Macedonia Północna: Różnice pomiędzy wersjami

{{{nazwa}}}
Godło Macedonii Północnej	flaga Macedonii Północnej
	Dewiza: Слобода или смрт за Македонија
	Hymn: Денес над Македониja; [[Plik:{{{hymn audio}}}\|200px]]
Konstytucja	Konstytucja Macedonii
Stolica	Skopje
Powierzchnia	25 713
Populacja; • liczba ludności	; 1 836 713; (2021)
Domena internetowa	.mk
PKB ({{{pkb rok}}}); • całkowite ; • na osobę	; 10,91 mld USD; {{{pkb na osobę}}}
	Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}\|}
	Multimedia w Wikimedia Commons
	[[wikt:{{{wikisłownik}}}\|Hasło w Wikisłowniku]]
	Informacje w Wikipodróżach

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 12:07, 12 sie 2017

Macedonia (maced. Македонија, alb. Maqedonia), Republika Macedonii (maced. Република Македонија, alb. Republika e Maqedonisë), na forum międzynarodowym państwo określane jest tymczasową nazwą Była Jugosłowiańska Republika Macedonii^[2] (ang. Former Yugoslav Republic of Macedonia – FYROM, mac. Поранешна Југословенска Република Македонија – ПЈРМ, transliteracja Poranešna Jugoslovenska Republika Makedonija – PJRM, alb. Ish Republika Jugosllave e Maqedonisë – IRJM) – państwo w Europie Południowej^[3], powstałe po rozpadzie Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii, leżące na Półwyspie Bałkańskim i zajmujące ok. 38% regionu historycznego i geograficznego Macedonii.

Język: macedoński (urzędowy) 66%, albański (urzędowy na obszarach zamieszkanych przez minimum 20% Albańczyków) 25%, turecki 3%, serbski 3% (wszystkie cztery urzędowe w niektórych rejonach)
Waluta: 1 denar macedoński (MKD) = 100 deni

Nazwa

Problemy z nazwą tego kraju^[a] są efektem sprzeciwu Grecji wobec nazywania tej bałkańskiej republiki Macedonią^[4]. Na forum ONZ, Republika Macedonii oficjalnie została przyjęta jako Była Jugosłowiańska Republika Macedonii, znana także pod angielskim akronimem FYROM (Former Yugoslav Republic of Macedonia)^[5] (mac. Поранешна Југословенска Република Македонија, trl. Poranešna Jugoslovenska Republika Makedonija).

Nazwę „Republika Macedonii” uznaje oficjalnie obecnie 125 krajów na świecie ze 154, z którymi Macedonia utrzymuje stosunki dyplomatyczne, w tym trzech stałych członków Rady Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych: Chiny, Stany Zjednoczone i Rosja; sześciu członków NATO (Bułgaria, Kanada, Polska, Słowenia, USA i Turcja); oraz trzy kraje UE: Bułgaria, Polska i Słowenia. Nazwy tej nie uznają m.in.: Francja, Niemcy, Hiszpania, Włochy, Meksyk i Australia.

11 sierpnia 2005 roku Rada Ministrów RP zdecydowała o posługiwaniu się przez Rzeczpospolitą Polską w stosunkach dwustronnych z państwem macedońskim nazwą – Republika Macedonii. Jednocześnie Rada Ministrów zdecydowała, że nazwa Była Jugosłowiańska Republika Macedonii będzie używana przez Rząd RP na forum międzynarodowym (ONZ, UE, NATO itp.). Problem z nazewnictwem tego kraju pociąga ze sobą konsekwencje uznania nieuznanej mniejszości macedońskiej w Grecji i Bułgarii oraz wskazuje na istnienie grupy etnicznej, podzielonej na 4 części po 1913 roku. Przedstawiciele macedońskiej mniejszości w Grecji są zrzeszeni w partii Vinożito (Tęcza), deputowany z okręgu Florina zasiada w Parlamencie Europejskim w grupie European Free Aliance, wybrany również głosami miejscowych Greków. W przeszłości członkowie Vinożito byli celem wielu aktów agresji. Między innymi w 1995 roku w miejscowości Florina zdemolowano i zdewastowano ich siedzibę. Te zdarzenia opisał Grecki Komitet Helsiński w swych raportach. Dokładna liczba Macedończyków w Grecji jest bardzo trudna do określenia, bowiem w spisie powszechnym nie można się określać jako Macedończyk. Władze Grecji wychodzą z założenia, że na terenie Grecji nie ma już oryginalnych Słowian – Macedończyków, a słowiańskojęzyczni obywatele Grecji są Grekami, zeslawizowanymi w przeszłości lub potomstwem rodzin wielokrotnie mieszanych. Grecy uważają też, że liczące trzy tysiąclecia określenie „Macedończyk” nie powinno być zawłaszczane na oznaczenie narodowości i na wyłączność przez naród słowiański.

Ostatnio sytuacja ulega pewnej poprawie, a świadectwem tego jest opublikowanie w Atenach i Salonikach macedońskiego Bukvar – Abecedar (elementarza).

Historia

Osobny artykuł: Historia Macedonii (regionu).

– przedstawia historię ziem, obecnie tworzących m.in. terytorium Republiki Macedonii.

Geografia

Osobny artykuł: Geografia Macedonii.

Powierzchnia całkowita: 25 713 km²
Powierzchnia lądowa: 24 856 km²
Powierzchnia wód: 447 km²
Całkowita granica lądowa: 748 km
Długość wybrzeża: nie ma dostępu do morza
Długość granic z sąsiadującymi państwami: Albania 151 km, Bułgaria 148 km, Grecja 228 km, Kosowo 159 km, Serbia 62 km.
Najwyższy punkt: Korab, 2753 m n.p.m.
Najniższy punkt: rzeka Wardar na granicy z Grecją – 50 m n.p.m.

Macedonia jest krajem w przeważającej mierze górskim i wyżynnym. Na terenie całego kraju są rozrzucone masywy górskie, z których największy i najwyższy to Szar Płanina. Między masywami leżą kotliny – Priłepsko Połe w dolinie Crnej Reki, Połog w dolinie górnego Wardaru, Owcze Połe i Koczansko Połe nad Bregałnicą oraz doliny większych rzek – Strumicy, Wardaru i Drinu.

Najdłuższą rzeką Republiki Macedonii jest Wardar (320 km długości), którego największymi dopływami są Treska, Pczińa, Bregałnica i Crna Reka. Poza tym terytorium Macedonii odwadniają jeszcze Drin i Strumica. Wardar i Strumica należą do zlewiska Morza Egejskiego, Drin – do zlewiska Morza Adriatyckiego.

Osobny artykuł: Rzeki Macedonii.

Gospodarka

Gospodarka Macedonii nie jest bardzo rozwinięta. Kryzys gospodarki, jaki spowodowało oderwanie się od Jugosławii, został lekko złagodzony. Jednak bezrobocie nadal jest wysokie i sięga około 35%. W przemyśle dominuje przemysł przetwórczy. Występują liczne huty, głównie szkła i miedzi. Handel rozwija się powoli, wraz ze wzrostem zamożności obywateli.

PKB na osobę w Macedonii wynosi 8,5 tysiąca dolarów (mierzone parytetem siły nabywczej).

Udział w PKB:

Rolnictwo: 11,9%
Przemysł: 28,2%
Usługi: 59,9%.

Porty lotnicze w Macedonii

Rolnictwo

Użytki rolne w kraju (głównie górskie pastwiska) zajmują około 40% powierzchni kraju. W dolinach rzek i kotlinach śródgórskich uprawa zbóż (pszenica, kukurydza), buraków cukrowych, słoneczników, bawełny i tytoniu. Rozwinięte warzywnictwo (pomidory, papryka, arbuzy) i sadownictwo (jabłonie (głównie w okolicy Prespy), grusze, brzoskwinie, śliwy). Na nasłonecznionych, południowych zboczach dolin plantacje winorośli. W górach pasterska hodowla owiec.

Przemysł

Niewielkie wydobycie węgla brunatnego (niedaleko Kumanowa), rud żelaza, chromu, cynku i ołowiu oraz antymonu. Produkcja energii elektrycznej głównie w małych elektrowniach wodnych. Przemysł przetwórczy skoncentrowany w większych miastach (spożywczy, włókienniczy, metalurgiczny, chemiczny i drzewny), w Skopje huta żelaza. Rzemiosło artystyczne: wyroby ze srebra, złota, drewna, dywany.

Turystyka

W 2015 roku kraj ten odwiedziło 486 tys. turystów (14,2% więcej niż w roku poprzednim), generując dla niego przychody na poziomie 267 mln dolarów^[6]. Turyści najczęściej odwiedzają Ochrydę, Skopje i Bitolę. Macedonia ma również wiele atrakcji przyrodniczych. W kraju znajdują się trzy parki narodowe: Pelister, Galiczica, Mavrovo i różne inne atrakcje naturalne, np. kanion Matka, jezioro Prespa, czy jezioro Berowo.

Główne miasta

Osobny artykuł: Miasta Macedonii.

Nazwa polska	Nazwa macedońska
Bitola	Битола/Bitoła
Gostiwar	Гостивар/Gostivar
Kiczewo	Кичево/Kičevo
Kumanowo	Куманово/Kumanovo
Ochryda	Охрид/Ohrid
Priłep	Прилеп/Priłep
Skopje	Скопје/Skopje (stolica)
Sztip	Штип/Štip
Tetowo	Тетово/Tetovo
Wełes	Велес/Vełes
Radowisz	Радовиш/Radoviš

Podział administracyjny

Osobny artykuł: Podział administracyjny Macedonii.

Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Macedonia jest podzielona na 84 gminy (општина – opsztina), z tego 10 gmin wchodzi w skład miasta Skopje.

Demografia

Narodowości^[7]:

Macedończycy 64,2%
Albańczycy 25,2%;
Turcy 3,9%;
Romowie 2,7%;
Serbowie 1,8%;
pozostali 2,4%

Religie:

Osobny artykuł: Religia w Macedonii.

prawosławie 61,6% (zobacz: Macedoński Kościół Prawosławny, Prawosławne arcybiskupstwo Ochrydzkie);
islam 34,2%;
bezwyznaniowi 1,9%;
katolicyzm 1,9% (zobacz: Diecezja Skopje);
protestantyzm 0,3% (zobacz: Protestantyzm w Macedonii);
Świadkowie Jehowy 0,06% (zobacz: Świadkowie Jehowy w Macedonii);

Źródło: Joshua Project 2010

Zobacz też

Zobacz hasło Macedonia w Wikisłowniku

↑ Specjalny Wysłannik Sekretarza Generalnego ONZ wskazuje na potrzebę nieużywania samego tylko określenia „Macedonia”, jako synonimu terytorium leżącego w jednym tylko kraju. Jednocześnie sugeruje stosowanie określenia „Grecka Macedonia”, zamiast promowanych przez Republikę Macedonii terminów „Macedonia Egejska”, lub „Macedonia zajmowana przez Grecję”. Źródło: fragmenty projektu rezolucji RB ONZ, 2005, autorstwa Mathew’a Nimetz (ang.).

↑ ^a ^b ^c ^d Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2017: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2017. [dostęp 2017-08-12]. (ang.).
↑ Igor Janev, Legal Aspects of the Use of a Provisional Name for Macedonia in the United Nations System, AJIL, Vol. 93. no 1. 1999.
↑ United Nations Statistics Division- Standard Country and Area Codes Classifications (M49) [online], unstats.un.org [dostęp 2016-02-28] .
↑ Feud Between Greece, Macedonia Continues Over Claim to Alexander the Great – washingtonpost.com.
↑ A/RES/47/225. Admission of the former Yugoslav Republic of Macedonia to membership in the United Nations.
↑ UNWTO Tourism Highlights, 2016 Edition. UNWTO, 2016. s. 8. [dostęp 2016-10-04]. (ang.).
↑ Dane spisu powszechnego z 2002 roku Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Macedonia, 2002, s. 34.

[4] Specjalny Wysłannik Sekretarza Generalnego ONZ wskazuje na potrzebę nieużywania samego tylko określenia „Macedonia”, jako synonimu terytorium leżącego w jednym tylko kraju. Jednocześnie sugeruje stosowanie określenia „Grecka Macedonia”, zamiast promowanych przez Republikę Macedonii terminów „Macedonia Egejska”, lub „Macedonia zajmowana przez Grecję”. Źródło: fragmenty projektu rezolucji RB ONZ, 2005, autorstwa Mathew’a Nimetz (ang.).

[IMF-1] Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2017: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2017. [dostęp 2017-08-12]. (ang.).

[2] Igor Janev, Legal Aspects of the Use of a Provisional Name for Macedonia in the United Nations System, AJIL, Vol. 93. no 1. 1999.

[3] United Nations Statistics Division- Standard Country and Area Codes Classifications (M49) [online], unstats.un.org [dostęp 2016-02-28] .

[5] Feud Between Greece, Macedonia Continues Over Claim to Alexander the Great – washingtonpost.com.

[6] A/RES/47/225. Admission of the former Yugoslav Republic of Macedonia to membership in the United Nations.

[7] UNWTO Tourism Highlights, 2016 Edition. UNWTO, 2016. s. 8. [dostęp 2016-10-04]. (ang.).

[8] Dane spisu powszechnego z 2002 roku Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Macedonia, 2002, s. 34.

[9] Naddniestrzańska Republika Mołdawska nie jest uznawana przez żadne w pełni suwerenne państwo.

[10] Republika Kosowa jednostronnie ogłosiła niepodległość, która jest uznawana przez 97 ze 193 państw członkowskich ONZ. Obecnie działa tam specjalna misja Unii Europejskiej – EULEX.

[11] Republika Kosowa jednostronnie ogłosiła niepodległość, która jest uznawana przez 98 ze 193 państw członkowskich ONZ.

[12] 22 lutego 2007 wchodził w skład UE jako integralna część Gwadelupy, ponownie jako część Unii od 1 grudnia 2009

[13] 22 lutego 2007 wchodził w skład UE jako integralna część Gwadelupy

[1]

[2]

[3]

[a]

[4]

[5]

[6]

[7]

[A]

[B]

[A]

[A]

[B]

@@ Linia 45: / Linia 45: @@
  |narodowości            =
  |ludność_miejsce        = 145
- |pkb                    = 11,34&nbsp;mld<ref name="IMF">Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków [[Międzynarodowy Fundusz Walutowy|Międzynarodowego Funduszu Walutowego]] na rok 2014: {{cytuj stronę| url = http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2015/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=25&pr.y=10&sy=2013&ey=2020&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=962&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= | tytuł = World Economic Outlook Database, April 2015 | autor = International Monetary Fund | język = en | data dostępu = 2015-04-20}}</ref>&nbsp;[[dolar amerykański|USD]]
+ |pkb                    = 10,91&nbsp;mld<ref name="IMF">Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków [[Międzynarodowy Fundusz Walutowy|Międzynarodowego Funduszu Walutowego]] na rok 2017: {{cytuj stronę| url = http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2017/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=71&pr.y=4&sy=2015&ey=2022&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=962&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a= | tytuł = World Economic Outlook Database, April 2017 | autor = International Monetary Fund | język = en | data dostępu = 2017-08-12}}</ref>&nbsp;[[dolar amerykański|USD]]
- |pkb_rok                = 2014
+ |pkb_rok                = 2016
- |pkb_osoba              = 5481<ref name="IMF" />&nbsp;[[dolar amerykański|USD]]
+ |pkb_osoba              = 5263<ref name="IMF" />&nbsp;[[dolar amerykański|USD]]
- |pkb_ppp                = 27,62&nbsp;mld<ref name="IMF" />&nbsp;[[Dolar międzynarodowy|dolarów międzynar.]]
+ |pkb_ppp                = 30,26&nbsp;mld<ref name="IMF" />&nbsp;[[Dolar międzynarodowy|dolarów międzynar.]]
- |pkb_ppp_rok            = 2014
+ |pkb_ppp_rok            = 2016
- |pkb_ppp_osoba          = 13&nbsp;349<ref name="IMF" />&nbsp;[[Dolar międzynarodowy|dolarów międzynar.]]
+ |pkb_ppp_osoba          = 14&nbsp;597<ref name="IMF" />&nbsp;[[Dolar międzynarodowy|dolarów międzynar.]]
  |utworzenie_sposób      = [[Niepodległość]]
  |od_kogo                = od [[Jugosławia|Jugosławii]]

Państwa	Albania Andora Austria Belgia Białoruś Bośnia i Hercegowina Bułgaria Chorwacja Czarnogóra Czechy Dania Estonia Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Irlandia Islandia Kazachstan Liechtenstein Litwa Luksemburg Łotwa Macedonia Północna Malta Mołdawia Monako Niemcy Norwegia Polska Portugalia Rosja Rumunia San Marino Serbia Słowacja Słowenia Szwajcaria Szwecja Turcja Ukraina Watykan Węgry Wielka Brytania Włochy
Terytoria zależne	Gibraltar (Wielka Brytania) Guernsey (Wielka Brytania) Jan Mayen (Norwegia) Jersey (Wielka Brytania) Svalbard (Norwegia) Wyspa Man (Wielka Brytania) Wyspy Owcze (Dania)
Podmioty o ograniczonym uznaniu międzynarodowym	Naddniestrze^[A] Kosowo^[B]

Państwa członkowskie	Austria Belgia Bułgaria Chorwacja Cypr Czechy Dania Estonia Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Irlandia Litwa Luksemburg Łotwa Malta Niemcy Polska Portugalia Rumunia Słowacja Słowenia Szwecja Węgry Włochy
Terytoria specjalne wchodzące w skład Unii na podst. art. 349 TFUE	Azory (port.) Gujana Francuska (fr.) Gwadelupa (fr.) Madera (port.) Majotta (fr.) Martynika (fr.) Reunion (fr.) Saint-Martin^[A](fr.) Wyspy Kanaryjskie (hiszp.)
Oficjalni kandydaci	Albania Czarnogóra Islandia Macedonia Północna Mołdawia Serbia Turcja Ukraina
Potencjalni i stowarzyszeni kandydaci	Bośnia i Hercegowina Gruzja Kosowo Maroko
Byłe państwa członkowskie UE	Wielka Brytania (1973–2020)
Terytoria, które wchodziły w skład EWG/UE	Algieria (1958–1962 jako de iure część Francji) Grenlandia (1973–1985) Saint-Pierre i Miquelon (1976–1985 jako departament zamorski Francji) Saint-Barthélemy^[B] (1.12.2009–31.12.2011)

Państwa członkowskie	Albania Andora Armenia Austria Azerbejdżan Belgia Bośnia i Hercegowina Bułgaria Chorwacja Cypr Czarnogóra Czechy Dania Estonia Finlandia Francja Grecja Gruzja Hiszpania Holandia Irlandia Islandia Liechtenstein Litwa Luksemburg Łotwa Macedonia Północna Malta Mołdawia Monako Niemcy Norwegia Polska Portugalia Rumunia San Marino Serbia Słowacja Słowenia Szwajcaria Szwecja Turcja Ukraina Węgry Wielka Brytania Włochy
Kandydaci	Białoruś Kazachstan Kosowo
Obserwatorzy	Izrael Japonia Kanada Meksyk Stany Zjednoczone Stolica Apostolska
Byli członkowie Rady Europy	Rosja

Członkowie	Estonia Gruzja Litwa Łotwa Macedonia Północna Mołdawia Rumunia Słowenia Ukraina
Obserwatorzy	Azerbejdżan Bułgaria Czechy Węgry Polska Stany Zjednoczone