Ujgurzy

Ujgurzy są ludem tureckim żyjącym w północno-zachodnich Chinach, głównie w Sinkiang, gdzie stanowią największą grupą etniczną. Żyją przemieszani z Chińczykami (Han), Uzbekami, Kazachami, Kirgizami i innymi narodami. Ujgurzy są jedną z 56 grup etnicznych oficjalnie uznawanych za mniejszość narodową w Chinach.

Pochodzenia

Historycznie termin "Ujghurzy" (oznaczający "zjednoczony" albo "sprzymierzony") został zastosowany do grupy tureckojęzycznych plemion, które mieszkały na terenie obecnej Mongolii. Wraz z tak zwanym Gokturkami, Ujgurzy byli jednym z największych i najtrwalszych ludów tureckich żyjących w Azji Środkowej. Egzystowali jako plemienna federacja rządzona przez Żuan Żuan (460–545), a następnie przez Hefalitów w latach 541–565. Następnie zostali wchłonięci przez Kaganat Staroturecki.

Ich chińska nazwa "Huihu" z czasem zaczął oznaczać chińskich muzułmanów i obecnie jest nazwą mniejszości narodowej, która choć używa języka chińskiego, to jednak wyznając islam zatraciła poczucie jedności z resztą Chinczyków (Hui).

Kaganat Staroturecki, najpierw rozbity został przez cesarza Li Tuana z Dynastii Tang. W tym czasie Ujgurzy byli plemieniem od niego zależnym. W 744 Ujgurzy, razem z innymi plemionami zwyciężyli Kaganat Staroturecki i jego sojuszników i założyli Kaganat Ujgurski.

Kaganat rozciągał się od Morza Kaspijskiego do Mandżurii, i istniał w latach 745–840. Pod koniec tego okresu wśród Ujgurów rozpowszechnił się manicheizm. W 840 roku miał miejsce najazd Kirgizów, innego ludu tureckiego. W rezultacie większość Ujgurów wyemigrowała do współczesnego Sinkiangu. Dołączyli tam do innych grup plemiennych żyjących w Dżungarii i Kotlinie Turfańskiej, założyli królestwo które istniało do 1209 roku, gdy dobrowolnie dołączyli do Imperium Czyngis-Chana. Takie położenie geograficzne spowodowało że byli ważnym ogniwem łączącym Chiny z resztą świata, wzdłuż jedwabnego szlaku, co pozwoliło im zostać pośrednikami w handlu między Orientem a Europą.

Po rozpadzie Imperium Mongolskiego Ujgurzy tworzyli niewielkie państewka w XVII wieku ich ziemie zostały częściowo włączone do Chanatu Dżungarskiego. W XVIII wieku Ujgurzy podbici zostali przez chińską dynastię Xing a należącą do nich ziemię nazwano Xinjiang. Wcześniej w powszechnym użyciu była nazwa Turkiestan Wschodni.

Pod koniec IX wieku niewielka liczba Ujgurów na wschód do obecnej prowincji Gansu, gdzie porzucili manicheizm i przyjęli tybetański buddyzm. W przeciwieństwie do reszty Ujgurów nigdy nie przyjęli islamu. Ich potomkowie żyją wciąż w prowincji Gansu, dzielą się na dwie społeczności z których jedna używa języka mongolskiego. Nazywa się ich Yugurami, czyli Żótymi Ujgurami.

Większość Ujgurów przeszła na islam w XV wieku. Przedtem wyznawali manicheizm, buddyzm, a nawet nestoriańskie chrześcijaństwo. O ile prawdopodobne jest, że genetycznie i kulturowo, współcześni Ujgurzy wywodzą się z koczowniczych plemion Mongolii, o tyle ich migracja do Kotliny Turfańskiej spowodowała przemieszanie się z zamieszkującymi dolinę ludami indoeuropejskimi. Ludność ta stała wyżej pod względem kulturowym żyjąc w miastach-oazach. Dziś wciąż można spotkać Ujgurów z jasną skórą i włosami.

Nazwa Ujgurzy oznaczała pierwotnie rolników osiadłych w miastach-oazach. Jako nazwa narodu została przyjęta po raz pierwszy w 1921, wraz z utworzeniem Organizacji Rewolucjonistów Ujgurskich, byli oni komunistyczną narodowościową grupą z intelektualnymi i organizacyjnymi powiązaniami ze Związkiem Radzieckim. Są pewne dowody, na to że Ujgurscy studenci i kupcy żyjący w Rosji już wcześniej używali tej nazwy, wykorzystując rosyjską naukę, która domagała się powiązania pomiędzy historycznym chanatem i obecnymi mieszkańcami Xinjangu.

Ujgurzy są licznym narodem. W całych Chinach żyje ich ponad 7,2 mln, na świecie 7,6 mln. Istnieją również pewne nieliczne społeczności odcinające się od ogółu Ujgurów.

Grupy peryferyjne

Lop Nur oficjalnie uznawani są za część narodu ujgurskiego, jednak sami Lop Nur mają poczucie swej odrębności. Używają dialektu języka ujgurskiego, a ich zwyczaje upadabniają ich do Mongołów. Lop Nur wierzą w swoje pochodzenie od starożytnego ludu Loulan. Ich społeczność liczy 34 tysiące.

Ujgurzy Taklamakan gdy we wczesnych latach 90 XX wieku, Chińczycy rozpoczęli poszukiwania ropy na pustyni Taklamakan natknęli się na oazę zamieszkałą przez ludzi których wiedza historyczna zakończyła się na czasach dynastii Qing. Nie wiadomo dlaczego schronili się tak głęboko w głębi pustyni. Jednak społeczność licząca zalednie 300 osób i całkowicie odizolowana od świata zewnętrznego przez tak długi czas nie ma szans na przetrwanie.

Ujgurzy Jutian żyją w Ujgurii około 150 km na wschód od miasta Hotan. Liczą 55 tys. Prócz dialektu odróżniają ich wyjątkowe stroje i zwyczaje kobiet. Pochodzą z Kaszgaru.