Zatoka Kalifornijska
28°00′N 112°00′W/28,000000 -112,000000
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Lokalizacja | |
| Powierzchnia |
177 000[1] km² |
| Wymiary |
1240 × 153 (średnio) km |
| Głębokość • maksymalna |
|
| Cieki wodne uchodzące | |
| Miejscowości nadbrzeżne | |
| Wyspy | |
 Zatoka Kalifornijska (jasnoniebieski kolor) | |
Położenie na mapie Ameryki Północnej  | |
| 28°00′N 112°00′W/28,000000 -112,000000
| |
Zatoka Kalifornijska (Morze Cortéza, hiszp. Golfo de California lub Mar de Cortés[2], ang. Gulf of California lub Sea of Cortés) – duża i wąska zatoka leżąca na wschodnim Pacyfiku, rozpościerająca się wzdłuż północno-zachodniego wybrzeża Meksyku. Od zachodu zamyka ją górzysty Półwysep Kalifornijski, a od wschodu kontynentalne wybrzeże meksykańskie.
Geografia
[edytuj | edytuj kod]Zatoka ma 1240 km długości[1], a jej średnia szerokość sięga 153 km (u wyjścia 320 km). Ogólna powierzchnia wynosi 177 tys. km²[3]. Można ją podzielić na dwie części, które oddziela od siebie zwężenie wyznaczone przez wyspy Angel de la Guarda i Tiburón. Północna część jest stosunkowo płytka, głębokość rzadko przekracza tu 180 m. W południowej części występuje kilka obniżeń, najgłębsze z nich ma ponad 3292 m[1]. Występują tu jedne z największych pływów na Ziemi – na północnym krańcu poziom wody w zatoce może podnieść się aż o 9 metrów[3]. Wpadają do niej rzeki: Kolorado (poprzez deltowate ujście u podnóża Zatoki) oraz Rio Fuerte, Mayo, Sinaloa, Sonora, Yaqui z nadbrzeżnej wschodniej równiny. Główne porty morskie leżące nad jej brzegami to: La Paz na Półwyspie Kalifornijskim i Guaymas po drugiej wschodniej stronie Zatoki.
Fauna
[edytuj | edytuj kod]Spotyka się tu ponad 890 gatunków ryb, z których ok. 90 to endemity, toteż zatoka jest swoistym laboratorium do badań podmorskiego życia. Znajdują się tu bogate w ryby (m.in. tuńczyki i sardynki) oraz skorupiaki (krewetki) łowiska. Na południowo-zachodnim wybrzeżu poławia się perły. Ponadto występują tu okresowo liczne migrujące gatunki ssaków morskich, takich jak chociażby: humbaki. Spotyka się też żółwie morskie. Występuje tu także nieuchwytny morświn nazywany po hiszpańsku vaquita, czyli „krówka” – odkryty w 1958 roku gdy na plaży Półwyspu Kalifornijskiego znaleziono trzy czaszki tych zwierząt. W południowym rejonie zatoki w rowie tektonicznym Guaymas – mającym prawie 2000 metrów głębokości – żyją organizmy czerpiące energię z siarkowodoru, wydobywającego się z wylotów hydrotermalnych. Należą do nich między innymi kolonie rurkoczułkowców. Oprócz rybołówstwa przemysłowego region ten jest „mekką” wędkarzy sportowych.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Zatoka została odkryta dla Europejczyków w 1532, przez ekspedycję pod dowództwem Nuñeza de Guzmána, którą wysłał Hernán Cortés. Początkowo Hiszpanie nie zdawali sobie sprawy, iż akwen ten jest zatoką. Trzy lata później sam Cortés poprowadził drugą wyprawę w ten rejon, tym razem przekroczono Zatokę i udano się na Półwysep Kalifornijski. Ale dopiero w 1539 ostatecznie potwierdzono, iż Półwysep Kalifornijski nie jest wyspą (dzięki ekspedycji Francisco Uloy). Francisco Uloa nazwał Zatokę Mar Bermejo („Morze Cynobrowe”) ze względu na dużą ilość czerwonego planktonu obecnego w jej wodach[4]. Natomiast badacz oceanów Jacques-Yves Cousteau ze względu na czystość akwenu i niezwykłej bioróżnorodności nazwał ją „akwarium świata”[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Encyklopedia Gazety Wyborczej. T. 7. Wydawnictwo Naukowe PWN, Kraków 2005, s. 800. ISBN 83-89651-42-4.
- ↑ Gulf of California, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2014-09-25] (ang.).
- ↑ a b Rebekah K. Nix: The Gulf of California, A Physical, geological & biological study. The University of Texas at Dallas. [dostęp 2014-09-25].
- ↑ R.C. Brusca: Names for the Gulf of California. 2018. [dostęp 2021-02-04]. (ang.).
- ↑ Protection and sustainable use of marine and coastal biodiversity in the Gulf of California. Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH. [dostęp 2014-09-25]. (ang.).