Afrojeż

Afrojeż
	Atelerix
	Pomel, 1848
	; Afrojeż algierski (A. algirus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	owadożery
Podrząd	Erinaceota
Rodzina	jeżowate
Podrodzina	jeże
Rodzaj	afrojeż
	Typ nomenklatoryczny
	Erinaceus albiventris Wagner, 1841
Synonimy
	Peroechinus Fitzinger, 1866; Aethechinus O. Thomas, 1918;
	Peroechinus Fitzinger, 1866; Aethechinus O. Thomas, 1918;
Gatunki
	8 gatunków (w tym 4 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	8 gatunków (w tym 4 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Afrojeż^[4] (Atelerix) – rodzaj ssaków z podrodziny jeży (Erinaceinae) w obrębie rodziny jeżowatych (Erinaceidae).

Występowanie

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce^[5]^[6]^[7].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 140–270 mm, długość ogona 9–30 mm, długość ucha 15–30 mm, długość tylnej stopy 26–40 mm; masa ciała 250–865 g^[6]^[8].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1848 roku francuski geolog, paleontolog i botanik Auguste Nicolas Pomel w artykule poświęconym badaniom na owadożernych mięsożercach, opublikowanego na łamach Archives des sciences physiques et naturelles^[1]. W oryginalnym opisie Pomel nie wymienił żadnego gatunku, w ramach późniejszego oznaczenia na gatunek typowy wyznaczono afrojeża białobrzuchego (A. albiventris).

Etymologia

Atelerix: gr. ατελειος ateleios ‘niedoskonały’, od negatywnego przedrostka α- a-; τελειος teleios ‘doskonały’; łac. ericius ‘jeż’^[9].
Peroechinus: gr. πηρός peros ‘okaleczony’; εχινος ekhinos ‘jeż’^[10]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Erinaceus pruneri Wagner, 1841 (= Erinaceus albiventris Wagner, 1841).
Aethechinus: gr. αηθης aēthēs ‘dziwny’, od negatywnego przedrostka α- a-; ηθος ēthos ‘zwyczaj, charakter’^[11]; εχινος ekhinos ‘jeż’^[12]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Erinaceus algirus Lereboullet, 1842.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^[13]^[8]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[4]	Podgatunki^[6]^[5]^[8]	Rozmieszczenie geograficzne^[6]^[5]^[8]	Podstawowe wymiary^[6]^[8]^[a]	Status IUCN^[14]
Atelerix algirus	(Lereboullet, 1842)	afrojeż algierski	2 podgatunki	zasięg naturalny od Maroka na wschód do północno-wschodniej Libii; stare introdukcje do wschodniej Hiszpanii, Balearów i Malty oraz współczesne na Wyspy Kanaryjskie	DC: 20–27 cm DO: 1,5–3 cm MC: 500–865 g	LC
Atelerix albiventris	(J.A. Wagner, 1841)	afrojeż białobrzuchy	gatunek monotypowy	Senegal na wschód do Erytrei, Dżibuti i Somalii, na południe przez Afrykę Wschodnią do rzeki Zambezi	DC: 14–26 cm DO: 0,9–2,5 cm MC: 250–680 g	LC
Atelerix sclateri	J. Anderson, 1895	afrojeż somalijski	gatunek monotypowy	nadmorska równina w pobliżu wzgórz i suchych zarośli w Somalii	DC: 21–26 cm DO: 1,4–2 cm MC: brak danych	LC
Atelerix frontalis	(A. Smith, 1831)	afrojeż buszmeński	2 podgatunki	południowo-zachodnia Angola, północna i środkowa Namibia oraz wschodnia Botswana, zachodnie i środkowe Zimbabwe oraz Południowa Afryka	DC: 17–21 cm DO: 1,9–3 cm MC: 291–479 g	LC

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski.

Opisano również gatunki wymarłe^[15]:

Atelerix broomi (Butler & Greenwood, 1973)^[16] (Tanzania; plejstocen)
Atelerix depereti Mein & Ginsburg, 2002^[17] (Francja; miocen)
Atelerix rhodanicus Mein & Ginsburg, 2002^[18] (Francja; miocen)
Atelerix steensmai Van Dam, Mein & Alcalá, 2020^[19] (Hiszpania; miocen)

Uwagi

↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

↑ ^a ^b A.N. Pomel. Etudes sur les carnassiers insectivores (Extrait). „Archives des sciences physiques et naturelles”. 9, s. 251, 1848. (fr.).
↑ L. Fitzinger. Systematische Übersicht der Säugethiere Nordost-Afrika’s mit Einschluß der arabischen Küste, des rothen Meeres, der Somali- und der Nilquellen-Länder , südwärts bis zum vierten Grade nördlicher Breite. „Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe”. 54 (1), s. 565, 1866. (niem.).
↑ O. Thomas. The generic division of the hedgehogs. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth Series. 1, s. 194, 1918. (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 61. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 20. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e T. Best: Family Erinaceidae (Hedgehogs and Gymnures). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 321–323. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Atelerix. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-30].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 404. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 126.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 525.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 9.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 88.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-08-05]. (ang.).
↑ Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-29]. (ang.).
↑ J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Atelerix Pomel, 1848, Hesperomys project (Version 23.2.0), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-03-18] (ang.).
↑ P.M. Butler & M. Greenwood: The early Pleistocene hedgehog from Olduvai, Tanzania. W: L.S.B. Leakey, R.J.G. Savage & S.C. Coryndon (redaktorzy): Fossil Vertebratesof Africa. Cz. 3. London: Academic Press, 1973, s. 7–42. ISBN 978-0-12-440403-8. (ang.).
↑ Mein i Ginsburg 2002 ↓, s. 14.
↑ Mein i Ginsburg 2002 ↓, s. 17.
↑ J.A. van Dam, P. Mein & L. Alcalá. Late Miocene Erinaceinae from the Teruel Basin (Spain). „Geobios”. 61, s. 74, 2020. DOI: 10.1016/j.geobios.2020.06.002. (ang.).

Bibliografia

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).
P. Mein & L. Ginsburg. Sur l’âge relatif des différents dépôts karstiques miocènes de La Grive-Saint-Alban (Isère). „Cahiers scientifiques, Muséum d’Histoire naturelle de Lyon”. 2, s. 7–47, 2002. (fr.).

[14] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Pomel-1] A.N. Pomel. Etudes sur les carnassiers insectivores (Extrait). „Archives des sciences physiques et naturelles”. 9, s. 251, 1848. (fr.).

[Fitzinger-2] L. Fitzinger. Systematische Übersicht der Säugethiere Nordost-Afrika’s mit Einschluß der arabischen Küste, des rothen Meeres, der Somali- und der Nilquellen-Länder , südwärts bis zum vierten Grade nördlicher Breite. „Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe”. 54 (1), s. 565, 1866. (niem.).

[Thomas-3] O. Thomas. The generic division of the hedgehogs. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth Series. 1, s. 194, 1918. (ang.).

[Cichocki&inni-4] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 61. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-5] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 20. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[Best-6] T. Best: Family Erinaceidae (Hedgehogs and Gymnures). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 321–323. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-7] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Atelerix. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-30].

[amw-8] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 404. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655282_126]-9] Palmer 1904 ↓, s. 126.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655681_525]-10] Palmer 1904 ↓, s. 525.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=49_9]-11] Jaeger 1959 ↓, s. 9.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=128_88]-12] Jaeger 1959 ↓, s. 88.

[mdd-13] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-08-05]. (ang.).

[15] Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-29]. (ang.).

[zij-16] J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Atelerix Pomel, 1848, Hesperomys project (Version 23.2.0), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-03-18] (ang.).

[but&gre-17] P.M. Butler & M. Greenwood: The early Pleistocene hedgehog from Olduvai, Tanzania. W: L.S.B. Leakey, R.J.G. Savage & S.C. Coryndon (redaktorzy): Fossil Vertebratesof Africa. Cz. 3. London: Academic Press, 1973, s. 7–42. ISBN 978-0-12-440403-8. (ang.).

[CITEREFMeinGinsburg200214-18] Mein i Ginsburg 2002 ↓, s. 14.

[CITEREFMeinGinsburg200217-19] Mein i Ginsburg 2002 ↓, s. 17.

[dam&inni-20] J.A. van Dam, P. Mein & L. Alcalá. Late Miocene Erinaceinae from the Teruel Basin (Spain). „Geobios”. 61, s. 74, 2020. DOI: 10.1016/j.geobios.2020.06.002. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[a]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]