Przejdź do zawartości

Ludwik Kalkstein: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycja
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Czyz1 (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
59 805 edycji
wikizacja
lit., int.
 
(Nie pokazano 23 wersji utworzonych przez 12 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
{{Biogram infobox
{{Biogram infobox
|imię i nazwisko = Ludwik Kalkstein
|imię i nazwisko = Ludwik Kalkstein
⚫
|pseudonim = Hanka, Granica
|imię i nazwisko org =
|pseudonim = Hanka, Granica
|grafika = Ludwik Kalkstein.jpg
|grafika = Ludwik Kalkstein.jpg
|opis grafiki = Fotografia sprzed 1939 r.
|opis grafiki = Fotografia sprzed 1939 r.
|alt grafiki =
|podpis =
|data urodzenia = 13 marca 1920
|data urodzenia = 13 marca 1920
|miejsce urodzenia = [[Warszawa]]
|data śmierci = 26 października 1994
|miejsce urodzenia = [[Warszawa]]
|data śmierci = 26 października 1994
|miejsce śmierci = [[Monachium]]
|miejsce śmierci = [[Monachium]]
|przyczyna śmierci = [[nowotwór]]
⚫
|miejsce spoczynku = [[Cmentarz Leśny w Monachium]]
|przyczyna śmierci = nowotwór
|zawód = literat, żołnierz konspiracji, agent [[Gestapo]]
⚫
|miejsce spoczynku = [[Cmentarz Leśny w Monachium]]
|zawód = literat, żołnierz konspiracji, agent [[Gestapo]]
|narodowość = [[Polacy|polska]]
|narodowość = [[Polacy|polska]]
|małżeństwo = [[Blanka Kaczorowska]]<br />(1942–1945)
|małżeństwo = [[Blanka Kaczorowska]]<br />(1942–1945)
|odznaczenia = {{Order|KW|1Z}}
|odznaczenia = {{Order|KW|1Z}}
|commons = Category:Ludwik Kalkstein
|commons = Category:Ludwik Kalkstein
⚫
|www =
}}
}}
[[Plik:Ludwik Kalkstein MBP.jpg|thumb|Ludwik Kalkstein po aresztowaniu przez [[Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego|MBP]] (1953).]]
[[Plik:Ludwik Kalkstein MBP.jpg|thumb|Ludwik Kalkstein po aresztowaniu przez [[Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego|MBP]] (1953)]]
'''Ludwik Kalkstein''', pseudonimy ''Hanka'', ''Granica'' (ur. [[13 marca]] [[1920]] w [[Warszawa|Warszawie]], zm. [[26 października]] [[1994]] w [[Monachium]]<ref name="Ostatnia misja Kalksteina">{{Cytuj |url = https://web.archive.org/web/20091214130152/http://wyborcza.pl/1,76842,7357739,Ostatnia_misja_Kalksteina.html |tytuł = Ostatnia misja Kalksteina |autor = Adam Zadworny |data = 2009-12-12 |opublikowany = Wyborcza.pl |data dostępu = 2015-02-02}}</ref>) – polski literat, żołnierz konspiracji, agent [[Gestapo]] w [[Armia Krajowa|Armii Krajowej]].
'''Ludwik Kalkstein''', pseudonimy ''Hanka'', ''Granica'' (ur. [[13 marca]] [[1920]] w [[Warszawa|Warszawie]], zm. [[26 października]] [[1994]] w [[Monachium]]<ref name="Ostatnia misja Kalksteina">{{Cytuj |url = https://web.archive.org/web/20091214130152/http://wyborcza.pl/1,76842,7357739,Ostatnia_misja_Kalksteina.html |tytuł = Ostatnia misja Kalksteina |autor = Adam Zadworny |data = 2009-12-12 |opublikowany = Wyborcza.pl |data dostępu = 2015-02-02}}</ref>) – [[Polacy|polski]] [[Literatura|literat]], żołnierz [[Konspiracja|konspiracji]], agent [[Gestapo]] w [[Armia Krajowa|Armii Krajowej]], następnie członek [[Schutzstaffel|SS]].


== Życiorys ==
== Życiorys ==
Urodzony 13 marca 1920 w Warszawie jako syn Edwarda Kalksteina i Ludwiki z Kucińskich<ref>TYGODNIK DO RZECZY NR 42/447 18–24 października 2021, s. 6.</ref>, właścicieli [[sklep]]u z [[tekstylia]]mi. Ludwik Kalkstein utrzymywał, że jest potomkiem pułkownika [[Krystian Kalkstein|Krystiana Kalksteina]], który żył w XVII wieku, lecz nie ma na to potwierdzenia w dokumentach<ref>TYGODNIK DO RZECZY NR 41/447 11–17 października 2021, s. 62–64.</ref>. W 1939 ukończył gimnazjum<ref name=":0" />, we wrześniu wyjechał do [[Wilno|Wilna]], gdzie prawdopodobnie działał w konspiracji. W styczniu 1940 powrócił do Warszawy, gdzie wszedł w skład wywiadu ofensywnego [[Związek Walki Zbrojnej|ZWZ]]-[[Armia Krajowa|AK]]<ref name="IPN">{{Cytuj pismo |nazwisko = Grabowski |imię = Waldemar |tytuł = Kalkstein i Kaczorowska w świetle akt UB |url = https://ipn.gov.pl/download/1/18048/1-3933.pdf|czasopismo = [[Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej|Biuletyn IPN]] |wolumin = 8-9 (43/44) |rok = 2004 |strony = 87–100}}</ref>. Działał w sieci wywiadowczej ''Stragan''<ref name=":0" />.
Urodzony 13 marca 1920 w Warszawie jako syn Edwarda Kalksteina i Ludwiki z Kucińskich<ref>Tygodnik „Do Rzeczy” nr 42/447, 18–24 października 2021, s. 6.</ref>, właścicieli [[sklep]]u z [[tekstylia]]mi. Ludwik Kalkstein utrzymywał, że jest potomkiem pułkownika [[Krystian Kalkstein|Krystiana Kalksteina]], który żył w XVII wieku, lecz nie ma na to potwierdzenia w dokumentach, według genealogii był potomkiem Kalksteinów z ziemi Brodnickiej<ref>Tygodnik „Do Rzeczy” nr 41/447, 11–17 października 2021, s. 62–64.</ref>, pierwszym Kalksteinem osiadłym w okolicy Brodnicy był Jan Kalkstein, któremu [[Ludwig von Erlichshausen]] w 1450 roku nadał 11 [[Łan (miara powierzchni)|łanów]] ziemi na prawie magdeburskim w [[Świecie (powiat brodnicki)|Świeciu]] koło [[Brodnica|Brodnicy]]<ref>''Herbarz Polski [[Adam Boniecki (heraldyk)|Adama Bonieckiego]]'', tom IX, s. 168.</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu |data dostępu = 2023-11-19 |opublikowany = Instytut Historii PAN |url = http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?id=1911&q=%C5%9Awiecie&d=0&t=0}}</ref>. W 1939 roku Ludwik Kalkstein ukończył gimnazjum<ref name="Kalkstein">{{Cytuj |autor = Adam Zadworny |tytuł = Kalkstein. Podwójny agent całe życie ucieka |czasopismo = Gazeta Wyborcza – Duży Format |data = 2018-10-10 |data dostępu = 2018-10-15 |url = http://wyborcza.pl/7,161389,24017415,kalkstein-podwojny-agent-cale-zycie-ucieka.html |język = pl}}</ref>, we wrześniu wyjechał do [[Wilno|Wilna]], gdzie prawdopodobnie działał w konspiracji. W styczniu 1940 powrócił do Warszawy, gdzie wszedł w skład wywiadu ofensywnego [[Związek Walki Zbrojnej|ZWZ]]-[[Armia Krajowa|AK]]<ref name="IPN">{{Cytuj pismo |nazwisko = Grabowski |imię = Waldemar |tytuł = Kalkstein i Kaczorowska w świetle akt UB |url = https://ipn.gov.pl/download/1/18048/1-3933.pdf |czasopismo = [[Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej|Biuletyn IPN]] |wolumin = 8-9 (43/44) |rok = 2004 |strony = 87–100}}</ref>. Działał w sieci wywiadowczej ''Stragan''<ref name="Kalkstein"/>.


Wiosną 1941 zorganizował własną grupę ''Hanka'' (tzw. siatka „H”), rozwijając własną siatkę informatorów. Po roku działalności wywiadowczej awansowany na stopień [[podporucznik]]a i odznaczony [[Krzyż Walecznych|Krzyżem Walecznych]] za kradzież niemieckiego planu sytuacyjnego lądowisk w okupowanej Europie oraz receptury nowego stopu aluminium<ref name=":0" />. Aresztowany przez Niemców w kwietniu 1942, po wielomiesięcznym śledztwie i aresztowaniu rodziców, zgodził się z nimi współpracować<ref name="Ostatnia misja Kalksteina" />, przypominając sobie swoje niemieckie pochodzenie<ref name="Polacy w II wojnie światowej" />. Z więzienia w [[Aleja Jana Chrystiana Szucha w Warszawie|alei Szucha]] w Warszawie wyszedł w październiku 1942, jako agent nr 97 – nosił nazwiska Paul Heuchel i Konrad Stark<ref name="Polacy w II wojnie światowej">{{cytuj książkę |nazwisko = Dubiel |imię = Paweł |nazwisko2 = Kozak |imię2 = Józef |tytuł = Polacy w II wojnie światowej: kim byli, co robili |wydawca = Oficyna Wydawnicza „Rytm” |miejsce = Warszawa |rok = 2003 |isbn = 83-7399-054-2 |strony = 66–67}}</ref>. W tym czasie wywiad AK otrzymał informacje o jego straceniu<ref name=":0" />. Do siatki wywiadowczej Gestapo wciągnął [[Eugeniusz Świerczewski|Eugeniusza Świerczewskiego]] (męża swojej siostry) i swoją przyszłą żonę [[Blanka Kaczorowska|Blankę Kaczorowską]] (poślubioną 14 listopada 1942). Jego grupa przyczyniła się do aresztowania 30 czerwca 1943 gen. [[Stefan Rowecki|Stefana Roweckiego]]. Bilans działalności Kalksteina w okresie 1942–1943 to ponad 500<ref name="Polacy w II wojnie światowej" /> aresztowanych dowódców i współpracowników wywiadu Armii Krajowej (który okresowo został rozbity w Warszawie).
Wiosną 1941 zorganizował własną grupę ''Hanka'' (tzw. siatka „H”), rozwijając własną siatkę informatorów. Po roku działalności wywiadowczej został awansowany na stopień [[podporucznik]]a i odznaczony [[Krzyż Walecznych|Krzyżem Walecznych]] za kradzież niemieckiego planu sytuacyjnego lądowisk w okupowanej Europie oraz receptury nowego stopu aluminium<ref name="Kalkstein"/>. Został aresztowany przez Niemców w kwietniu 1942, po wielomiesięcznym śledztwie i aresztowaniu rodziców, zgodził się z nimi współpracować<ref name="Ostatnia misja Kalksteina"/>, przypominając sobie swoje niemieckie pochodzenie<ref name="Polacy w II wojnie światowej">{{cytuj książkę |nazwisko = Dubiel |imię = Paweł |nazwisko2 = Kozak |imię2 = Józef |tytuł = Polacy w II wojnie światowej: kim byli, co robili |wydawca = Oficyna Wydawnicza „Rytm” |miejsce = Warszawa |rok = 2003 |isbn = 83-7399-054-2 |strony = 66–67}}</ref>. Z więzienia w [[Aleja Jana Chrystiana Szucha w Warszawie|alei Szucha]] w Warszawie wyszedł w październiku 1942, jako agent nr 97 – nosił nazwiska Paul Heuchel i Konrad Stark<ref name="Polacy w II wojnie światowej"/>. W tym czasie wywiad AK otrzymał informacje o jego straceniu<ref name="Kalkstein"/>. Do siatki wywiadowczej Gestapo wciągnął [[Eugeniusz Świerczewski|Eugeniusza Świerczewskiego]] (męża swojej siostry) i swoją przyszłą żonę [[Blanka Kaczorowska|Blankę Kaczorowską]] (poślubioną 14 listopada 1942). Jego grupa przyczyniła się do aresztowania 30 czerwca 1943 gen. [[Stefan Rowecki|Stefana Roweckiego]]. Bilans działalności Kalksteina w okresie 1942–1943 to ponad 500<ref name="Polacy w II wojnie światowej"/> aresztowanych dowódców i współpracowników wywiadu Armii Krajowej.


W grudniu 1943 kontrwywiad AK zdemaskował Ludwika Kalksteina i Eugeniusza Świerczewskiego jako agentów Gestapo. 25 marca 1944 [[Wojskowy Sąd Specjalny]] AK wydał na nich wyrok śmierci za zdradę. Świerczewski został trzy miesiące potem zlikwidowany<ref name=":0" />, natomiast Kalkstein schronił się w strzeżonej, zamkniętej [[Dzielnica policyjna w Warszawie (1939–1945)|dzielnicy niemieckiej]]<ref name="Polacy w II wojnie światowej" />. Po śmierci szwagra wstąpił do [[Schutzstaffel|SS]]<ref name=":0" />. W [[powstanie warszawskie|powstaniu warszawskim]] pozostawał w szeregach SS, ale nie walczył. Po powstaniu pracował w SS w [[Grójec|Grójcu]]<ref name="Polacy w II wojnie światowej" />. Po 1945 uciekł z Niemcami na Zachód, po czym powrócił do [[Łódź|Łodzi]] z misją dywersyjną (z której prawdopodobnie zrezygnował)<ref name="Jak zginął komendant AK" />.
W grudniu 1943 kontrwywiad AK zdemaskował Ludwika Kalksteina i Eugeniusza Świerczewskiego jako agentów Gestapo. 25 marca 1944 [[Wojskowy Sąd Specjalny]] AK wydał na nich wyrok śmierci za zdradę. Świerczewski został trzy miesiące potem zlikwidowany<ref name="Kalkstein"/>, natomiast Kalkstein schronił się w strzeżonej, zamkniętej [[Dzielnica policyjna w Warszawie (1939–1945)|dzielnicy niemieckiej]]<ref name="Polacy w II wojnie światowej"/>. Po śmierci szwagra wstąpił do [[Schutzstaffel|SS]]<ref name="Kalkstein"/>. W [[powstanie warszawskie|powstaniu warszawskim]] pozostawał w szeregach SS, ale nie walczył. Po powstaniu pracował w SS w [[Grójec|Grójcu]]<ref name="Polacy w II wojnie światowej"/>. Po 1945 uciekł z Niemcami na Zachód, po czym powrócił do [[Łódź|Łodzi]] z misją dywersyjną, z której prawdopodobnie zrezygnował<ref name="Jak zginął komendant AK"/>.


Na przestrzeni powojennych miesięcy zmienił nazwisko, kolejno na Święcki, Świerk<ref name="Jak zginął komendant AK">{{cytuj książkę |nazwisko = Zadworny |imię = Adam |tytuł = Jak zginął komendant AK |url = http://www.gazetawyborcza.pl/1,76842,3823375.html |data = 2007}}</ref>, Świerkiewicz<ref name="Polacy w II wojnie światowej" />. Początkowo mieszkał w [[Kraków|Krakowie]], później był kierownikiem szkoły podstawowej w Chorzewie, a w [[Niechorze|Niechorzu]] został szefem spółdzielni rybackiej<ref name=":0" />. Jesienią 1945 zamieszkał w [[Szczecin]]ie. Pracował tam jako dziennikarz dziennika „[[Kurier Szczeciński]]”, pisząc [[Realizm socjalistyczny|socrealistyczne]] teksty o rybakach i marynarzach. [[Polskie Radio Szczecin]] emitowało jego słuchowiska<ref name="Jak zginął komendant AK" />. W 1949 zatrzymany za próbę nielegalnego przekroczenia granicy, zgodził się współpracować ze Służbą Bezpieczeństwa (ps. „Granica”), po czym został zwolniony, jednak jego prawdziwej tożsamości nie odkryto. Zaangażował się w organizację życia literackiego w Szczecinie, chcąc założyć na wyspie [[Karsibór (wyspa)|Karsibór]] osadę literacko-marynistyczną<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Adam Zadworny |tytuł = Kalkstein. Podwójny agent całe życie ucieka |czasopismo = wyborcza.pl |data = 2018-10-10 |data dostępu = 2018-10-15 |url = http://wyborcza.pl/7,161389,24017415,kalkstein-podwojny-agent-cale-zycie-ucieka.html |język = pl}}</ref>. Został również przyjęty przez [[Jerzy Andrzejewski|Jerzego Andrzejewskiego]] do [[Związek Literatów Polskich|Związku Literatów Polskich]] w Szczecinie<ref name="Jak zginął komendant AK" />, co nastąpiło w 1951. Reprezentował również ZLP na zjeździe [[Republika Czechosłowacka (1948–1960)|czechosłowackich]] literatów. W wolnym czasie pisał szkice scenariuszy filmowych, którymi usiłował zainteresować wytwórnie<ref name=":0" />.
Bezpośrednio po wojenie wielokrotnie zmieniał nazwisko, kolejno na Święcki, Świerk<ref name="Jak zginął komendant AK">{{cytuj książkę |nazwisko = Zadworny |imię = Adam |tytuł = Jak zginął komendant AK |url = http://www.gazetawyborcza.pl/1,76842,3823375.html |data = 2007}}</ref>, Świerkiewicz<ref name="Polacy w II wojnie światowej"/>. Początkowo mieszkał w [[Kraków|Krakowie]], później był kierownikiem szkoły podstawowej w Chorzewie, a w [[Niechorze|Niechorzu]] został szefem spółdzielni rybackiej<ref name="Kalkstein"/>. Jesienią 1945 zamieszkał w [[Szczecin]]ie. Pracował tam jako dziennikarz dziennika „[[Kurier Szczeciński]]”, pisząc [[Realizm socjalistyczny|socrealistyczne]] teksty o rybakach i marynarzach. [[Polskie Radio Szczecin]] emitowało jego słuchowiska<ref name="Jak zginął komendant AK"/>. W 1949 został zatrzymany za próbę nielegalnego przekroczenia granicy, zgodził się współpracować ze Służbą Bezpieczeństwa (ps. „Granica”), po czym został zwolniony, gdyż jego prawdziwej tożsamości nie odkryto. Zaangażował się w organizację życia literackiego w Szczecinie, chcąc założyć na wyspie [[Karsibór (wyspa)|Karsibór]] osadę literacko-marynistyczną<ref name="Kalkstein"/>. Został również przyjęty przez [[Jerzy Andrzejewski|Jerzego Andrzejewskiego]] do [[Związek Literatów Polskich|Związku Literatów Polskich]] w Szczecinie<ref name="Jak zginął komendant AK"/>, co nastąpiło w 1951. Reprezentował również ZLP na zjeździe [[Republika Czechosłowacka (1948–1960)|czechosłowackich]] literatów. W wolnym czasie pisał szkice scenariuszy filmowych, którymi usiłował zainteresować wytwórnie<ref name="Kalkstein"/>.


Został rozpoznany i aresztowany przez [[Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego]] w sierpniu 1953. 13 listopada 1954 Sąd Wojewódzki dla m.st. Warszawy skazał go „na łączną karę dożywotniego więzienia z pozbawieniem praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na zawsze”. Jednakże w wyniku obniżenia kary w 1956 do 12 lat – termin zakończenia odbywania kary ustalono na 20 sierpnia 1965<ref>Od 1960 r. władze więzienne kilkakrotnie występowały o warunkowe zwolnienie. Sąd Wojewódzki w Opolu 11 lipca 1962 r. postanowił na wniosek naczelnika więzienia przedterminowo zwolnić Kalksteina z dniem 22 lipca 1962 r. Decyzja ta została zaskarżona przez prokuratora. Kalkstein został zwolniony z więzienia najprawdopodobniej 12 lipca 1965 r.” [https://pamiec.pl/pa/teksty/artykuly/13916,KALKSTEIN-I-KACZOROWSKA-W-SWIETLE-AKT-UB.html Waldemar Grabowski, Kalkstein i Kaczorowska w świetle akt UB].</ref>. W więzieniu pracował w bibliotece, redagował ogólnopolskie pismo więźniów ''Prześwit'', pisał słuchowisko radiowe i zbierał nagrody za wzorowe zachowanie<ref name=":0" />. Po wyjściu na wolność wrócił do Szczecina, ale po odebraniu pogróżek wyjechał do Warszawy. 3 sierpnia 1966 zmienił nazwisko na Ludwik Kalkstein-Stoliński, a w 1968 na Ludwik Stoliński. Wkrótce potem związał się z właścicielką prywatnego sklepu z Pomorza, a potem przeniósł się do [[Zielona Góra|Zielonej Góry]]<ref name=":0" />.
Został rozpoznany i aresztowany przez [[Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego]] w sierpniu 1953. 13 listopada 1954 Sąd Wojewódzki dla m.&nbsp;st. Warszawy skazał go „na łączną karę dożywotniego więzienia z pozbawieniem praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na zawsze”. Jednakże w wyniku obniżenia kary w 1956 do 12 lat – termin zakończenia odbywania kary ustalono na 20 sierpnia 1965<ref> Od 1960 r. władze więzienne kilkakrotnie występowały o warunkowe zwolnienie. Sąd Wojewódzki w Opolu 11 lipca 1962 r. postanowił na wniosek naczelnika więzienia przedterminowo zwolnić Kalksteina z dniem 22 lipca 1962 r. Decyzja ta została zaskarżona przez prokuratora. Kalkstein został zwolniony z więzienia najprawdopodobniej 12 lipca 1965 r.” [https://pamiec.pl/pa/teksty/artykuly/13916,KALKSTEIN-I-KACZOROWSKA-W-SWIETLE-AKT-UB.html Waldemar Grabowski, Kalkstein i Kaczorowska w świetle akt UB].</ref>. W więzieniu pracował w bibliotece, redagował ogólnopolskie pismo więźniów „Prześwit”, pisał słuchowiska radiowe i zbierał nagrody za wzorowe zachowanie<ref name="Kalkstein"/>. Po wyjściu na wolność wrócił do Szczecina, ale po odebraniu pogróżek wyjechał do Warszawy. 3 sierpnia 1966 zmienił nazwisko na Ludwik Kalkstein-Stoliński, a w 1968 na Ludwik Stoliński. Wkrótce potem związał się z właścicielką prywatnego sklepu z Pomorza, a potem przeniósł się do [[Zielona Góra|Zielonej Góry]]<ref name="Kalkstein"/>.


W 1973 zamieszkał pod [[Piaseczno|Piasecznem]], gdzie z partnerką, Teresą Ciesielską, prowadził kurzą fermę<ref name="Jak zginął komendant AK" />. Został tam jednak odnaleziony przez dawnego żołnierza konspiracji, wobec czego wyprowadził się do miejscowości Utrata pod [[Jarocin]]em<ref name=":0" />, gdzie miał wielką fermę świń<ref name="Jak zginął komendant AK" />. Tam został ponownie odnaleziony przez dawnego członka podziemia i w 1980 ponownie zmienił nazwisko, przyjmując po poślubionej rok wcześniej żonie nazwisko Ciesielski. W 1981<ref name=":0" /> wyjechał do [[Francja|Francji]], gdzie zamieszkał jego syn (ze związku z Blanką Kaczorowską). Rodzina twierdziła, że zmarł we Francji w latach 80.<ref name="Jak zginął komendant AK" /> Faktycznie w połowie lat 80. pojawił się w [[Monachium]], gdzie pod nazwiskiem Edward Ciesielski (nazwisko pierwszego męża jego ówczesnej partnerki, byłego więźnia [[Auschwitz-Birkenau|KL Auschwitz]], znanego z ucieczki z [[Witold Pilecki|Witoldem Pileckim]]) pracował w bibliotece [[Polska Misja Katolicka w Niemczech|Polskiej Misji Katolickiej]]. Zmarł 26 października 1994 w Monachium, a przyczyną śmierci był [[nowotwór]]. 29 października 1994 odbył się jego [[pogrzeb]]. Został pochowany na [[Cmentarz Leśny w Monachium|Cmentarzu Leśnym w Monachium]]<ref>{{Cytuj książkę |tytuł = Poślubieni zdradzie |url = http://www.witoldpronobis.pl/aktualno/Sledztwo_Pronobis2.pdf |strony = 3 |rozdział = Upokorzenie zdrajców „Grota” |autor r = Witold Pronobis |autor r link = Witold Pronobis}}</ref>. Przed śmiercią wystąpił do monachijskiego [[sąd]]u o przywrócenie nazwiska Kalkstein, zaś jego [[grób]] w 2005 został zlikwidowany z uwagi na nieuiszczanie opłat<ref name="Ostatnia misja Kalksteina" />.
W 1973 zamieszkał pod [[Piaseczno|Piasecznem]], gdzie z partnerką, Teresą Ciesielską, prowadził kurzą fermę<ref name="Jak zginął komendant AK"/>. Został tam jednak odnaleziony przez dawnego żołnierza konspiracji, wobec czego wyprowadził się do miejscowości [[Utrata (województwo wielkopolskie)|Utrata]] pod [[Jarocin]]em<ref name="Kalkstein"/>, gdzie miał wielką fermę świń<ref name="Jak zginął komendant AK"/>. Tam został ponownie odnaleziony przez dawnego członka podziemia i w 1980 ponownie zmienił nazwisko, przyjmując po poślubionej rok wcześniej żonie nazwisko Ciesielski. W 1981<ref name="Kalkstein"/> wyjechał do [[Francja|Francji]], gdzie mieszkał jego syn (ze związku z Blanką Kaczorowską). Rodzina twierdziła, że zmarł we Francji w latach 80.<ref name="Jak zginął komendant AK"/> Faktycznie w połowie lat 80. pojawił się w [[Monachium]], gdzie pod nazwiskiem Edward Ciesielski (nazwisko pierwszego męża jego ówczesnej partnerki, byłego więźnia [[Auschwitz-Birkenau|KL Auschwitz]], znanego z ucieczki z [[Witold Pilecki|Witoldem Pileckim]]) pracował w bibliotece [[Polska Misja Katolicka w Niemczech|Polskiej Misji Katolickiej]]. Według badań historyka Witolda Pronobisa związanych ze zdradzeniem komendanta AK gen. Stefana Roweckiego „Grota” Kalkstein pracował dla SB MSW PRL. Łącznikowało go Ministerstwo Bezpieczeństwa (MfS) NRD (Stasi). (W roku 1989 osobiście gen. [[Czesław Kiszczak]] zabrał teczkę dotyczącą tej współpracy z archiwum MfS NRD (Stasi))<ref>{{Cytuj |autor = [[Hanna Maria Giza]] |tytuł = Kalkstein, Świerczewski, Kaczorowska – zdrajcy, którzy wydali Grota-Roweckiego |data = 2023-06-20 |data dostępu = 2023-08-15 |praca = Youtube |opublikowany = Polskie Radio |seria = [[Klub Ludzi Ciekawych Wszystkiego]] |url = https://www.youtube.com/watch?v=zdLDr0PpHVY |język = pl}}</ref>. Witold Pronobis nakręcił program dokumentalny „Na tropie zdrady”, który ukazał się w roku 2014, napisał również książkę na ten sam temat. Kalkstein zmarł 26 października 1994 w Monachium, a przyczyną śmierci był [[nowotwór]]. 29 października 1994 odbył się jego [[pogrzeb]]. Został pochowany na [[Cmentarz Leśny w Monachium|Cmentarzu Leśnym w Monachium]]<ref>{{Cytuj książkę |tytuł = Poślubieni zdradzie |url = http://www.witoldpronobis.pl/aktualno/Sledztwo_Pronobis2.pdf |strony = 3 |rozdział = Upokorzenie zdrajców „Grota” |autor r = Witold Pronobis |autor r link = Witold Pronobis}}</ref>. Przed śmiercią wystąpił do monachijskiego [[sąd]]u o przywrócenie nazwiska Kalkstein, zaś w 2005 jego [[grób]] został zlikwidowany po upływie 20 lat ze względu na nieuiszczanie opłaty za następne 20 lat<ref name="Ostatnia misja Kalksteina"/>.


Według niepotwierdzonej wersji, w latach 70. miał być prawdziwym autorem scenariusza serialu ''[[Czarne chmury]]''<ref>{{Cytuj stronę |url = http://wyborcza.pl/duzyformat/1,127290,6305515,Kalkstein.html?disableRedirects=true |tytuł = Kalkstein |nazwisko = Zadworny |imię = Adam |data = 2009-02-24 |opublikowany = Gazeta Wyborcza – Duży Format |język = pl |data dostępu = 2018-12-21}}</ref>, w którym przygody głównego bohatera nawiązują do losów autentycznej postaci pułkownika [[Krystian Kalkstein|Krystiana Ludwika Kalksteina]], żyjącego w XVII wieku.
Według niepotwierdzonej wersji, w latach 70. miał być prawdziwym autorem scenariusza serialu ''[[Czarne chmury]]''<ref name="Kalkstein"/>, w którym przygody głównego bohatera nawiązują do losów autentycznej postaci pułkownika [[Krystian Kalkstein|Krystiana Ludwika Kalksteina]], żyjącego w XVII wieku.


== Publikacje ==
== Publikacje ==
* [[Kapitan Sydney, jeden z wielu]]<ref>[http://www.chronologia.pl/data-13-3.html Kalendarz – 13 marca].</ref> (1951)
* ''Kapitan Sydney, jeden z wielu''<ref>[http://www.chronologia.pl/data-13-3.html Kalendarz – 13 marca].</ref> (1951)


== Przypisy ==
== Przypisy ==
Linia 66: Linia 64:
[[Kategoria:Zmarli w 1994]]
[[Kategoria:Zmarli w 1994]]
[[Kategoria:Polscy volksdeutsche]]
[[Kategoria:Polscy volksdeutsche]]
[[Kategoria:Członkowie SS]]

Aktualna wersja na dzień 21:23, 27 kwi 2024

Ludwik Kalkstein
Hanka, Granica
Ilustracja
Fotografia sprzed 1939 r.
Data i miejsce urodzenia

13 marca 1920
Warszawa

Data i miejsce śmierci

26 października 1994
Monachium

Przyczyna śmierci

nowotwór

Miejsce spoczynku

Cmentarz Leśny w Monachium

Zawód, zajęcie

literat, żołnierz konspiracji, agent Gestapo

Narodowość

polska

Małżeństwo

Blanka Kaczorowska
(1942–1945)

Odznaczenia
Krzyż Walecznych (od 1941)
Multimedia w Wikimedia Commons
Ludwik Kalkstein po aresztowaniu przez MBP (1953)

Ludwik Kalkstein, pseudonimy Hanka, Granica (ur. 13 marca 1920 w Warszawie, zm. 26 października 1994 w Monachium[1]) – polski literat, żołnierz konspiracji, agent Gestapo w Armii Krajowej, następnie członek SS.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodzony 13 marca 1920 w Warszawie jako syn Edwarda Kalksteina i Ludwiki z Kucińskich[2], właścicieli sklepu z tekstyliami. Ludwik Kalkstein utrzymywał, że jest potomkiem pułkownika Krystiana Kalksteina, który żył w XVII wieku, lecz nie ma na to potwierdzenia w dokumentach, według genealogii był potomkiem Kalksteinów z ziemi Brodnickiej[3], pierwszym Kalksteinem osiadłym w okolicy Brodnicy był Jan Kalkstein, któremu Ludwig von Erlichshausen w 1450 roku nadał 11 łanów ziemi na prawie magdeburskim w Świeciu koło Brodnicy[4][5]. W 1939 roku Ludwik Kalkstein ukończył gimnazjum[6], we wrześniu wyjechał do Wilna, gdzie prawdopodobnie działał w konspiracji. W styczniu 1940 powrócił do Warszawy, gdzie wszedł w skład wywiadu ofensywnego ZWZ-AK[7]. Działał w sieci wywiadowczej Stragan[6].

Wiosną 1941 zorganizował własną grupę Hanka (tzw. siatka „H”), rozwijając własną siatkę informatorów. Po roku działalności wywiadowczej został awansowany na stopień podporucznika i odznaczony Krzyżem Walecznych za kradzież niemieckiego planu sytuacyjnego lądowisk w okupowanej Europie oraz receptury nowego stopu aluminium[6]. Został aresztowany przez Niemców w kwietniu 1942, po wielomiesięcznym śledztwie i aresztowaniu rodziców, zgodził się z nimi współpracować[1], przypominając sobie swoje niemieckie pochodzenie[8]. Z więzienia w alei Szucha w Warszawie wyszedł w październiku 1942, jako agent nr 97 – nosił nazwiska Paul Heuchel i Konrad Stark[8]. W tym czasie wywiad AK otrzymał informacje o jego straceniu[6]. Do siatki wywiadowczej Gestapo wciągnął Eugeniusza Świerczewskiego (męża swojej siostry) i swoją przyszłą żonę Blankę Kaczorowską (poślubioną 14 listopada 1942). Jego grupa przyczyniła się do aresztowania 30 czerwca 1943 gen. Stefana Roweckiego. Bilans działalności Kalksteina w okresie 1942–1943 to ponad 500[8] aresztowanych dowódców i współpracowników wywiadu Armii Krajowej.

W grudniu 1943 kontrwywiad AK zdemaskował Ludwika Kalksteina i Eugeniusza Świerczewskiego jako agentów Gestapo. 25 marca 1944 Wojskowy Sąd Specjalny AK wydał na nich wyrok śmierci za zdradę. Świerczewski został trzy miesiące potem zlikwidowany[6], natomiast Kalkstein schronił się w strzeżonej, zamkniętej dzielnicy niemieckiej[8]. Po śmierci szwagra wstąpił do SS[6]. W powstaniu warszawskim pozostawał w szeregach SS, ale nie walczył. Po powstaniu pracował w SS w Grójcu[8]. Po 1945 uciekł z Niemcami na Zachód, po czym powrócił do Łodzi z misją dywersyjną, z której prawdopodobnie zrezygnował[9].

Bezpośrednio po wojenie wielokrotnie zmieniał nazwisko, kolejno na Święcki, Świerk[9], Świerkiewicz[8]. Początkowo mieszkał w Krakowie, później był kierownikiem szkoły podstawowej w Chorzewie, a w Niechorzu został szefem spółdzielni rybackiej[6]. Jesienią 1945 zamieszkał w Szczecinie. Pracował tam jako dziennikarz dziennika „Kurier Szczeciński”, pisząc socrealistyczne teksty o rybakach i marynarzach. Polskie Radio Szczecin emitowało jego słuchowiska[9]. W 1949 został zatrzymany za próbę nielegalnego przekroczenia granicy, zgodził się współpracować ze Służbą Bezpieczeństwa (ps. „Granica”), po czym został zwolniony, gdyż jego prawdziwej tożsamości nie odkryto. Zaangażował się w organizację życia literackiego w Szczecinie, chcąc założyć na wyspie Karsibór osadę literacko-marynistyczną[6]. Został również przyjęty przez Jerzego Andrzejewskiego do Związku Literatów Polskich w Szczecinie[9], co nastąpiło w 1951. Reprezentował również ZLP na zjeździe czechosłowackich literatów. W wolnym czasie pisał szkice scenariuszy filmowych, którymi usiłował zainteresować wytwórnie[6].

Został rozpoznany i aresztowany przez Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego w sierpniu 1953. 13 listopada 1954 Sąd Wojewódzki dla m. st. Warszawy skazał go „na łączną karę dożywotniego więzienia z pozbawieniem praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na zawsze”. Jednakże w wyniku obniżenia kary w 1956 do 12 lat – termin zakończenia odbywania kary ustalono na 20 sierpnia 1965[10]. W więzieniu pracował w bibliotece, redagował ogólnopolskie pismo więźniów „Prześwit”, pisał słuchowiska radiowe i zbierał nagrody za wzorowe zachowanie[6]. Po wyjściu na wolność wrócił do Szczecina, ale po odebraniu pogróżek wyjechał do Warszawy. 3 sierpnia 1966 zmienił nazwisko na Ludwik Kalkstein-Stoliński, a w 1968 na Ludwik Stoliński. Wkrótce potem związał się z właścicielką prywatnego sklepu z Pomorza, a potem przeniósł się do Zielonej Góry[6].

W 1973 zamieszkał pod Piasecznem, gdzie z partnerką, Teresą Ciesielską, prowadził kurzą fermę[9]. Został tam jednak odnaleziony przez dawnego żołnierza konspiracji, wobec czego wyprowadził się do miejscowości Utrata pod Jarocinem[6], gdzie miał wielką fermę świń[9]. Tam został ponownie odnaleziony przez dawnego członka podziemia i w 1980 ponownie zmienił nazwisko, przyjmując po poślubionej rok wcześniej żonie nazwisko Ciesielski. W 1981[6] wyjechał do Francji, gdzie mieszkał jego syn (ze związku z Blanką Kaczorowską). Rodzina twierdziła, że zmarł we Francji w latach 80.[9] Faktycznie w połowie lat 80. pojawił się w Monachium, gdzie pod nazwiskiem Edward Ciesielski (nazwisko pierwszego męża jego ówczesnej partnerki, byłego więźnia KL Auschwitz, znanego z ucieczki z Witoldem Pileckim) pracował w bibliotece Polskiej Misji Katolickiej. Według badań historyka Witolda Pronobisa związanych ze zdradzeniem komendanta AK gen. Stefana Roweckiego „Grota” Kalkstein pracował dla SB MSW PRL. Łącznikowało go Ministerstwo Bezpieczeństwa (MfS) NRD (Stasi). (W roku 1989 osobiście gen. Czesław Kiszczak zabrał teczkę dotyczącą tej współpracy z archiwum MfS NRD (Stasi))[11]. Witold Pronobis nakręcił program dokumentalny „Na tropie zdrady”, który ukazał się w roku 2014, napisał również książkę na ten sam temat. Kalkstein zmarł 26 października 1994 w Monachium, a przyczyną śmierci był nowotwór. 29 października 1994 odbył się jego pogrzeb. Został pochowany na Cmentarzu Leśnym w Monachium[12]. Przed śmiercią wystąpił do monachijskiego sądu o przywrócenie nazwiska Kalkstein, zaś w 2005 jego grób został zlikwidowany po upływie 20 lat ze względu na nieuiszczanie opłaty za następne 20 lat[1].

Według niepotwierdzonej wersji, w latach 70. miał być prawdziwym autorem scenariusza serialu Czarne chmury[6], w którym przygody głównego bohatera nawiązują do losów autentycznej postaci pułkownika Krystiana Ludwika Kalksteina, żyjącego w XVII wieku.

Publikacje

[edytuj | edytuj kod]
  • Kapitan Sydney, jeden z wielu[13] (1951)

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Adam Zadworny, Ostatnia misja Kalksteina [online], Wyborcza.pl, 12 grudnia 2009 [dostęp 2015-02-02] [zarchiwizowane z adresu 2009-12-14].
  2. ↑ Tygodnik „Do Rzeczy” nr 42/447, 18–24 października 2021, s. 6.
  3. ↑ Tygodnik „Do Rzeczy” nr 41/447, 11–17 października 2021, s. 62–64.
  4. ↑ Herbarz Polski Adama Bonieckiego, tom IX, s. 168.
  5. ↑ Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu [online], Instytut Historii PAN [dostęp 2023-11-19].
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Adam Zadworny, Kalkstein. Podwójny agent całe życie ucieka, „Gazeta Wyborcza – Duży Format”, 10 października 2018 [dostęp 2018-10-15] (pol.).
  7. ↑ Waldemar Grabowski. Kalkstein i Kaczorowska w świetle akt UB. „Biuletyn IPN”. 8-9 (43/44), s. 87–100, 2004. 
  8. ↑ a b c d e f Paweł Dubiel, Józef Kozak: Polacy w II wojnie światowej: kim byli, co robili. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2003, s. 66–67. ISBN 83-7399-054-2.
  9. ↑ a b c d e f g Adam Zadworny: Jak zginął komendant AK. 2007.
  10. ↑ Od 1960 r. władze więzienne kilkakrotnie występowały o warunkowe zwolnienie. Sąd Wojewódzki w Opolu 11 lipca 1962 r. postanowił na wniosek naczelnika więzienia przedterminowo zwolnić Kalksteina z dniem 22 lipca 1962 r. Decyzja ta została zaskarżona przez prokuratora. Kalkstein został zwolniony z więzienia najprawdopodobniej 12 lipca 1965 r.” Waldemar Grabowski, Kalkstein i Kaczorowska w świetle akt UB.
  11. ↑ Hanna Maria Giza, Kalkstein, Świerczewski, Kaczorowska – zdrajcy, którzy wydali Grota-Roweckiego, [w:] Youtube [online], Polskie Radio, 20 czerwca 2023 (Klub Ludzi Ciekawych Wszystkiego) [dostęp 2023-08-15] (pol.).
  12. ↑ Witold Pronobis: Upokorzenie zdrajców „Grota”. W: Poślubieni zdradzie. s. 3.
  13. ↑ Kalendarz – 13 marca.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ludwik_Kalkstein&oldid=73633872”