Nekla
52°21′54″N 17°24′48″E/52,365000 17,413333
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||
 Kościół św. Andrzeja Apostoła w Nekli | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Gmina | |||
| Data założenia |
przed 1405 | ||
| Prawa miejskie |
1727-1793 | ||
| Burmistrz |
Karol Balicki | ||
| Powierzchnia |
9,79 km² | ||
| Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość |
| ||
| Strefa numeracyjna |
61 | ||
| Kod pocztowy |
62-330 | ||
| Tablice rejestracyjne |
PWR | ||
Położenie na mapie gminy Nekla  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |||
Położenie na mapie powiatu wrzesińskiego  | |||
| 52°21′54″N 17°24′48″E/52,365000 17,413333
| |||
| TERC (TERYT) |
3030034 | ||
| SIMC |
0590310 | ||
Urząd miejski ul. Dworcowa 1062-330 Nekla | |||
| Strona internetowa | |||
Nekla – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie wrzesińskim, położone przy drodze krajowej nr 92 z Poznania do Wrześni. Prawa miejskie ponownie od 2000 r. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Nekla.
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Nekla. W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do woj. poznańskiego.
Według danych z 2017 Nekla liczyła 3719 mieszkańców[2]
Przez miasto przepływa Moskawa, niewielka rzeka dorzecza Warty.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwsze wzmianki o Nekli pochodzą z 1405. Była to wówczas osada zwana Nieklą, co w języku staropolskim oznaczało nadbrzeżne ławice piachu, zarośla lub przystań. O początkach miasta opowiada także jedna z legend. Głosi ona, że w tym miejscu stała kiedyś karczma "Wygoda". Zatrzymał się w niej czarnoksiężnik Twardowski. Na jego rozkaz diabli usypali groblę przez bagna[3].
Właścicielami miejscowości przez wiele wieków były możne, znane wielkopolskie rody: Starczanowskich, Prażmowskich, Skałowskich, Wilkońskich, Skórzewskich i Żółtowskich. W latach 1725–1793 posiadała prawa miejskie. W tym okresie zostały wybudowane nowe kościoły w Nekli, w pobliskich Targowej Górce i Opatówku. W 1777 ksiądz Aleksy Błachowicz urządził w Nekli szpital czyli dom ubogich. W połowie XVIII w. parafia nekielska liczyła 926 mieszkańców, w tym: 490 katolików, 426 innowierców i 10 Żydów. Ziemia nekielska była gościnna dla prześladowanych obcokrajowców. W połowie XVIII w. w pobliżu Nekli osiedleni zostali na prawie olęderskim staroluteranie, chłopi niemieccy, którzy przybyli w te strony z pogranicza wielkopolsko-brandenburskiego i pomorskiego. Wykorzystując swoje umiejętności oraz wiedzę osuszyli tutejsze bagna i mokradła, wykarczowali las i założyli osadę zwaną kiedyś Nekielskimi Olędrami, a obecnie Nekielką[4].
Kres świetności dla Nekli nadszedł wraz z II rozbiorem Polski w 1793. Gmina została włączona do zaboru pruskiego, a Nekla straciła prawa miejskie. W 1831 wieś i okolice nawiedziła epidemia cholery. Śmierć zebrała obfity plon. Pozostali przy życiu mieszkańcy ślubowali wówczas coroczne pielgrzymki do Grodziszczka. Tradycja ta zachowała się do dzisiaj.
W 1845 zbudowano szosę z Poznania do Strzałkowa przez Neklę, a pod koniec wieku wieś znalazła się na trasie linii kolejowej z Poznania do Strzałkowa, z przystankiem Nekla. Jedno z podań głosi, że stacja kolejowa jest tak daleko od Nekli, gdyż hrabina Żółtowska, właścicielka wsi nie chciała, aby budził ją głos przejeżdżających pociągów.
W dziejach gminy Nekla zapisało się wielu wybitnych Wielkopolan. Z wsią Mystki związany był Karol Karśnicki (1806-1870), uczestnik spisku podchorążych w powstaniu listopadowym, prezes Wydziału Przyrodniczego Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (1860-1862). W Targowej Górce mieszkał Antoni Amilkar Kosiński.
Mieszkańcy Nekli i okolicznych miejscowości brali udział we wszystkich walkach o niepodległość Polski. Uczestniczyli na Wiośnie Ludów w bitwie pod Miłosławiem (1848), w powstaniu styczniowym (1863). Znaleźli się także w szeregach armii powstania wielkopolskiego (1918-1919). Walczyli w okolicach Szubina. Polegli powstańcy zostali pochowani w zbiorowej mogile na cmentarzu w Nekli.
W czasie okupacji hitlerowskiej, w latach 1942-1943 w Nekli istniał jeden z obozów pracy przymusowej dla Żydów pracujących przy budowie linii kolejowej ze Swarzędza do Wrześni. Zginęło w nim około 200 więźniów. Na miejscu obozu umieszczono pamiątkową tablicę. Natomiast przed budynkiem byłej szkoły przy ulicy Poznańskiej znajduje się pomnik poświęcony pamięci trzech Polaków, których w tym miejscu rozstrzelali hitlerowcy we Wrześni w 1939.
Po 1945 Nekla przeżyła okres intensywnego rozwoju. W 1948 została przeprowadzona elektryfikacja Nekli, w 1949 Targowej Górki, w 1950 Starczanowa i Zasutowa, a rok później Gierłatowa. W latach pięćdziesiątych w Nekli powstały kino (1951), lecznica dla zwierząt (1955), ośrodek zdrowia (1957). W następnym dziesięcioleciu zainstalowano w Nekli automatyczną centralę telefoniczną (1961), powstały zakłady produkcyjne: przetwórnia owocowo-warzywna w Podstolicach, nowa piekarnia w Nekli (1970). 18 maja 1969 oddano do użytku wybudowaną w czynie społecznym strażnicę Ochotniczej Straży Pożarnej. W latach siedemdziesiątych rozpoczęto zakładanie w gminie sieci wodociągowej. Władze miejsko-gminne stworzyły dobre warunki zachęcające do inwestowania na terenie gminy Nekla. Dbały także o rozwój oświaty i kultury. W 1948 zainicjowano powstanie gminnej biblioteki[5].
W 1965 w ciągu sześciu miesięcy wybudowano nową szkołę podstawową w Nekli. Ze środków budżetowych gminy wybudowano w 1988 szkołę w Targowej Górce, pięć lat później salę gimnastyczną w tej miejscowości, a w 1997 szkołę podstawową w Zasutowie.
1 stycznia 2000 Nekla odzyskała prawa miejskie[6].
W 2004 założony został Społeczny Komitet Renowacji Cmentarzy Olęderskich. Na uroczystości otwarcia cmentarza przybyli m.in. potomkowie rodzin Olęderskich, które w 1846 emigrowały do Australii w poszukiwaniu schronienia przed prześladowaniami ze strony władz pruskich.
W 2005 obchodzono hucznie 600 lecie założenia miejscowości.
Demografia
[edytuj | edytuj kod]- Piramida wieku mieszkańców Nekli w 2014 roku[1].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]
Na terenie miasta znajdują się 2 obiekty zabytkowe:[7]
- zespół kościoła parafialnego z 1899-1901, ul. Poznańska (nr rej.: 2639/A z 29.01.1998):
- kościół parafialny św. Andrzeja Apostoła
- kaplica-kostnica
- cmentarz przykościelny
- ogrodzenie (murowano-metalowe)
- zespół dworski z połowy XIX w.:
- dwór (nr rej.: 1445/A z 12.04.1973)
- park (nr rej.: 83/41/58 z 14.11.1958 oraz 1726/A z 23.04.1975)
Sport, turystyka i rekreacja
[edytuj | edytuj kod]W miejscowości działał klub sportowy Płomień Nekla, którego sekcja piłkarska występuje w poznańskiej klasie okręgowej. Został on zamknięty 24 kwietnia 2023, z powodu nierozliczonej dotacji w kwocie 40,3 tys. zł. [8]
W 2021 otwarto w Nekli ekologiczny park rozrywki "Elfland" (15.000 m²), który jako pierwszy w Polsce został wykonany w całości z drewna i nie posiada urządzeń napędzanych silnikami[9].
W mieście rozpoczyna się i kończy Szlak Osadnictwa Olęderskiego w Gminie Nekla.
Ludzie związani z Neklą
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Nekla w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ GUS - Bank Danych Lokalnych [online], stat.gov.pl [dostęp 2024-04-24].
- ↑ Mazurkiewicz Sebastian: Nekla. Historia miasta 1405-2005. Monografia na jubileusz 600-lecia. Urząd Miasta i Gminy w Nekli, Nekla, 2005, s. 9
- ↑ Mazurkiewicz Sebastian: Nekla. Historia miasta 1405-2005. Monografia na jubileusz 600-lecia. Urząd Miasta i Gminy w Nekli, Nekla, 2005, s. 33
- ↑ Mazurkiewicz Sebastian: Nekla. Historia miasta 1405-2005. Monografia na jubileusz 600-lecia. Urząd Miasta i Gminy w Nekli, Nekla, 2005, s. 84
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 grudnia 1999 r. w sprawie nadania statusu miasta miejscowościom oraz zmiany granic miast (Dz.U. z 1999 r. nr 110, poz. 1268).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo wielkopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 254 [dostęp 2012-06-22].
- ↑ https://wrzesnia.info.pl/pl/19_wiadomosci-z-regionu/633_nekla/22803_od-prezesa-klubu-do-likwidatora-plomien-nekla-przestanie-istniec.html 25.04.2023
- ↑ AJ, Elfland we Wrześni, w: Głos Wielkopolski, 23.7.2021, s. 2
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Sebastian Mazurkiewicz: Nekla. Historia miasta 1405-2005. Monografia na jubileusz 600-lecia. Nekla: Urząd Miasta i Gminy w Nekli, 2005.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Nekla (2), (3) i (4), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 949.
