Tyraspol

Tyraspol

Тирасполь

Dniestr w Tyraspolu
Herb Flaga
Państwo	Naddniestrze / Mołdawia
Miasto wydzielone	Tyraspol
Burmistrz	Andriej Biezbabczenko
Powierzchnia	50 km²
Populacja (2005) • liczba ludności • gęstość	159 163 3183 os./km²
Nr kierunkowy	+ 373 533
Kod pocztowy	MD 3300
Tablice rejestracyjne	Т --- --
Położenie na mapie Mołdawii Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie Naddniestrza Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:city}
Strona internetowa

{{Miejscowość infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | współrzędne = Nieznane pola: "sekundN", "sekundE", "stopniN", "minutE", "stopniE" oraz "minutN".

Tyraspol (rum. Tiraspol, ros. Тирасполь, ukr. Тирасполь) – miasto na terenie Mołdawii, położone na lewym brzegu Dniestru, od 1991 roku stolica samozwańczej republiki Naddniestrza, stanowi miasto wydzielone na prawach rejonu. Wraz z 159 tys. mieszkańców jest drugim co do wielkości miastem Mołdawii.

Skład etniczny Tyraspola przedstawia się następująco: Rosjanie - 41%, Ukraińcy - 32%, Rumuni (Mołdawianie) - 18%, Żydzi 1,4%, odbiega więc nieco od przeciętnej na korzyść narodowości słowiańskich.

Opiekę konsularną nad Polakami przebywającymi w Tyraspolu sprawuje polska placówka konsularna w Kiszyniowie. W Tyraspolu mieszka kilkaset osób narodowości polskiej.

Historia

Nazwa ośrodka wywodzi się od rzeki Dniestr, w czasach rzymskich nazywanej Tiras. Współczesny gród założony został jednak dopiero w 1792 roku przez Aleksandra Suworowa jako rosyjska fortyfikacja - twierdza obronna przed agresją ze strony Turcji, na bazie zamieszkiwanej przez Mołdawian oraz sprowadzonych przez Rosjan osadników różnej narodowości wsi Sucleia. Po rewolucji październikowej należał do Ukrainy Radzieckiej, po 1922 roku zaś do ZSRR. W 1929 roku ulokowano tu siedzibę marionetkowej Mołdawskiej Autonomicznej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Po aneksji Besarabii przez ZSRR w 1940 roku miasto przyłączono do radzieckiej Mołdawii.

W 1991 roku Tyraspol stał się stolicą nieuznawanej przez żadne państwo Mołdawskiej Republiki Naddniestrza (prawidłowo: Naddniestrzańskiej Republiki Mołdawskiej - ros: Pridniestrowskoj Mołdawskoj Riespubliki - "Naddniestrzański" i "Mołdawski" w nazwie rosyjskiej są przymiotnikami), rezyduje tu więc prezydent tego kraju, Jewgienij Szewczuk. Do grudnia 2011 roku prezydentem był Igor Smirnow, założyciel nieuznawanej republiki. Tyraspol jest też siedzibą organów władzy i administracji centralnej Naddniestrzańskiej Republiki Mołdawskiej (NRM) oraz banku centralnego (emisyjnego). W Tyraspolu znajduje się stała placówka misji OBWE - jedynej międzynarodowej organizacji akceptującej (acz nie uznającej) istnienie NRM. Tyraspol to ośrodek przemysłu maszynowego, elektromaszynowego, obronnego, spożywczego. Od lat trzydziestych ubiegłego wieku był siedzibą XIV Armii Radzieckiej - najsilniejszej, najlepiej wyposażonej i wyszkolonej armii której celem było zajęcie rumuńskich pól roponośnych. Jednym z ostatnich dowódców XIV AR był gen. Aleksandr Lebied.

Żydzi w Tyraspolu

• 1847: żydowska populacja wyniosła 1406.
• 1897: żydowska populacja urosła do 8668 osób (27% populacji miasta)
• 1910: w Tyraspolu znajdują się dwie prywatne żydowskie szkoły, pierwsza dla chłopców, druga dla dziewcząt.
• 1926: żydowska populacja zmalała do 6398 osób (29,1% populacji miasta)
• 1959: zamknięcie jedynej czynnej synagogi w mieście, populacja żydowska nie przekroczyła 1500 osób.
• 2007: żydowska populacja wynosi 2200 osób.

Antysemityzm

• 14-15 kwietnia 2001 - atak bombowy na synagogę tyraspolską, budynek został znacznie uszkodzony. Nikt nie ucierpiał.
• 13-30 marca 2004 - zniszczenie oraz pomalowanie około 70 nagrobków na cmentarzu żydowskim. Lokalne władze odmówiły pomocy oraz wsparcia finansowego na oczyszczenie antysemickich napisów na nagrobkach.
• 4 maja 2004 - próba podpalenia tyraspolskiej synagogi koktajlem Mołotowa. Pożar nie wyrządził większych szkód gdyż został natychmiast ugaszony przez pewnego przechodnia.

Zabytki żydowskie

• Synagoga w Tyraspolu
• Cmentarz żydowski w Tyraspolu

Religia

Od 1998 miasto jest siedzibą prawosławnej eparchii tyraspolskiej i dubosarskiej (jurysdykcja Mołdawskiego Kościoła Prawosławnego). Przed rewolucją październikową w mieście znajdowało się trzy cerkwie wojskowe, sobór św. Mikołaja oraz jednowiercza cerkiew Opieki Matki Bożej. Wszystkie te budowle w okresie radzieckim zostały zniszczone i od początku lat 30. XX wieku do 1988 w Tyraspolu nie było żadnej czynnej świątyni prawosławnej. Obecnie (pocz. XXI w.) w mieście czynnych jest osiem świątyń, z których najważniejszą jest sobór Narodzenia Pańskiego, wzniesiony w latach 1998-1999.

W Tyraspolu znajduje się także cerkiew staroobrzędowa pod wezwaniem Opieki Matki Bożej. Miejscowa parafia podlega eparchii kiszyniowskiej i całej Mołdawii Rosyjskiej Prawosławnej Cerkwi Staroobrzędowej.

Do roku 1929 Tyraspol był siedzibą rzymskokatolickiej diecezji tyraspolskiej, która zanikła w wyniku przemian politycznych i prześladowania Kościoła przez władze radzieckie.

Miasta partnerskie

• Trondheim, Norwegia

Galeria

• 
  Most w Tyraspolu
• 
  Siedziba władz Naddniestrza
• 
  Sobór Narodzenia Pańskiego w Tyraspolu
• 
  Pomnik Lenina przed Domem Rządu i Rady Najwyższej z separatystycznej republiki
• 
  Siedziba Rady Miasta
• 
  Pomnik Suvorova
• 
  Rynek Suvorov
• 
  Rynek Suvorov po paradzie
• 
  Teatr miejski
• 
  Kościół w Tiraspolu
• 
  Dniestr zimą
• 
  Hotel „Aist”
• 
  Budynek radziecki
• 
  Trolejbus w Tyraspolu
• 
  Kompleks Sheriff
• 
  Widok na Dniestr

Linki zewnętrzne

• Tyraspol, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 718 .