono ulicę Jastrzębią. W 2015 r. odbyły się uroczyste obchody 75-lecia istnienia działek. W ich ramach powstała monografia ROD „Przyszłość” autorstwa wieloletniej członkini zarządu Marianny Wiśniewskiej[3][40]. 10 listopada 2018 r. przed Domem Działkowca posadzono drzewo upamiętniające stulecie odzyskanie przez Polski niepodległości[41].

Przewodniczący ROD „Przyszłość”

[edytuj | edytuj kod]

Przewodniczący Zarządu Towarzystwo Ogródków Działkowych:

  • 1945-1949 – Antoni Mańkowski

Przewodniczący Zarządu Pracowniczych Ogrodów Działkowych „Przyszłość”:

  • 1949-1953 – Jan Szymczak
  • 1954-1959 – wakat
  • 1960-1962 – Antoni Węgorowski
  • 1963-1965 – wakat
  • 1966-1972 – Stanisław Bałkiewicz (1920-1989[42])
  • 1972-1977 – Józef Kędzierski
  • 1977-1983 – Wacław Aleksiński (1911-1987[43]); Krzysztof Adryan (1951-2015[44])
  • 1984-1985 – Leszek Szczygielski
  • 1985-1989 – Zygmunt Linert (1923-2006[3][45])

Przewodniczący Zarządu Rodzinnych Ogrodów Działkowych „Przyszłość”:

  • 1989-2001 – Zygmunt Linert (1923-2006)
  • 2001-2002 – Leonard Syska
  • 2002 – Stanisław Kozłowski (zarząd komisaryczny)
  • 2002-2010 – Andrzej Trojanowski
  • 2010-2012 – Lech Pietrzak
  • od 2012 – Andrzej Trojanowski[3]

Galeria

[edytuj | edytuj kod]
  • Skwer nad doliną
    Skwer nad doliną
  • Ścieżka biegnąca przy dolinie rzeki
    Ścieżka biegnąca przy dolinie rzeki
  • Ścieżka w lesie komunalnym na terenie osady
    Ścieżka w lesie komunalnym na terenie osady
  • Zgłowiączka biegnąca przez osiedle Świech
    Zgłowiączka biegnąca przez osiedle Świech

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f g h i j k Michał Morawski: Monografja Włocławka (Włocławia). Włocławek: nakładem autora, 1933, s. 33; 98–99; 102; 110–111; 329; 407. [dostęp 2020-03-13].
  2. ↑ a b Informacja katastralna powiatu włocławskiego. Wydział Geodezji i Gospodarki Nieruchomościami Starostwa Powiatowego we Włocławku. [dostęp 2020-04-14]. (pol.).
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Marianna Wiśniewska: Historia Rodzinnego Ogrodu Działkowego „Przyszłość” we Włocławku. Polski Związek Działkowców. Okręg Toruńsko-Włocławski, 2015-08-25. [dostęp 2020-04-20]. (pol.).
  4. ↑ a b Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Włocławek Sygn. 47. genealogiawarchiwach.pl, 1828. s. 212. [dostęp 2020-04-19]. (pol.).
  5. ↑ Według innych źródeł: 34 lat.
  6. ↑ Rozporządzenie Komisji Dobrego Porządku w mieście Włocławku roku 1787 uczynione. Włocławek: Ks. Stanisław Chodyński, 1913. [dostęp 2020-04-20].
  7. ↑ a b Jan Wysocki: Józef Ignacy Rybiński, biskup włocławski i pomorski, 1777-1806: Zarys biograficzny na tle rządów diecezją. T. 6. Cz. 5: Historica. Instytut Studiów Kościelnych, 1967, s. 298–299; 418, seria: Dissertationes Studia ecclesiastica. [dostęp 2020-04-19].
  8. ↑ a b c d Młyny: Młyny wodno motorowe na Świechu. HistoriaWloclawka.pl. [dostęp 2020-04-20]. (pol.).
  9. ↑ a b Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Włocławek Sygn. 53. genealogiawarchiwach.pl, 1831. s. 210. [dostęp 2020-04-19]. (pol.).
  10. ↑ Barbara Lendzion: Parafia Włocławek. Urodzenia za lata 1758–1776. szpejankowski.eu, 2018-03-11. s. 35. [dostęp 2020-04-19]. (pol.).
  11. ↑ Liber Copulatorum 1753-1806. Sygn. 5112230/1, [w:] Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Raciążek. Zespół 513/133/0. Miejsce przechowywania: Archiwum Diecezjalne we Włocławku.
  12. ↑ a b Zbiór dokumentów Księgi Hipotecznej nr 266 dóbr ziemskich Lijewo, tom III. Sygn. 36, [w:] Księgi i akta hipoteczne sądów we Włocławku. Lata [1797] 1820-1946 [2004]. Spis zdawczo-odbiorczy nr 7. Miejsce przechowywania: Archiwum Państwowe w Toruniu. Oddział we Włocławku.
  13. ↑ Genealogiczna Kartoteka - baza urodzeń, małżeństw i zgonów. Polskie Towarzystwo Genealogiczne. [dostęp 2020-04-19]. (pol.).
  14. ↑ Akta Józefa Ignacego Rybińskiego 1777-1778. Sygn. 0150. Miejsce przechowywania: Archiwum Diecezjalne we Włocławku
  15. ↑ a b c d Liber Baptisatorum 1753-1786. Sygn. 5112230/2 i 5112230/3, [w:] Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Raciążek. Zespół 513/133/0. Miejsce przechowywania: Archiwum Diecezjalne we Włocławku.
  16. ↑ Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Kowal Sygn. 63. genealogiawarchiwach.pl, 1831. s. 61. [dostęp 2020-04-19]. (pol.).
  17. ↑ a b Liber Sepultorum 1693-1816 Klasztoru Ojców Reformatów. Zespół 513/179/0. Miejsce przechowywania: Archiwum Diecezjalne we Włocławku
  18. ↑ a b Akta dot. młynów w powiecie włocławskim. Sygn., [w:] Naczelnik Powiatu Włocławskiego. Miejsce przechowywania: Archiwum Państwowe w Toruniu. Oddział we Włocławku.
  19. ↑ Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Włocławek Sygn. 102. genealogiawarchiwach.pl, 1856. s. 211. [dostęp 2020-04-20]. (pol.).
  20. ↑ Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Włocławek Sygn. 60. genealogiawarchiwach.pl, 1835. s. 75. [dostęp 2020-04-20]. (pol.).
  21. ↑ Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Włocławek Sygn. 156. genealogiawarchiwach.pl, 1883. s. 322. [dostęp 2020-04-20]. (ros.).
  22. ↑ Grażyna Ode-Zwolińska: Feliksa Szałwińska. W: Włocławski Słownik Biograficzny. T. II. Włocławek: Włocławskie Towarzystwo Naukowe, 2005. ISBN 83-88115-85-5.
  23. ↑ Personalia Biura Naczelnika Powiatu Włocławskiego Sygn., [w:] Naczelnik Powiatu Włocławskiego. Miejsce przechowywania: Archiwum Państwowe w Toruniu. Oddział we Włocławku.
  24. ↑ Tadeusz Bojarski: Ewangelicy we Włocławku - rys historyczny. Włocławski Uniwersytet Trzeciego Wieku. [dostęp 2020-04-20]. (pol.).
  25. ↑ Księgi Ludności Stałej 1870-1887 tom 1. Polskie Towarzystwo Genealogiczne, 1870. s. 900–901. [dostęp 2019-08-29]. (pol. • ros.).
  26. ↑ Występuje także pod nazwiskiem w formie: Cyng.
  27. ↑ Przemysł w dawnych wiekach - młyny: Młyny wodno parowe Słodowo i Przysłodowo. HistoriaWloclawka.pl. [dostęp 2020-04-20]. (pol.).
  28. ↑ Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Włocławek Sygn. 43. genealogiawarchiwach.pl, 1826. s. 150. [dostęp 2020-04-19]. (pol.).
  29. ↑ Włocławek. Cmentarze Komunalne. BAZA Spółka z o.o.. [dostęp 2020-04-30]. (pol.).
  30. ↑ Włocławek. Cmentarze Komunalne. BAZA Spółka z o.o.. [dostęp 2020-04-30]. (pol.).
  31. ↑ 71/85/0 Sąd Okręgowy we Włocławku i Sąd Okręgowy w Toruniu Wydział Zamiejscowy we Włocławku: Seria: 3.1 Rejestr Handlowy Działu A: Jednostka: 289. Narodowe Archiwum Cyfrowe. [dostęp 2020-04-20]. (pol.).
  32. ↑ a b „Obwieszczenia Publiczne. Dodatek do Dziennika Urzędowego Ministerstwa Sprawiedliwości”. no 95, s. 61, 2019-11-27. Warszawa: Ministerstwo Sprawiedliwości. [dostęp 2020-04-20]. 
  33. ↑ Nazwisko bywa także zapisywane w formie: Jakób.
  34. ↑ Księga Ludności Stałej miasta Włocławek, tom 13, numery domów 484-530, 191. Polskie Towarzystwo Genealogiczne, 1910. s. 65–66. [dostęp 2019-08-29]. (pol. • ros.).
  35. ↑ Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką 1939-1945. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2020-04-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-11)]. (pol.).
  36. ↑ Zdzisław Biegański, Włodzimierz Jastrzębski, Demokracja i samorządność na Kujawach i Pomorzu w dobie nowożytnej, t. 18, Bydgoszcz: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, 2004 (Prace Komisji Historii), s. 231, ISSN 0525-3195 [dostęp 2020-04-19].
  37. ↑ 71/85/0 Sąd Okręgowy we Włocławku i Sąd Okręgowy w Toruniu Wydział Zamiejscowy we Włocławku: Seria: 3.1 Rejestr Handlowy Działu A: Jednostka: 1042. Narodowe Archiwum Cyfrowe. [dostęp 2020-04-20]. (pol.).
  38. ↑ Księga Ludności Stałej miasta Włocławek, tom 3, numery domów 83-125, 1910. Polskie Towarzystwo Genealogiczne, 1910. s. 105–106. [dostęp 2019-08-29]. (pol. • ros.).
  39. ↑ 71/85/0 Sąd Okręgowy we Włocławku i Sąd Okręgowy w Toruniu Wydział Zamiejscowy we Włocławku: Seria: 3.1 Rejestr Handlowy Działu A: Jednostka: 1789. Narodowe Archiwum Cyfrowe. [dostęp 2020-04-20]. (pol.).
  40. ↑ Marianna Wiśniewska: 70- lecie ROD „Przyszłość” we Włocławku – historia ogrodu. Polski Związek Działkowców. Okręg Toruńsko-Włocławski, 2015-08-31. [dostęp 2020-04-21]. (pol.).
  41. ↑ Marianna Wiśniewska: Działkowcy ROD „Przyszłość” we Włocławku upamiętnili 100-lecie Niepodległości Państwa Polskiego. Polski Związek Działkowców. Okręg Toruńsko-Włocławski, 2018-11-11. [dostęp 2020-04-21]. (pol.).
  42. ↑ Włocławek. Cmentarze Komunalne. BAZA Spółka z o.o.. [dostęp 2020-04-30]. (pol.).
  43. ↑ Włocławek. Cmentarze Komunalne. BAZA Spółka z o.o.. [dostęp 2020-04-30]. (pol.).
  44. ↑ Włocławek. Cmentarze Komunalne. BAZA Spółka z o.o.. [dostęp 2020-04-30]. (pol.).
  45. ↑ Włocławek. Cmentarze Komunalne. BAZA Spółka z o.o.. [dostęp 2020-04-30]. (pol.).
Dzielnice i osiedla Włocławka
Obszary administracyjne
Mieszkaniowe
Przemysłowe
Części miasta wg TERYT
Zniesione nazwy części miasta wg TERYT
Inne (poza systemem TERYT)

Herb Włocławka

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Świech&oldid=66709971”