Krzywiń

Krzywiń
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Rynek w Krzywiniu
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	kościański
Gmina	Krzywiń
Prawa miejskie	1257
Burmistrz	Przemysław Kaczor
Powierzchnia	2,27 km²
Wysokość	79 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość	; 1677; 738,8 os./km²
Strefa numeracyjna	65
Kod pocztowy	64-010
Tablice rejestracyjne	PKS
	Położenie na mapie gminy Krzywiń Krzywiń
	Położenie na mapie Polski Krzywiń
	Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Krzywiń
	Położenie na mapie powiatu kościańskiego Krzywiń
	51°57′48″N 16°49′12″E/51,963333 16,820000
TERC (TERYT)	3011044
SIMC	0954544
	Urząd miejskiRynek 1; 64-010 Krzywiń
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 14 paź 2024, była oparta na tej wersji.

Krzywiń – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie kościańskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Krzywiń.

Według danych z 31 marca 2011 miasto liczyło 1639 mieszkańców^[2].

Położenie

Miasto usytuowane jest w pobliżu Kanału Obrzańskiego, w jego pradolinie. Znajduje się w południowo-zachodniej części Wielkopolski, na terenie Pojezierza Krzywińskiego, będącego wschodnią częścią Pojezierza Leszczyńskiego. Teren ten kształtował lodowiec stadiału leszczyńskiego, stąd pagórkowaty kształt okolic miasta. Przez Krzywiń prowadzi szlak pątniczy - Wielkopolska Droga św. Jakuba.

Prywatne miasto duchowne, własność opata benedyktynów w Lubiniu pod koniec XVI wieku leżało w powiecie kościańskim województwa poznańskiego^[3].

W latach 1954–1972 miasto było siedzibą władz gromady Krzywiń, ale nie należało do niej. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. leszczyńskiego.

Historia

W XI w. istniał gród nazywany prawdopodobnie Góra i należał do komesa Michała z Góry z rodu Awdańców (pozostałością po nim jest grodzisko stożkowe na łąkach nad Kanałem Obry w północnej części miasta)^[4]. Po raz pierwszy wzmiankowane w 1237 jako civitas, następnie w 1242 jako czoło opola i siedziba kasztelanii (istniejącej do 1795). W 1257 książę Przemysł I zezwolił klasztorowi Benedyktynów w Lubiniu na lokowanie miasta na prawie magdeburskim w należącej do niego osadzie targowej^[5] — nastąpiło to przed 1270. Jednak jeszcze w 1262 w dokumentach miejscowość określana jest mianem wsi (villa), co wskazuje, że faktyczne początki życia miejskiego w Krzywiniu przypadają na lata 60. XIII w.

Pierwsza zachowana wzmianka o Krzywiniu jako mieście pochodzi z 1272 roku^[6]. W 1382 większa część zabudowy została zniszczona podczas walk domowych, odbudowa miała miejsce dopiero pół wieku później. W 1447 miało miejsce odnowienie przywileju lokacyjnego. W 1458 Krzywiń wystawił na wojnę z Krzyżakami 10 pieszych. Ośrodkiem rozplanowania był czworoboczny rynek z ratuszem w pierzei południowo-wschodnim i czterema wylotami ulic z naroży, zabudowany kamienicami z dachami kalenicowymi. W XVI i XVII w. rozwijał się handel i rzemiosło, istniały cechy rzeźników i kupców. W 1581 w mieście żyło 35 rzemieślników. W 1583 i 1613 mieszczanie uzyskali przywilej pobierania opłat od kupców przejeżdżających wozami przez miasto lub przepędzających bydło^[4].

W 1793 Krzywiń znalazł się w zaborze pruskim, liczył wówczas 419 mieszkańców i 90 domów. Miasto posiadało most na rzece i wybrukowane ulice, pracowały trzy wiatraki. Mieszkańcy trudnili się głównie rolnictwem i rzemiosłem (sześciu płócienników, pięciu piekarzy, pięciu rzeźników i trzech szewców). W latach 1807–1815 znajdowało się w Księstwie Warszawskim, a następnie ponownie w Prusach. W XIX i XX w. miasto było lokalnym ośrodkiem rolniczo-rzemieślniczym, handlowano trzodą chlewną i drobiem (Krzywiń słynął z handlu gęśmi). Liczba mieszkańców w 1861 wynosiła 1154 osób, w 1912 wzrosła do 1860. Powolny rozwój był wynikiem ominięcia miasta przez szlak kolei normalnotorowej. W 1900 miasto zostało połączone ze Śmiglem kolejką wąskotorową^[5]. Na początku XX wieku powstał tu Bank Ludowy.

Część mieszkańców walczyła w powstaniu wielkopolskim tworząc kompanię krzywińską. W 1921 mieszkały w Krzywiniu 1874 osoby w 213 domach. Mieszkańcy pracowali w rolnictwie, drobnym rzemiośle i lokalnym handlu. W miejscowości pracowały dwa młyny, tartak, cegielnia, mleczarnia i betoniarnia, mimo to miasto nie rozwijało się. Podczas II wojny światowej miasto znalazło się w granicach III Rzeszy, część mieszkańców została wysiedlona do Generalnej Guberni^[7], 40 osób zginęło w obozach koncentracyjnych.

Po zakończeniu wojny powstał nowy młyn, miasto zostało przyłączone do sieci energetycznej. Mimo utworzenia nowych zakładów przemysłowych, ludność nadal utrzymuje się głównie z rolnictwa^[4]. W lipcu 1979, w związku z budową zbiornika wodnego "Wonieść", zawieszono kursowanie Śmigielskiej Kolei Dojazdowej. Na terenie dawnej stacji mieści się obecnie warsztat samochodowy^[8].

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Krzywinia w 2014 roku^[1].

Zabytki

Kościół gotycki z XV-XVI w.
Kościół poewangelicki neoromańsko-neogotycki z XIX/XX w.
2 wiatraki koźlaki z XVII i XIX w.
Ratusz z 1905.

Edukacja

Ochronka Sióstr Służebniczek Maryi (ul. bł. Edmunda Bojanowskiego)
Gminne Przedszkole Samorządowe (ul. Lewandowskiego)
Zespół Szkół Szkoła Podstawowa im. Powstańczej Kompanii Krzywińskiej i Gimnazjum (ul. Strzelecka)
Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych (Liceum Ogólnokształcące, Zasadnicza Szkoła Zawodowa) (ul.Generała Chłapowskiego)

Wspólnoty wyznaniowe

Ludzie związani z Krzywiniem‎

Z tym tematem związana jest kategoria: ‎‎Ludzie związani z Krzywiniem‎.

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Krzywin, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 808 .

Przypisy

↑ ^a ^b Krzywiń w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Ludność w gminach. Stan w dniu 31 marca 2011 r. - wyniki spisu ludności i mieszkań 2011 r.. GUS. [dostęp 2012-08-07]. (pol.).
↑ Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 246.
↑ ^a ^b ^c Miasta polskie w Tysiącleciu, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich Wrocław–Warszawa–Kraków 1967, t. II, s. 253
↑ ^a ^b "Dawny powiat kościański" Katalog zabytków sztuki w Polsce tom V pod redakcją Teresy Ruszczyńskiej i Anieli Sławskiej Zeszyt 10 Polska Akademia Nauk Instytut Sztuki Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe Warszawa 1980 s. 56-57 ISBN 83-221-0120-1
↑ Zbyszko Górczak: Najstarsze lokacje miejskie w Wielkopolsce (do 1314), Poznań 2002, s. 100.
↑ Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski, ElżbietaE. Bajkiewicz-Grabowska (red.), IwonaI. Swenson (red.), ZofiaZ. Aleksandrowicz, Warszawa: PWN, 1998, s. 349-350, ISBN 83-01-12677-9, OCLC 830195866 .
↑ Krzywiń w Ogólnopolskiej Bazie Kolejowej
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2013-02-12] .

[populacja2016-1] Krzywiń w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[2] Ludność w gminach. Stan w dniu 31 marca 2011 r. - wyniki spisu ludności i mieszkań 2011 r.. GUS. [dostęp 2012-08-07]. (pol.).

[3] Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 246.

[mapa2006-4] Miasta polskie w Tysiącleciu, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich Wrocław–Warszawa–Kraków 1967, t. II, s. 253

[mapa2007-5] "Dawny powiat kościański" Katalog zabytków sztuki w Polsce tom V pod redakcją Teresy Ruszczyńskiej i Anieli Sławskiej Zeszyt 10 Polska Akademia Nauk Instytut Sztuki Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe Warszawa 1980 s. 56-57 ISBN 83-221-0120-1

[6] Zbyszko Górczak: Najstarsze lokacje miejskie w Wielkopolsce (do 1314), Poznań 2002, s. 100.

[7] Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski, ElżbietaE. Bajkiewicz-Grabowska (red.), IwonaI. Swenson (red.), ZofiaZ. Aleksandrowicz, Warszawa: PWN, 1998, s. 349-350, ISBN 83-01-12677-9, OCLC 830195866 .

[8] Krzywiń w Ogólnopolskiej Bazie Kolejowej

[9] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2013-02-12] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Miasta na prawach powiatu	Kalisz Konin Leszno Poznań
Miasta powiatowe	Chodzież Czarnków Gniezno Gostyń Grodzisk Wielkopolski Jarocin Kępno Koło Kościan Krotoszyn Międzychód Nowy Tomyśl Oborniki Ostrów Wielkopolski Ostrzeszów Piła Pleszew Rawicz Słupca Szamotuły Śrem Środa Wielkopolska Turek Wągrowiec Wolsztyn Września Złotów
Miasta gminne	Bojanowo Borek Wielkopolski Budzyń Buk Chocz Czempiń Czerniejewo Dąbie Dobra Dobrzyca Dolsk Golina Gołańcz Grabów nad Prosną Jaraczewo Jastrowie Jutrosin Kaczory Kleczew Kłecko Kłodawa Kobylin Kostrzyn Koźmin Wielkopolski Koźminek Kórnik Krajenka Krobia Krzywiń Krzyż Wielkopolski Książ Wielkopolski Luboń Lwówek Łobżenica Margonin Miasteczko Krajeńskie Miejska Górka Mieścisko Miłosław Mikstat Mosina Murowana Goślina Nekla Nowe Skalmierzyce Obrzycko Odolanów Okonek Opalenica Opatówek Osieczna Ostroróg Pniewy Pobiedziska Pogorzela Poniec Przedecz Puszczykowo Pyzdry Rakoniewice Raszków Rogoźno Rychtal Rychwał Rydzyna Sieraków Skoki Sompolno Stawiszyn Stęszew Sulmierzyce Swarzędz Szamocin Ślesin Śmigiel Trzcianka Trzemeszno Tuliszków Ujście Wieleń Wielichowo Witkowo Wronki Wyrzysk Wysoka Zagórów Zbąszyń Zduny Żerków

Miasto	Krzywiń
Wsie	Bielewo Bieżyń Cichowo Czerwona Wieś Gierłachowo Jerka Jurkowo Kopaszewo Lubiń Łagowo Łuszkowo Mościszki Nowy Dwór Rąbiń Rogaczewo Małe Rogaczewo Wielkie Świniec Teklimyśl Wieszkowo Zbęchy Zbęchy-Pole Zgliniec Żelazno
Osady	Boża Wola Kuszkowo Polesie Rąbinek Stary Dębiec Wymysłowo
Osady leśne	Jurkowo Mościszki
Części wsi	Berdychowo Ratajewo
Przysiółki wsi	Jurkowo-Huby Szurkowo

Miasta	Czempiń Kościan Krzywiń Śmigiel
Gminy miejskie	Kościan
Gminy miejsko-wiejskie	Czempiń Krzywiń Śmigiel
Gminy wiejskie	Kościan

Przynależność wojewódzka	woj. poznańskie (II RP) (1919–39) woj. poznańskie (1945–75)
Miasta (1919–75)	Czempiń Kościan Krzywiń Śmigiel (← od 1932) Wielichowo (← od 1932)
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–54 i 1973–75)	Bucz Czempiń Kamieniec Kościan Krzywiń Lubiń (do 1938) Racot Stare Bojanowo Śmigiel Wielichowo
Gromady (1954–72)	Bieżyn (1954–72) Bonikowo (1954–59) Bronikowo (1954–59) Bucz (1954–72) Czacz (1954–68) Czarkowo (1954–59) Czempiń (1954–72) Głuchowo (1954–71) Gorzyczki (1954–59) Gryżyna (1954–59) Jerka (1954–72) Kamieniec (1954–72) Kiełczewo (1954–71) Kluczewo (1954–59) Kokorzyn (1954–59) Konojad (1954–68) Kościan (1960–72) Krzywiń (1954–72) Lubiń (1954–59) Lubosz Nowy (1954–59) Łęki Wielkie (1954–68) Łubnica (1954–59) Oborzyska Stare (1954–59) Parzęczewo (1954–59) Przysieka Stara II (1954–59) Racot (1954–72) Stare Bojanowo (1954–72) Śmigiel (1954–72) Turew (1954–71) Wielichowo (1954–72) Wilkowo Polskie (1954–71) Wolkowo (1968–71) Wonieść (1954–59)