Przejdź do zawartości

Oenanthe (ptak): Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje)
m Zmiana kategorii i poprawa linkowań
 
(Nie pokazano 27 wersji utworzonych przez 11 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
{{Tytuł kursywą}}
{{inne znaczenia|rodzaju [[ptaki|ptaków]]|[[kropidło (roślina)]] – rodzaj roślin z rodziny [[selerowate|selerowatych]]}}
{{inne znaczenia|rodzaju [[ptaki|ptaków]]|[[kropidło (roślina)|kropidło (''Oenanthe'')]] – rodzaj roślin z rodziny [[selerowate|selerowatych]]}}
{{Zwierzę infobox
{{Zwierzę infobox
|nazwa łacińska = ''Oenanthe''
|nazwa łacińska = ''Oenanthe''
|TSN = 179812
|TSN = 179812
|zoolog = [[Vieillot]], 1816
|zoolog = [[Louis Pierre Vieillot|Vieillot]], 1816<ref name="Vieillot" />
|okres istnienia =
|okres istnienia =
|grafika = Oenanthe oenanthe Norway.jpg
|grafika = Oenanthe oenanthe Norway.jpg
|opis grafiki = '''Białorzytka zwyczajna''' (''O. oenanthe'')
|opis grafiki = Przedstawiciel rodzaju – '''[[białorzytka (ptak)|białorzytka zwyczajna]]''' (''O. oenanthe'')
|typ = [[strunowce]]
|typ = [[strunowce]]
|podtyp = [[kręgowce]]
|podtyp = [[kręgowce]]
|gromada = [[ptaki]]
|gromada = [[ptaki]]
|nadrząd = [[neognatyczne]]
|infragromada = [[ptaki neognatyczne]]
|rząd = [[wróblowe]]
|rząd = [[wróblowe]]
|podrząd = [[śpiewające]]
|podrząd = [[śpiewające]]
|rodzina = [[muchołówkowate]]
|rodzina = [[muchołówkowate]]
|podrodzina = [[kląskawki]]
|podrodzina = [[kląskawki]]
|rodzaj = '''''Oenanthe'''''
|rodzaj = ''Oenanthe''
|typ nomenklatoryczny = „Le Motteux” {{small|Buffon}} (= ''Motacilla oenanthe'' {{small|Linnaeus, 1758}})
|synonimy =
|synonimy = * ''Pentholaea'' <small>[[Jean Cabanis|Cabanis]], 1851</small><ref name="Cabanis" />
* ''Cercomela'' <small>[[Charles-Lucien Bonaparte|Bonaparte]], 1856</small><ref name="Bonaparte" />
|ranga podtaksonu = [[gatunek (biologia)|Gatunki]]
|ranga podtaksonu = [[gatunek (biologia)|Gatunki]]
|podtaksony = ''zobacz opis w tekście''
|podtaksony = ''29 gatunków – zobacz opis w tekście''
|wikispecies = Oenanthe (Muscicapidae)
|wikispecies = Oenanthe (Muscicapidae)
|commons = Category: Oenanthe (bird)
|commons = Category: Oenanthe (bird)
}}
}}
'''''Oenanthe''''' – rodzaj ptaków z rodziny muchołówkowatych (Muscicapidae), obejmujący gatunki występujące w [[Afryka|Afryce]] i [[Eurazja|Eurazji]].
'''''Oenanthe''''' – [[rodzaj (biologia)|rodzaj]] [[ptaki|ptaków]] z [[rodzina (biologia)|podrodziny]] [[kląskawki|kląskawek]] (Saxicolinae) w obrębie [[rodzina (biologia)|rodziny]] [[muchołówkowate|muchołówkowatych]] (Muscicapidae).

== Zasięg występowania ==
Rodzaj obejmuje gatunki występujące w [[Afryka|Afryce]], [[Eurazja|Eurazji]] i [[Ameryka Północna|Ameryce Północnej]]<ref name="botw" /><ref name="ioc" />.

== Morfologia ==
Długość ciała 13–17 cm; masa ciała 12–44 g<ref name="botw" />.


== Systematyka ==
== Systematyka ==
Rodzaj zdefiniował w 1816 roku francuski [[ornitologia|ornitolog]] [[Louis Pierre Vieillot]] w publikacji własnego autorstwa poświęconej ornitologii<ref name="Vieillot" />. [[gatunek typowy|Gatunkiem typowym]] jest (absolutna [[tautonim (taksonomia)|tautonimia]]) białorzytka zwyczajna (''O. oenanthe'').
Do rodzaju należą następujące [[gatunek (biologia)|gatunki]]{{r|ioc|eko}}:

* [[rudorzytka]] (''Oenanthe moesta'')
=== Etymologia ===
* [[białorzytka obrożna]] (''Oenanthe pileata'')
* ''Oenanthe'': epitet gatunkowy ''Motacilla oenanthe'' {{small|[[Karol Linneusz|Linnaeus]], 1758}}; [[łacina|łacińskie]] ''oenanthe'' ‘białorzytka’, od {{gr.|οινανθη}} ''oinanthē'' ‘niezidentyfikowany ptak’ wspomniany przez [[Arystoteles]]a, jego pojawienie zwiastowało sezonowe winobranie, od οινη ''oinē'' ‘wino’; ανθος ''anthos'' ‘kwiat’; powiązany później z białorzytką przez wielu autorów<ref>{{The Key to Scientific Names|nazwa=Oenanthe|data dostępu=2022-01-18|odn=tak}}</ref>.
* [[białorzytka czarnoucha]] (''Oenanthe bottae'')
* ''Pentholaea'': gr. πενθος ''penthos'' ‘żałoba’ (tj. czarny); λαιος ''laios'' ‘drozd’<ref>{{The Key to Scientific Names|nazwa=Pentholaea|data dostępu=2022-01-18|odn=tak}}</ref>. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): ''Saxicola frontalis'' {{small|[[William Swainson|Swainson]], 1837}}.
* [[białorzytka brunatna]] (''Oenanthe heuglini'')
* ''Cercomela'': gr. κερκος ''kerkos'' ‘ogon’; μελας ''melas'', μελανος ''melanos'' ‘czarny’<ref>{{The Key to Scientific Names|nazwa=Cercomela|data dostępu=2022-01-18|odn=tak}}</ref>. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): ''Cercomela asthenia'' {{small|Bonaparte, 1856}} (= ''Saxicola melanura'' {{small|[[Coenraad Jacob Temminck|Temminck]], 1824}}).
* [[białorzytka płowa]] (''Oenanthe isabellina'')

* [[białorzytka zwyczajna]] (''Oenanthe oenanthe'')
=== Podział systematyczny ===
* [[białorzytka szarogrzbieta]] (''Oenanthe phillipsi'')
Do rodzaju należą następujące gatunki<ref name="Mielczarek&Kuziemko" />:
* [[złotorzytka rdzawosterna]] (''Oenanthe xanthoprymna'')
{{układ wielokolumnowy|szerokość=12em|liczba=2|
* [[złotorzytka perska]] (''Oenanthe chrysopygia'')
* ''Oenanthe oenanthe'' {{small|([[Karol Linneusz|Linnaeus]], 1758)}} – [[białorzytka (ptak)|białorzytka zwyczajna]]
* [[białorzytka pstra]] (''Oenanthe pleschanka'')
* ''Oenanthe pileata'' {{small|([[Johann Friedrich Gmelin|J.F. Gmelin]], 1789)}} – [[białorzytka obrożna]]
* [[białorzytka cypryjska]] (''Oenanthe cypriaca'')
* ''Oenanthe bottae'' {{small|([[Charles-Lucien Bonaparte|Bonaparte]], 1854)}} – [[białorzytka czarnoucha]]
* [[białorzytka rdzawa]] (''Oenanthe hispanica'')
* ''Oenanthe heuglinii'' {{small|([[Theodore von Heuglin|von Heuglin]], 1869)}} – [[białorzytka brunatna]]
* [[białorzytka pustynna]] (''Oenanthe deserti'')
* ''Oenanthe isabellina'' {{small|([[Coenraad Jacob Temminck|Temminck]], 1829)}} – [[białorzytka płowa]]
* [[białorzytka srokata]] (''Oenanthe lugens'')
* ''Oenanthe monacha'' {{small|(Temminck, 1825)}} – [[białorzytka arabska]]
* [[białorzytka etiopska]] (''Oenanthe lugubris'')
* ''Oenanthe deserti'' {{small|(Temminck, 1825)}} – [[białorzytka pustynna]]
* [[białorzytka jemeńska]] (''Oenanthe lugentoides'')
* ''Oenanthe hispanica'' {{small|(Linnaeus, 1758)}} – [[białorzytka rdzawa]]
* [[białorzytka białogrzbieta]] (''Oenanthe finschii'')
* ''Oenanthe pleschanka'' {{small|([[Iwan Łepiochin|Lepechin]], 1770)}} – [[białorzytka pstra]]
* [[białorzytka zmienna]] (''Oenanthe picata'')
* ''Oenanthe melanoleuca'' {{small|([[Johann Anton Güldenstädt|Güldenstädt]], 1775)}} – [[białorzytka maskowa]]
* [[smolarek górski]] (''Oenanthe monticola'') – takson przez niektórych systematyków umieszczany w ''[[Myrmecocichla]]''{{r|mpe57|bjls106|mpe65}}.
* ''Oenanthe cypriaca'' {{small|([[Alexander von Homeyer|von Homeyer]], 1884)}} – [[białorzytka cypryjska]]
* [[białorzytka czarnogłowa]] (''Oenanthe albonigra'')
* ''Oenanthe albifrons'' {{small|([[Eduard Rüppell|Rüppell]], 1837)}} – [[białorzytka białoczelna]]
* [[białorzytka saharyjska]] (''Oenanthe leucopyga'')
* ''Oenanthe phillipsi'' {{small|([[George Ernest Shelley|Shelley]], 1885)}} – [[białorzytka szarogrzbieta]]
* [[białorzytka żałobna]] (''Oenanthe leucura'')
* ''Oenanthe moesta'' {{small|([[Martin Lichtenstein|M.H.C. Lichtenstein]], 1823)}} – [[rudorzytka]]
* [[białorzytka arabska]] (''Oenanthe monacha'')
* [[białorzytka czarnosterna]] (''Oenanthe melanura'')
* ''Oenanthe melanura'' {{small|(Temminck, 1824)}} – [[białorzytka czarnosterna]]
* ''Oenanthe familiaris'' {{small|([[Charles Wilkes|Wilkes]], 1817)}} – [[białorzytka rdzawosterna]]
* [[białorzytka piargowa]] (''Oenanthe fusca'')
* ''Oenanthe dubia'' {{small|([[Herbert J. Blundell|Blundell]] & [[Simon Joseph Fraser (14. lord Lovat)|Lovat]], 1899)}} – [[białorzytka uboga]]
* [[białorzytka rdzawosterna]] (''Oenanthe familiaris'')
* [[białorzytka jednobarwna]] (''Oenanthe scotocerca'')
* ''Oenanthe scotocerca'' {{small|(von Heuglin, 1873)}} – [[białorzytka jednobarwna]]
* ''Oenanthe fusca'' {{small|([[Edward Blyth|Blyth]], 1851)}} – [[białorzytka piargowa]]
* [[białorzytka uboga]] (''Oenanthe dubia'')
* ''Oenanthe picata'' {{small|(Blyth, 1847)}} – [[białorzytka zmienna]]
* ''Oenanthe albonigra'' {{small|([[Allan Octavian Hume|Hume]], 1872)}} – [[białorzytka czarnogłowa]]
* ''Oenanthe leucura'' {{small|(J.F. Gmelin, 1789)}} – [[białorzytka żałobna]]
* ''Oenanthe leucopyga'' {{small|([[Christian Ludwig Brehm|C.L. Brehm]], 1855)}} – [[białorzytka saharyjska]]
* ''Oenanthe lugentoides'' {{small|([[Henry Seebohm|Seebohm]], 1881)}} – [[białorzytka jemeńska]]
* ''Oenanthe lugubris'' {{small|(Rüppell, 1837)}} – [[białorzytka etiopska]]
* ''Oenanthe finschii'' {{small|(von Heuglin, 1869)}} – [[białorzytka białogrzbieta]]
* ''Oenanthe lugens'' {{small|(M.H.C. Lichtenstein, 1823)}} – [[białorzytka srokata]]
* ''Oenanthe chrysopygia'' {{small|([[Filippo De Filippi (1814–1867)|De Filippi]], 1863)}} – [[złotorzytka perska]]
* ''Oenanthe xanthoprymna'' {{small|([[Friedrich Wilhelm Hemprich|Hemprich]] & [[Christian Gottfried Ehrenberg|Ehrenberg]], 1833)}} – [[złotorzytka rdzawosterna]]
}}

== Przypisy ==
<references>
<ref name="Vieillot">{{cytuj książkę| autor = L.J.P. Vieillot| tytuł = Analyse d’une nouvelle ornithologie élémentaire|url = https://books.google.pl/books?id=i02jJBjImYkC&lpg=PP1&dq=Analyse%20D'Une%20Nouvelle%20Ornithologie%20%C3%89l%C3%A9mentaire&hl=pl&pg=PA43#v=onepage&q=Analyse%20D'Une%20Nouvelle%20Ornithologie%20%C3%89l%C3%A9mentaire&f=false|rok = 1817|wydawca = Deteville, libraire, rue Hautefeuille|miejsce = Paris|wydanie = |strony = 43|język = fr}}</ref>
<ref name="Cabanis">{{cytuj książkę| autor = J. Cabanis| tytuł = Museum Heineanum: Verzeichniss der ornithologischen Sammlung des Oberamtmann Ferdinand Heine, auf Gut St. Burchard vor Halberstadt|url = https://archive.org/stream/bub_gb_M_sYAAAAYAAJ#page/n55/mode/2up|rok = 1850–1851|wydawca = In Commission bei R. Frantz|miejsce = Halberstadt|wydanie = |część = 1|strony = 40|język = de}}</ref>
<ref name="Bonaparte">{{cytuj pismo |autor = Ch.-L. Bonaparte|tytuł = Espèces nouvelles et Oiseaux d’Asie et d'Amérique, et tableaux paralléliques des Pélagiens ou Gaviæ|url = https://biodiversitylibrary.org/item/16554#page/776/mode/1up|czasopismo = Comptes Rendus Hebdomadaires des Séances de l'Académie des Sciences| wolumin = 42|wydanie = |strony = 766|rok = 1856| język = fr}}</ref>
<ref name="botw">{{cytuj | autor = S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy)| tytuł = Birds of the World |url = https://birdsoftheworld.org/bow/home|data = 2020|autor r = D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette| rozdział = Old World Flycatchers (Muscicapidae), version 1.0 | opublikowany = Cornell Lab of Ornithology|miejsce = Ithaca, NY|język = en | doi = 10.2173/bow.muscic3.01|data dostępu = 2023-04-23|kropka = [https://birdsoftheworld.org/bow/species/muscic3/cur/species#genusOenanthe ''Oenanthe'']}} {{paywall}}</ref>
<ref name="ioc">{{Cytuj stronę |url = https://www.worldbirdnames.org/bow/chats/ |autor = F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.) |tytuł = Chats, Old World flycatchers |opublikowany = IOC World Bird List (v13.2) |język = en |data dostępu = 2024-03-01}}</ref>
<ref name="Mielczarek&Kuziemko">Systematyka i nazwy polskie za: {{cytuj stronę|autor = P. Mielczarek & M. Kuziemko |url = http://listaptakow.eko.uj.edu.pl/passerines4.html#Saxicolinae |tytuł = Podrodzina: Saxicolinae Vigors, 1825 kląskawki (wersja: 2024-01-14)|opublikowany = Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego |praca = Kompletna lista ptaków świata|data dostępu = 2024-03-01}}</ref>
</references>

== Bibliografia ==
* {{The Key to Scientific Names|odn=tak}}


{{Kontrola autorytatywna}}
{{Przypisy|przypisy =
<ref name=ioc>{{Cytuj stronę |autor = Frank Gill, David Donsker |url = http://www.worldbirdnames.org/n-chats.html|tytuł = Family Muscicapidae|opublikowany = IOC World Bird List: Version 3.2 |język = en |data dostępu = 2012-11-27}}</ref>
<ref name=eko>Nazwy polskie za: {{cytuj stronę|autor = Paweł Mielczarek, Marek Kuziemko |url = http://www.eko.uj.edu.pl/listaptakow/|tytuł = Muscicapidae Fleming, 1822 - muchołówkowate - Old World Flycatchers, Chats|opublikowany = Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego |praca = Kompletna lista ptaków świata|data dostępu = 2012-11-27}}</ref>
<ref name=mpe57>{{cytuj pismo |autor = George Sangster, Per Alström, Emma Forsmark, Urban Olsson|tytuł = Multi-locus phylogenetic analysis of Old World chats and flycatchers reveals extensive paraphyly at family, subfamily and genus level (Aves: Muscicapidae)|url = |czasopismo = Molecular Phylogenetics and Evolution| wolumin = 57|wydanie = 1|strony = 380-392|rok = 2010|doi = /10.1016/j.ympev.2010.07.008|język = en}}</ref>
<ref name=bjls106>{{cytuj pismo |autor = Gary Voelker, Rauri C. K. Bowie, Beryl Wilson, Corne Anderson|tytuł = Phylogenetic relationships and speciation patterns in an African savanna dwelling bird genus (</em>Myrmecocichla<em>)|url = |czasopismo = Biological Journal of the Linnean Society| wolumin = 106|wydanie = 1|strony = 180-190|rok = 2012|doi = 10.1111/j.1095-8312.2012.01856.x|język = en}}</ref>
<ref name=mpe65>{{cytuj pismo |autor = Mansour Aliabadian, Mohammad Kaboli, Marc I. Förschler, Vincent Nijman, Atefeh Chamani, Annie Tillier, Roger Prodon, Eric Pasquet, Per G. P. Ericson, Dario Zuccon|tytuł = Convergent evolution of morphological and ecological traits in the open-habitat chat complex (Aves, Muscicapidae: Saxicolinae)|url = http://www.nrm.se/download/18.15a9acf8138e25c458680008180/Aliabadian+et+al.+MPEV+2012.pdf|czasopismo = Molecular Phylogenetics and Evolution| wolumin = 65|wydanie = 1|strony = 35-45|rok = 2012|doi = 10.1016/j.ympev.2012.05.011|język = en}}</ref>}}


[[Kategoria:Muchołówkowate]]
[[Kategoria:Muchołówkowate]]
[[Kategoria:Taksony opisane przez Louisa Pierre’a Vieillota]]

Aktualna wersja na dzień 14:13, 17 cze 2024

Oenanthe[1]
Vieillot, 1816[2]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – białorzytka zwyczajna (O. oenanthe)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

muchołówkowate

Podrodzina

kląskawki

Rodzaj

Oenanthe

Typ nomenklatoryczny

„Le Motteux” Buffon (= Motacilla oenanthe Linnaeus, 1758)

Synonimy
Gatunki

29 gatunków – zobacz opis w tekście

Oenantherodzaj ptaków z podrodziny kląskawek (Saxicolinae) w obrębie rodziny muchołówkowatych (Muscicapidae).

Zasięg występowania

[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce, Eurazji i Ameryce Północnej[5][6].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała 13–17 cm; masa ciała 12–44 g[5].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj zdefiniował w 1816 roku francuski ornitolog Louis Pierre Vieillot w publikacji własnego autorstwa poświęconej ornitologii[2]. Gatunkiem typowym jest (absolutna tautonimia) białorzytka zwyczajna (O. oenanthe).

Etymologia

[edytuj | edytuj kod]
  • Oenanthe: epitet gatunkowy Motacilla oenanthe Linnaeus, 1758; łacińskie oenanthe ‘białorzytka’, od gr. οινανθη oinanthē ‘niezidentyfikowany ptak’ wspomniany przez Arystotelesa, jego pojawienie zwiastowało sezonowe winobranie, od οινη oinē ‘wino’; ανθος anthos ‘kwiat’; powiązany później z białorzytką przez wielu autorów[7].
  • Pentholaea: gr. πενθος penthos ‘żałoba’ (tj. czarny); λαιος laios ‘drozd’[8]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Saxicola frontalis Swainson, 1837.
  • Cercomela: gr. κερκος kerkos ‘ogon’; μελας melas, μελανος melanos ‘czarny’[9]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Cercomela asthenia Bonaparte, 1856 (= Saxicola melanura Temminck, 1824).

Podział systematyczny

[edytuj | edytuj kod]

Do rodzaju należą następujące gatunki[10]:

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Oenanthe, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b L.J.P. Vieillot: Analyse d’une nouvelle ornithologie élémentaire. Paris: Deteville, libraire, rue Hautefeuille, 1817, s. 43. (fr.).
  3. J. Cabanis: Museum Heineanum: Verzeichniss der ornithologischen Sammlung des Oberamtmann Ferdinand Heine, auf Gut St. Burchard vor Halberstadt. Cz. 1. Halberstadt: In Commission bei R. Frantz, 1850–1851, s. 40. (niem.).
  4. Ch.-L. Bonaparte. Espèces nouvelles et Oiseaux d’Asie et d'Amérique, et tableaux paralléliques des Pélagiens ou Gaviæ. „Comptes Rendus Hebdomadaires des Séances de l'Académie des Sciences”. 42, s. 766, 1856. (fr.). 
  5. a b D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Old World Flycatchers (Muscicapidae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, DOI10.2173/bow.muscic3.01 [dostęp 2023-04-23] (ang.), Oenanthe. Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji
  6. F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Chats, Old World flycatchers. IOC World Bird List (v13.2). [dostęp 2024-03-01]. (ang.).
  7. The Key to Scientific Names, Oenanthe [dostęp 2022-01-18].
  8. The Key to Scientific Names, Pentholaea [dostęp 2022-01-18].
  9. The Key to Scientific Names, Cercomela [dostęp 2022-01-18].
  10. Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Saxicolinae Vigors, 1825 – kląskawki (wersja: 2024-01-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-03-01].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).