Palenie
Palenie używek – okazjonalne lub nawykowe rekreacyjne używanie niektórych używek, konsumowanych poprzez przyjmowanie drogą wdychania (inhalowania) dymu powstającego w wyniku ich spalania. Większość z palonych używek uznawana jest za uzależniające. Owe specyfiki podczas spalania uwalniają substancje aktywne, takie jak np.: nikotyna, które są następnie wchłaniane przez płuca. Jednakże palenie może być praktykowane również jako część rytuałów, w celu wywołania transów, bądź aby doznać duchowego oczyszczenia.
Historia palenia
[edytuj | edytuj kod]Historia palenia datowana jest na 5000 lat p.n.e. i wzięła swoje początki od szamańskich rytuałów[1]. Wcześniej palenie ewoluowało w związku z religijnymi ceremoniami, jako rodzaj ofiary składanej bóstwom, w rytuale oczyszczenia, jak również pozwalało szamanom zmieniać stan ich umysłów w celu osiągnięcia duchowego oczyszczenia. Po tym jak Ameryki zostały zbadane i podbite przez Europejczyków, praktyka palenia tytoniu rozprzestrzeniła się po całym świecie. W regionach takich jak: Indie czy Afryka Subsaharyjska palenie tytoniu połączyło się z istniejącymi już praktykami palenia (głównie konopi). W Europie zaowocowało to pojawieniem się nowego typu aktywności społecznej i formy spożywania środków o działaniu narkotycznym, która wcześniej nie była znana.
Wyobrażenia dotyczące palenia były różne w zależności od czasu i miejsca: palenie było to święte, to grzeszne, raz wyrafinowane, innym razem wulgarne, było panaceum, jak również śmiertelnym zagrożeniem dla zdrowia. Dopiero niedawno[potrzebny przypis], zwłaszcza w uprzemysłowionych krajach Zachodu, palenie zostało przedstawione w zdecydowanie negatywnym świetle. Wiele starożytnych cywilizacji, takich jak: Babilonia, Indianie czy Chiny paliło kadzidła, jako część religijnych rytuałów, tak jak robili to Izraelici, a później także katolicy i Kościoły ortodoksyjne[2]. W Ameryce palenie wzięło swoje początki od szamańskich ceremonii palenia kadzideł, później zaś stosowane było dla przyjemności, jako narzędzie społeczne[3]. Palenie tytoniu oraz wielu innych środków o działaniu halucynogennym było używane w celu wywołania transów oraz aby osiągnąć kontakt ze światem duchów.[4].
W Europie przed odkryciem Ameryki istniał zwyczaj wdychania palonych ziół leczniczych i owoców (co miało chronić przed chorobami). Jak podaje Krzysztof Kolumb na wyspach Bahama w 1492 roku spotkał on tam palących tubylców. Palenie było dla nich rytuałem (fajką pokoju). Tytoń sprowadzili do Europy po raz pierwszy Hiszpanie dopiero w XVI wieku.[5].
Techniki
[edytuj | edytuj kod]Obecnie najpowszechniejszą metodą palenia są papierosy, głównie wytwarzane fabrycznie, jest również możliwość skręcania ich własnoręcznie za pomocą gilzy (cienkiej bibułki) i tytoniu. Innymi wyrobami, chociaż nie tak popularnymi jak papierosy, są: fajki, cygara, fajki szklane, fajki wodne, tzw. szisze.
Substancje i ich status
[edytuj | edytuj kod]Palenie tytoniu jest jednym z najpopularniejszych rodzajów palenia. Jest praktykowane przez ponad miliard dojrzałych ludzi na całym świecie[6]. Nieco mniej popularne jest palenie konopii (marihuany i haszyszu), syntetycznych kannabinoidów czy szałwii wieszczej. Praktykowane jest także palenie szeregu substancji klasyfikowanych jako twarde narkotyki (np. opium, heroiny, metamfetaminy czy cracku), ale ich użycie jest ograniczone.
W Polsce tytoń jest dostępny z pewnymi ograniczeniami w obrocie handlowym, ziele konopii oraz opium są substancjami dostępnymi legalnie wyłącznie w obrocie aptecznym jako surowce farmaceutyczne wydawane na receptę dedykowaną dla środków odurzających (rpw), a pozostałe z nich nie są w ogóle dostępne w legalnym obrocie, natomiast regulacje zagraniczne dotyczące legalności tych substancji są bardzo zróżnicowane.
Zakazy palenia
[edytuj | edytuj kod]
Już w 1603 roku Jakub I Stuart, król Anglii, nakazał publikację broszury, która krytycznie odnosiła się do palenia. Również w Rosji car Michał Fiodorowicz Romanow wydał w 1634 roku rozporządzenie zakazujące palenia. Palących schwytanych tam wówczas na gorącym uczynku karano chłostą w gołe pięty, osobom powtórnie przyłapanym na paleniu obcinano nos. Przyłapany na paleniu po raz trzeci skazywany był na karę śmierci. Zakaz ten został zniesiony dopiero w 1697 przez cara Piotra I Wielkiego. W 1642 roku bullę zabraniającą palenia w kościołach Sewilli wydał papież Urban VIII. W 1650 roku palenia w bazylice św. Piotra zabronił Innocenty X. W 1757 podobny zakaz obowiązywał podczas procesji w Boże Ciało w Kolonii. W Berlinie obowiązywał zakaz palenia na wszystkich ulicach publicznych do czasu rewolucji marcowej (1848). Z amatorami palenia bezwzględnie obchodzono się też w Turcji. Jeden z osmańskich sułtanów[potrzebny przypis] kazał karać za wąchanie tytoniu rozcinaniem wargi. Natomiast osobom schwytanym na paleniu wpychano przez nos fajkę a potem je wieszano. Ustawa parlamentu tureckiego z 1997 roku zabrania pod groźbą kary grzywny palenia zarówno papierosów, cygar jak i fajek we wszelkich obiektach użyteczności publicznej (w tym w przedszkolach, szkołach, uczelniach, biurach, bankach, obiektach sportowych, szpitalach, dworcach, w środkach komunikacji publicznej i na lotniskach).
Podobne zakazy już w 1998 roku obowiązywały w ponad 90 krajach. Przykładowo w stanie Kalifornia nie wolno pod karą grzywny palić w jakimkolwiek pomieszczeniu z wyjątkiem własnego mieszkania – nie wolno więc też palić ani w barach, ani w restauracjach. Natomiast gdy ktoś pali na świeżym powietrzu, może to robić w odległości nie bliższej niż 7 metrów od najbliższego domu. Zakaz palenia obowiązuje w zasadzie wszędzie, gdzie ktoś mógłby odnieść wrażenie, że wbrew własnej woli musi wdychać dym. Podobne zakazy stosowane są w Nowym Jorku. W Belair (stan Teksas) zakaz palenia obowiązuje także w parkach publicznych[7].
W Bhutanie obowiązuje całkowity zakaz palenia w miejscach publicznych oraz sprzedaży papierosów na terenie całego kraju.
Również niektóre społeczności religijne (np. Świadkowie Jehowy[8][9][10] czy Kościół Adwentystów Dnia Siódmego) są zobowiązane do kategorycznego wystrzegania się palenia i zażywania tytoniu.
Zakazy palenia w III Rzeszy
[edytuj | edytuj kod]
W późnych latach 1930. naziści stopniowo wprowadzali prawo zwalczające palenie. W 1938 Luftwaffe i Reichspost wprowadziły zakaz palenia. Podobne zakazy wprowadzono również w zakładach opieki zdrowotnej, urzędach publicznych i domach wypoczynkowych[11]. Położnym zabroniono palenia na służbie. W 1939 NSDAP uznała za nielegalne palenie we wszystkich swoich siedzibach, a Heinrich Himmler, ówczesny szef SS, ograniczył służbom policyjnym i SS możliwość palenia na służbie[12]. Palenie było również zabronione w szkołach[13].
W 1941 roku w 60 niemieckich miastach zabroniono palenia w tramwajach[12]. Zakaz palenia obowiązywał również w schronach, choć w niektórych wprowadzono osobne pomieszczenia na palarnie[11]. Kolejny krok w kampanii antynikotynowej nadszedł w lipcu 1943, gdy zabroniono publicznego palenia osobom w wieku poniżej 18 lat[12][14][15]. W następnym roku zabroniono palenia w autobusach i kolei miejskiej[16]. Dokonano tego z osobistej inicjatywy Adolfa Hitlera, który obawiał się, że konduktorki mogłyby być ofiarami biernego palenia[11].
Zakazy palenia w XXI wieku
[edytuj | edytuj kod]Konsekwencją potwierdzenia ryzyka dla zdrowia ze strony biernego palenia było wprowadzenie ogólnego zakazu palenia w miejscach serwujących jedzenie i picie (restauracjach, kawiarniach, klubach nocnych) w Norwegii 1 czerwca 2004, w Szwecji 1 czerwca 2005 oraz w wielu częściach Ameryki.
Zakazy palenia z czasem zwiększyły swój zasięg na więcej państw (takich jak Islandia i Szkocja) oraz okręgi administracyjne innych (np. stan Nowy Jork, Waszyngton, Ohio i Arkansas w USA), zabraniając teraz palenia w budynkach użytku publicznego, jak również w prywatnych budynkach użyteczności publicznej (restauracjach, klubach). Wiele budynków posiada specjalne wentylowane pomieszczenia dla palących; niekiedy wydzielenie takiej przestrzeni jest nakazane przez prawo.
Nawet w krajach tradycyjnie postrzeganych za naród palaczy, badania ankietowe wykazały poparcie dla zakazów palenia, jak chociażby 70% we Francji.
W ciągu pierwszych osiemnastu miesięcy od wprowadzenia w mieście Pueblo w stanie Kolorado zakazu palenia, szpitale zanotowały 27% spadek zgłoszeń ataków serca. W zgłoszeniach z sąsiednich miast, które nie przyjęły zakazu palenia, nie zanotowano zmian. Doktor Raymond Gibbons, prezes Amerykańskiego Stowarzyszenia Kardiologicznego, powiedział, że „spadek liczby ataków serca w ciągu pierwszego półtora roku po wprowadzeniu zakazu palenia jest najprawdopodobniej związany ze zmniejszeniem efektów, jakie wywierało na zdrowie bierne palenie, będące znaczącym czynnikiem w powodowaniu zawałów serca"[17].
15 listopada 2010 w Polsce weszły w życie przepisy ograniczające palenie w miejscach publicznych[18]. Obejmuje on m.in. lokale gastronomiczno-rozrywkowe, miejsca pracy, szpitale, teren uczelni, miejsca przeznaczone do zabaw dzieci, przystanki komunikacji publicznej, pomieszczenia obiektów sportowych oraz inne pomieszczenia użytku publicznego[19]. Zakaz palenia obejmuje też tzw. E-papierosy, czyli „papierosy elektroniczne", których składnikiem jest glikol propylenowy lub gliceryna, substancje aromatyczne i nikotyna w czystej postaci.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Gately, Iain (2004) [2003], Tobacco: A Cultural History of How an Exotic Plant Seduced Civilization, Diane, pp. 3-7, ISBN 0-8021-3960-4, http://books.google.com/books?id=x41jVocj05EC&printsec=frontcover, retrieved 2009-03-22
- ↑ Robicsek, Francis (January 1979), The Smoking Gods: Tobacco in Maya Art, History, and Religion, University of Oklahoma Press, p. 30, ISBN 0-8061-1511-4
- ↑ P. Ram Manohar, "Smoking and Ayurvedic Medicine in India" in Smoke, pp. 68–75;
- ↑ Heckewelder, John Gottlieb Ernestus; Reichel, William Cornelius (June 1971) [1876] (PDF), History, manners, and customs of the Indian nations who once inhabited Pennsylvania and the neighbouring states, The Historical society of Pennsylvania, p. 149, ISBN 978-0-405-02853-3, http://books.google.com/books?id=qPCuo4LkrIwC&printsec=frontcover, retrieved 2009-03-22
- ↑ Jurgen Graupmann, Leksykon tematów tabu, Warszawa: Klub dla Ciebie, 2007, s. 113, 114.
- ↑ Sander L. Gilman and Xun Zhou, "Introduction" in Smoke: A Global History of Smoking; s. 26
- ↑ Jurgen Graupmann, Leksykon tematów tabu, Warszawa: Klub dla Ciebie, 2007, s. 114-116.
- ↑ * Watchtower, Czy palenie jest grzechem? [online], jw.org.
- ↑ Watchtower, Co Bóg sądzi o paleniu? [online], Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy, czerwiec 2014, s. 4, 5.
- ↑ Watchtower, Narkotyki, [w:] Prowadzenie rozmów na podstawie Pism [online], s. 189.
- ↑ a b c Robert N. Proctor, Pennsylvania State University, The anti-tobacco campaign of the Nazis: a little known aspect of public health in Germany, 1933-45, „British Medical Journal”, 313, 7070, 1996, s. 1450–1453, PMID: 8973234, PMCID: PMC2352989 [dostęp 2008-06-01] (ang.).
- ↑ a b c Robert Proctor, The Nazi War on Cancer, Princeton University Press, 1999, ISBN 0-691-07051-2 (ang.).
- ↑ W. Timothy Coombs, Sherry J. Holladay, It's Not Just PR: Public Relations in Society, Blackwell Publishing, 2006, ISBN 1-4051-4405-X (ang.).
- ↑ George Davey Smith, Lifestyle, health, and health promotion in Nazi Germany, „British Medical Journal”, 329, 7480, 2004, s. 1424–1425, DOI: 10.1136/bmj.329.7480.1424, PMID: 15604167, PMCID: PMC535959 [dostęp 2008-07-01] (ang.).
- ↑ George Davey Smith, Sabine A. Strobele, Matthias Egger, Smoking and health promotion in Nazi Germany, „Journal of Epidemiology and Community Health”, 48, 3, 1994, s. 220–3, DOI: 10.1136/jech.48.3.220, PMID: 8051518, PMCID: PMC1059950 [dostęp 2008-07-21] (ang.).
- ↑ George Norman Clark, Asa Briggs, A.M. Cooke, A History of the Royal College of Physicians of London, Oxford University Press, 2005, ISBN 0-19-925334-X (ang.).
- ↑ Carl Bartecchi i inni, Reduction in the Incidence of Acute Myocardial Infarction Associated with a Citywide Smoking Ordinance, „Circulation”, 114 (14), 2006, DOI: 10.1161/CIRCULATIONAHA.106.615245, PMID: 17000911 [dostęp 2018-11-22] (ang.).
- ↑ Ustawa z dnia 8 kwietnia 2010 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz.U. z 2010 r. nr 81, poz. 529)
- ↑ Ustawa o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz.U. z 2024 r. poz. 1162)