Przejdź do zawartości

Szczyrbskie Jezioro (jezioro): Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
RedBot (dyskusja | edycje)
m r2.5.2) (Robot dodał lt:Štrbske Plesas
MBi (dyskusja | edycje)
→‎Opis: drobne redakcyjne (jezioro leży dalej tam, gdzie leżało...)
 
(Nie pokazano 26 wersji utworzonych przez 17 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
{{Jezioro infobox
{{Jezioro infobox
| nazwa = Szczyrbskie Jezioro
|nazwa = Szczyrbskie Jezioro
| inne nazwy = Štrbské pleso
|nazwa oryginalna = Štrbské pleso
|inne nazwy =
| grafika = Štrbské pleso.jpg
|grafika = Štrbské pleso.jpg
| opis_zdjęcia = Szczyrbskie Jezioro od południa, w tle skocznia narciarska i [[grań Soliska]]
|opis grafiki = Szczyrbskie Jezioro od południa, w oddali skocznia narciarska i [[grań Soliska]]
| kontynent = Europa
|państwo = SVK
| państwa = {{Państwo|SVK}}
| lokalizacja =
|lokalizacja =
|miasta nadbrzeżne = [[Szczyrbskie Jezioro (miejscowość)|Szczyrbskie Jezioro]]
| powierzchnia = 19,76
|region =
| długość = 640
|wysokość lustra = 1346
| szerokość = 600
|wyspy =
| jednostka_pow = ha
|powierzchnia = 19,76 ha
| jednostka_dług = m
|max długość = 640 m
| głębokość_średnia =
|max szerokość = 600 m
| głębokość_max = 20
|głębokość średnia =
| objętość = 1284
|głębokość max = 20
| jednostka_obj = tysm
|długość brzegu =
| wysokość_npm = 1346
|objętość = 1284 tys. m³
| zasolenie =
|rodzaj jakości =
| rzeki_zasilające =
|jakość =
| rzeki_wypływające =
|zasolenie =
| miasta_nadbrzeżne = [[Szczyrbskie Jezioro (miejscowość)|Szczyrbskie Jezioro]]
|rzeki zasilające =
| wyspy =
|rzeki wypływające =
| rodzaj = wytopiskowe
|rodzaj = [[jezioro wytopiskowe|wytopiskowe]]
| dopełniacz =
|kod mapy = Tatry
| commons = Strbske Pleso
|wariant mapy = SVK
| stopniN = 49
|współrzędne = 49°07′21″N 20°03′30″E
| minutN = 7
|mapka jeziora =
| sekundN = 21
| stopniE = 20
|opis mapki jeziora =
|commons = Strbske Pleso
| minutE = 3
| sekundE = 30
| nazwa_mapy = SVK Tatry
}}
}}
[[Plik:Strbske Pleso from Chata pod Soliskom.jpg|thumb|250px|Szczyrbskie Jezioro widziane ze Schroniska pod Soliskiem]]
[[Plik:Strbske Pleso from Chata pod Soliskom.jpg|thumb|240px|Szczyrbskie Jezioro widziane ze Schroniska pod Soliskiem]]
[[Plik:Strbske Pleso.JPG|thumb|250px|Szczyrbskie Jezioro]]
[[Plik:Strbske Pleso.JPG|thumb|240px|Szczyrbskie Jezioro]]
[[Plik:Szczyrbskie Jezioro Panorama PL.jpg|thumb|350px|Widok znad Szczyrbskiego Jeziora (z podpisami)]]
[[Plik:Szczyrbskie Jezioro Panorama PL.jpg|thumb|350px|Widok znad Szczyrbskiego Jeziora (z podpisami)]]
[[Plik:STRBSKE PLESO.jpg|thumb|350px|Szczyrbskie Jezioro]]
[[Plik:STRBSKE PLESO.jpg|thumb|350px|Szczyrbskie Jezioro]]
[[Plik:Szczyrbskie pleso.JPG|thumb|240px|Szczyrbskie Jezioro zimą]]
'''Szczyrbskie Jezioro''' ({{w języku|sk|Štrbské pleso}}, {{w języku|de|Tschirmer See}}, {{w języku|hu|Csorbai-tó}}) – [[jezioro wytopiskowe]] w [[Tatry Wysokie|Tatrach Wysokich]], drugie co do wielkości po stronie [[Słowacja|słowackiej]]. U południowego brzegu sytuuje się miejscowość o tej samej nazwie – [[Szczyrbskie Jezioro (miejscowość)|Szczyrbskie Jezioro]] (''Štrbské Pleso'') – kurort i ośrodek sportów zimowych.


== Otoczenie ==
'''Szczyrbskie Jezioro''' ([[język słowacki|słow.]] ''Štrbské pleso'', [[język niemiecki|niem.]] ''Tschirmer See'', [[język węgierski|węg.]] ''Csorbai-tó'') – [[jezioro wytopiskowe]] w [[Tatry Wysokie|Tatrach Wysokich]], drugie co do wielkości po stronie [[Słowacja|słowackiej]]. Nad południowym krańcem jeziora sytuuje się miejscowość o tej samej nazwie [[Szczyrbskie Jezioro (miejscowość)|Szczyrbskie Jezioro]], należąca administracyjnie do [[Wysokie Tatry|miasta Wysokie Tatry]] – kurort i ośrodek sportów zimowych.
Jezioro znajduje się na wysokości 1346&nbsp;m [[n.p.m.]] na tzw. Szczyrbskim Tarasie, nad wsią Szczyrba<ref>{{SgKP|XI|874}}</ref>. Nad jezioro z północy opada [[grań Soliska]], kulminująca w [[Wielkie Solisko|Wielkim Solisku]] (2412&nbsp;m) i oddzielająca od siebie [[Dolina Furkotna|Dolinę Furkotną]] i [[Dolina Młynicka|Dolinę Młynicką]]. Od strony południowej jezioro jest zamknięte [[wał morenowy|wałem morenowym]] o wysokości sięgającej 20&nbsp;m.


Nad brzegiem jeziora znajdują się liczne zabudowania hotelowe i sanatoryjne. Nad południową zatoką otwarto w 2008&nbsp;r. przystań łódek<ref>{{Cytuj stronę |url=http://web.archive.org/web/20090507155507/http://spanie.pl/107-atrakcje-turystyczne-%C5%A0trbsk%C3%A9_Pleso-Plywanie_lodkami_po_Jeziorze_Szczyrbskim-2303.html | tytuł =Pływanie łódkami po Jeziorze Szczyrbskim| data dostępu = 2008-10-18}} (kopia z [[Internet Archive]])</ref> (wcześniej istniała ona do 1976&nbsp;r., po czym pływanie łodziami zostało zabronione).
==== Otoczenie ====
Jezioro znajduje się na wysokości 1346&nbsp;m [[n.p.m.]] na tzw. Szczyrbskim Tarasie. Nad jezioro z północy opada [[grań Soliska]], kulminująca w [[Wielkie Solisko|Wielkim Solisku]] (2412&nbsp;m) i oddzielająca od siebie [[Dolina Furkotna|Dolinę Furkotną]] i [[Dolina Młynicka|Dolinę Młynicką]]. Od strony południowej jezioro jest zamknięte [[morena|wałem morenowym]] o wysokości sięgającej 20&nbsp;m.


Na Szczyrbskim Tarasie oprócz Szczyrbskiego Jeziora znajdują się inne mniejsze zbiorniki wodne: zatorfiony
Nad brzegiem jeziora znajdują się liczne zabudowania hotelowe i sanatoryjne. Nad południową zatoką otwarto w [[2008]]&nbsp;r. przystań łódek<ref>{{Cytuj stronę | url=http://spanie.pl/107-atrakcje-turystyczne-%C5%A0trbsk%C3%A9_Pleso-Plywanie_lodkami_po_Jeziorze_Szczyrbskim-2303.html | tytuł ="Pływanie łódkami po Jeziorze Szczyrbskim"| data dostępu = 18.10.2008}}</ref> (wcześniej istniała ona do [[1976]]&nbsp;r., po czym pływanie łodziami zostało zabronione).
[[Ślepy Stawek]] (''Slepé pleso'') oraz utworzone przez człowieka [[Nowe Szczyrbskie Jezioro]] (''Nové Štrbské pleso'') i [[Szczyrbskie Rybniki]] (''Štrbské rybníky''). Niewielkie stawki znajdują się również na [[Smrekowica (Tatry)|Smrekowicy]] (''Smrekovica'') – tarasie położonym na zachód od Szczyrbskiego Jeziora. Są to [[Smrekowickie Stawki]] (''Smrekovické plieska'') i [[Rakitowe Stawki]] (''Rakytovské plieska'').


== Opis ==
Na Szczyrbskim Tarasie, oprócz Szczyrbskiego Jeziora, znajdują się inne mniejsze zbiorniki wodne: zatorfiony
Misa jeziorna powstała wskutek stopienia się [[martwy lód|martwego lodu]] o grubości ok. 80&nbsp;m, pozostawionej przez cofający się [[lodowiec]]. W 1998&nbsp;r. odkryto na dnie jeziora warstwę torfu, wskazującą, że jeszcze ok. 300 lat temu na miejscu obecnego jeziora istniały trzy mniejsze zbiorniki wodne. Największe z nich (''Veľké jazero'') znajdowało się w północno-zachodniej części, 6&nbsp;m poniżej współczesnego poziomu. Dwa pozostałe (''Južné jazero'' i ''Východné jazero'') położone były na miejscu odpowiednio południowej i wschodniej zatoki. Ich powierzchnia znajdowała się 1,5–2&nbsp;m wyżej i była prawdopodobnie w całości zarośnięta roślinnością [[torfowisko]]wą (podobnie jak obecnie Ślepy Stawek). Nagłe podniesienie się poziomu wody prowadzące do powstania Szczyrbskiego Jeziora tłumaczone jest uszczelnieniem moreny w okolicy Wielkiego Jeziora spowodowanym przez [[trzęsienie ziemi]]. Możliwe, że zdarzenie to opisują źródła historyczne – [[Lewocza|lewocki]] kronikarz Gašpar Hain wspomina o powstaniu nowego, dużego jeziora po trzęsieniu ziemi w Tatrach 6 sierpnia 1662&nbsp;r.
Ślepy Stawek (''Slepé pleso'') oraz utworzone przez człowieka [[Nowe Szczyrbskie Jezioro]] (''Nové Štrbské pleso'') i Szczyrbskie Rybniki (''Štrbské rybníky''). Niewielkie stawki znajdują się również na Smrekowicy (''Smrekovica'') – tarasie położonym na zachód od Szczyrbskiego Jeziora. Są to [[Smrekowickie Stawki]] (''Smrekovické plieska'') i [[Rakitowe Stawki]] (''Rakytovské plieska'').


Powierzchnia Szczyrbskiego Jeziora wynosi 19,76&nbsp;ha. Pomiary [[Ludomir Sawicki|Ludomira Sawickiego]] z 1909&nbsp;r. stwierdzały, że jest to największe jezioro po południowej stronie Tatr (20,96&nbsp;ha). Ponowne badania w latach 60 wykazały, że [[Wielki Hińczowy Staw]] ma powierzchnię 20,08&nbsp;ha (nie 18,19&nbsp;ha, o 3200&nbsp;m² większą od Szczyrbskiego Jeziora). Maksymalna głębokość jeziora wynosi 20&nbsp;m, objętość jest równa 1&nbsp;284&nbsp;000&nbsp;m³. Średnio przez 155 dni w roku jest pokryte warstwą lodu.
==== Opis ====
Misa jeziorna powstała wskutek stopienia się ok. 80&nbsp;m grubości kry martwego lodu pozostawionej przez cofający się [[lodowiec|lodowca]]. W czasie prac badawczych w [[1998]]&nbsp;r. odkryto na dnie jeziora warstwę torfu wskazującą, że jeszcze ok. 300 lat temu na miejscu obecnego Szczyrbskiego Jeziora istniały trzy mniejsze zbiorniki wodne. Lustro wodne największego z nich (''Veľké jazero'') znajdowało się w pn-zach. części, 6&nbsp;m poniżej współczesnego poziomu wody. Dwa pozostałe (''Južné jazero'' i ''Východné jazero'') położone były na miejscu odpowiednio południowej i wschodniej zatoki. Ich powierzchnia znajdowała się 1,5-2&nbsp;m wyżej i była prawdopodobnie w całości zarośnięta roślinnością [[torfowisko]]wą (podobnie jak obecnie [[Ślepy Stawek]]). Nagłe podniesienie się poziomu wody prowadzące do powstania Szczyrbskiego Jeziora tłumaczone jest uszczelnieniem moreny w okolicy Wielkiego Jeziora spowodowanym przez [[trzęsienie ziemi]]. Możliwe jest, że zdarzenie to opisują źródła historyczne – [[Lewocza|lewocki]] kronikarz Gašpar Hain wspomina o powstaniu nowego, dużego jeziora po trzęsieniu ziemi w Tatrach [[6 sierpnia]] [[1662]]&nbsp;r.


Szczyrbskie Jezioro nie ma żadnych znaczących rzek zasilających ani wypływających, woda opuszcza jezioro, parując lub przesiąkając przez podłoże. W przeszłości uważano, że znajduje się ono na [[Wielki Europejski Dział Wodny|Wielkim Europejskim Dziale Wodnym]], oddzielającym [[zlewisko|zlewiska]] [[Morze Bałtyckie|Bałtyku]] i [[Morze Czarne|Morza Czarnego]]. Obecnie przypuszcza się, że większość wody z jeziora przesącza się do [[Młynica (dopływ Popradu)|Młynicy]] i w związku z tym leży ono rzeczywiście w dorzeczu [[Poprad (rzeka)|Popradu]], zasilającego Morze Bałtyckie.
Powierzchnia Szczyrbskiego Jeziora wynosi 19,76&nbsp;ha. Pomiary [[Ludomir Sawicki|Ludomira Sawickiego]] z [[1909]]&nbsp;r. stwierdzały, że jest to największe jezioro po południowej stronie Tatr (20,96&nbsp;ha). Ponowne badania w latach 60. spowodowały zmianę sytuacji – "zwiększyła się" po nich powierzchnia [[Wielki Staw Hińczowy|Wielkiego Stawu Hińczowego]] (z 18,19&nbsp;ha do 20,08&nbsp;ha), który okazał się tym samym o 3200&nbsp;m² większy od Szczyrbskiego Jeziora. Maksymalna głębokość jeziora wynosi 20&nbsp;m, objętość jest równa 1284000&nbsp;m³. Średnio przez 155 dni w roku jezioro jest pokryte warstwą lodu.


== Flora i fauna ==
Szczyrbskie Jezioro nie posiada żadnych znaczących rzek zasilających ani wypływających, woda opuszcza jezioro, parując lub przesiąkając przez podłoże. W przeszłości jezioro znajdowało się na europejskim [[Dział wód|dziale wodnym]], oddzielającym [[zlewisko|zlewiska]] [[Morze Bałtyckie|Bałtyku]] i [[Morze Czarne|Morza Czarnego]]. Obecnie przypuszcza się, że większość wody z jeziora przesącza się do [[Młynica (dopływ Popradu)|Młynicy]], a więc leży ono w dorzeczu [[Poprad (rzeka)|Popradu]], zasilającego Morze Bałtyckie.
Dzięki południowej wystawie jezioro posiada bogatą florę i faunę. Około 1860&nbsp;r. zostało zarybione, obecnie żyje w nim kilka gatunków ryb. Otoczone jest lasem, częściowo wyciętym przy budowie miejscowości. Miejscami blisko brzegu występuje roślinność torfowiskowa i płaty [[kosodrzewina|kosodrzewiny]]. Na wschód od jeziora występują liczne torfowiska obejmowane nazwą Mozgrowiska Szczyrbskie (''Štrbské Mozgroviská'').


==== Flora i fauna ====
== Szlaki turystyczne ==
: {{szlak SVK|czerwony}} [[Magistrala Tatrzańska]] – z [[Rozdroże w Dolinie Furkotnej|Rozdroża w Dolinie Furkotnej]] nad Szczyrbskie Jezioro, dalej wzdłuż jego brzegu i na północ w kierunku [[Popradzki Staw|Popradzkiego Stawu]].
Dzięki południowej wystawie jezioro posiada bogatą florę i faunę. Około 1860&nbsp;r. zostało sztucznie zarybione, obecnie żyje w nim kilka gatunków ryb. Otoczone jest [[las]]em, częściowo wyciętym przy budowie miejscowości. Miejscami blisko brzegu występuje roślinność torfowiskowa i płaty [[kosodrzewina|kosodrzewiny]]. Na wschód od jeziora występują też liczne torfowiska obejmowane nazwą Mozgrowiska Szczyrbskie (''Štrbské Mozgroviská'').
:* Czas przejścia od rozdroża do Szczyrbskiego Jeziora: 40&nbsp;min w obie strony
:* Czas przejścia ze Szczyrbskiego Jeziora nad Popradzki Staw: 1:15&nbsp;h, ↓ 1:05&nbsp;h
: {{szlak SVK|czerwony}} {{szlak SVK|zielony}} – nad Popradzki Staw prowadzi też szlak zielony, odchodzący od czerwonego i używany w zimie. Czas przejścia ze Szczyrbskiego Jeziora nad staw: 1:15&nbsp;h, ↓ 1:05&nbsp;h
: {{szlak SVK|żółty}} – od południowego brzegu Szczyrbskiego Jeziora na północ do [[Dolina Młynicka|Doliny Młynickiej]], skąd dalej na [[Bystra Ławka|Bystrą Ławkę]]. Czas przejścia do [[Wodospad Skok|wodospadu Skok]] w Dolinie Młynickiej: 1:40&nbsp;h, ↓ 1:10&nbsp;h
: {{szlak SVK|niebieski}} – od stacji [[Tatrzańskie Koleje Elektryczne|kolei elektrycznej]] wiedzie zachodnim brzegiem jeziora do [[Schronisko na Solisku|Schroniska na Solisku]] (''Chata pod Soliskom''). Czas przejścia do schroniska: 1:55&nbsp;h, ↓ 1:25&nbsp;h
: {{szlak SVK|zielony}} [[Niżni Podkrywański Chodnik]] – od południowego brzegu jeziora prowadzi na zachód, powyżej [[Tatrzańska Droga Młodości|Tatrzańskiej Drogi Młodości]]. Czas przejścia do [[Biały Wag (Tatry)|Białego Wagu]]: 1&nbsp;h w obie strony<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko= Nodzyński | imię=Tomasz | nazwisko2= Cobel-Tokarska | imię2=Marta | tytuł= Tatry Wysokie i Bielskie: polskie i słowackie | data=2007 | wydawca=ExpressMap | miejsce=Warszawa | isbn=978-83-60120-88-0}}</ref>


{{Zobacz też|Jeziora tatrzańskie}}
== Zobacz też ==
* [[Jeziora tatrzańskie]]


== Przypisy ==
==== Szlaki turystyczne ====
{{Przypisy}}
Czasy przejścia podane na podstawie mapy<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko= Nodzyński | imię=Tomasz | nazwisko2= Cobel-Tokarska | imię2=Marta | tytuł= Tatry Wysokie i Bielskie: polskie i słowackie | data=2007 | wydawca=ExpressMap | miejsce=Warszawa | isbn=978-83-60120-88-0}}</ref>.
: {{szlak SVK|czerwony}} – czerwono znakowana [[Magistrala Tatrzańska]] wiedzie z kierunku zachodniego z [[Rozdroże w Furkotnej Dolinie|Rozdroża w Dolinie Furkotnej]] nad Szczyrbskie Jezioro, dalej wzdłuż jego brzegu i na północ w kierunku [[Popradzki Staw|Popradzkiego Stawu]].
:* Czas przejścia od rozdroża do Szczyrbskiego Jeziora: 40&nbsp;min w obie strony
:* Czas przejścia ze Szczyrbskiego Jeziora nad Popradzki Staw: 1:15&nbsp;h, ↓&nbsp;1:05&nbsp;h
: {{szlak SVK|czerwony}} {{szlak SVK|zielony}} – nad Popradzki Staw prowadzi też szlak zielony, odchodzący od czerwonego i używany w zimie. Czas przejścia ze Szczyrbskiego Jeziora nad staw: 1:15&nbsp;h, ↓&nbsp;1:05&nbsp;h
: {{szlak SVK|żółty}} – żółty szlak zaczynający się na południowym brzegu Szczyrbskiego Jeziora i biegnący na północ do [[Dolina Młynicka|Doliny Młynickiej]], stąd dalej aż na [[Bystra Ławka|Bystrą Ławkę]]. Czas przejścia do [[Wodospad Skok|Wodospadu Skok]] w Dolinie Młynickiej: 1:40&nbsp;h, ↓&nbsp;1:10&nbsp;h
: {{szlak SVK|niebieski}} – niebieski szlak rozpoczynający się przy stacji kolei elektrycznej i wiodący zachodnim brzegiem jeziora do [[Schronisko na Solisku|Schroniska na Solisku]] (''Chata pod Soliskom''). Czas przejścia do schroniska: 1:55&nbsp;h, ↓&nbsp;1:25&nbsp;h
: {{szlak SVK|zielony}} – zielony szlak (tzw. [[Niżni Podkrywański Chodnik]]) rozpoczynający się na południowym krańcu jeziora i prowadzący na zachód powyżej [[Tatrzańska Droga Młodości|Tatrzańskiej Drogi Młodości]]. Czas przejścia do [[Biały Wag (Tatry)|Białego Wagu]]: 1&nbsp;h w obie strony


== Bibliografia ==
{{Przypisy|stopień= ===}}
* {{Cytuj książkę | nazwisko= Barczyk | imię=Grzegorz | nazwisko2= Jakubowski (red.) | imię2=Ryszard | nazwisko3= Piechowski | imię3= Adam | nazwisko4= Żurawska | imię4= Grażyna | tytuł= Bedeker tatrzański | data=2000 | wydawca=PWN | miejsce=Warszawa | isbn=83-01-13184-5}}
* {{Cytuj książkę|imię=Józef |nazwisko=Nyka |autor link= Józef Nyka |tytuł=Tatry słowackie. Przewodnik. Wyd. II |miejsce=Latchorzew |rok=1998 |wydawca=Trawers |isbn= 83-901580-8-6}}
* {{Cytuj książkę |imię=Zofia |nazwisko= Radwańska-Paryska |autor link= Zofia Radwańska-Paryska | imię2=Witold H. |nazwisko2= Paryski|autor link2=Witold Henryk Paryski| tytuł= [[Wielka encyklopedia tatrzańska]]|miejsce=Poronin|wydawca= Wyd. Górskie|rok=1995, 2004 |isbn = 83-7104-009-1}}
* {{Cytuj stronę| url=http://z-ne.pl/t,haslo,pol,tatry,1243,0,4864,szczyrbskie_jezioro.html | tytuł = ''Wielka encyklopedia tatrzańska'', wersja internetowa, hasło tytułowe | data dostępu = 2008-11-29 | autor=Zofia | autor2=Witold H. Paryscy | autor link=Zofia Radwańska-Paryska | autor link2=Witold Henryk Paryski}}
* {{Cytuj książkę |imię=Witold H. |nazwisko=Paryski |tytuł= Tatry Wysokie. Przewodnik taternicki, część IX|miejsce= Warszawa |wydawca= Sport i Turystyka |rok= 1961 |isbn =}}
* {{Cytuj stronę | url = http://www.vysoke-tatry.info/vyklad.php?tatry=343 | tytuł = Štrbské pleso. Encyklopédia regiónu Vysoké Tatry | język = sk |data dostępu = 2008-04-25}}
* {{Cytuj stronę | url = http://www.lesytanap.sk/08-archiv/downloads/2006_02a.doc | tytuł = Nové poznatky o vzniku Štrbského plesa | język = sk |data dostępu = 2008-10-18}}


=== Bibliografia ===
== Linki zewnętrzne ==
* {{SgKP|XI|874|Szczyrbskie jezioro}}
{{Bibliografia start}}
# {{Cytuj książkę | nazwisko= Barczyk | imię=Grzegorz | nazwisko2= Jakubowski (red.) | imię2=Ryszard | nazwisko3= Piechowski | imię3= Adam | nazwisko4= Żurawska | imię4= Grażyna | tytuł= Bedeker tatrzański | data=2000 | wydawca= Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce=Warszawa | isbn=83-01-13184-5}}
# {{Cytuj książkę|imię=Józef |nazwisko=Nyka |autor link= Józef Nyka |tytuł=Tatry słowackie. Przewodnik. Wyd. II |miejsce=Latchorzew |rok=1998 |wydawca=Wyd. Trawers |isbn= 83-901580-8-6}}
# {{Cytuj książkę |imię=Zofia |nazwisko= Radwańska-Paryska |autor link= Zofia Radwańska-Paryska | imię2=Witold H. |nazwisko2= Paryski|autor link2=Witold Henryk Paryski| tytuł= Wielka encyklopedia tatrzańska|miejsce=Poronin|wydawca= Wyd. Górskie|rok=1995, 2004 |isbn = 83-7104-009-1}}
# {{Cytuj stronę| url=http://z-ne.pl/t,haslo,pol,tatry,1243,0,4864,szczyrbskie_jezioro.html | tytuł = ''Wielka encyklopedia tatrzańska'', wersja internetowa, hasło tytułowe | data dostępu = 29.11.2008 | autor=Zofia | autor2=Witold H. Paryscy | autor link=Zofia Radwańska-Paryska | autor link2=Witold Henryk Paryski}}
# {{Cytuj książkę |imię=Witold H. |nazwisko=Paryski |tytuł= Tatry Wysokie. Przewodnik taternicki, część IX|miejsce= Warszawa |wydawca= Sport i Turystyka |rok= 1961 |isbn =}}
# {{Cytuj stronę | url = http://www.vysoke-tatry.info/vyklad.php?tatry=343 | tytuł = Štrbské pleso. Encyklopédia regiónu Vysoké Tatry | język = sk |data dostępu = 25.04.2008}}
# {{Cytuj stronę | url = http://www.lesytanap.sk/08-archiv/downloads/2006_02a.doc | tytuł = Nové poznatky o vzniku Štrbského plesa | język = sk |data dostępu = 18.10.2008}}
{{Bibliografia stop}}


{{Kontrola autorytatywna}}
[[Kategoria:Jeziora Tatr Wysokich]]
[[Kategoria:Jeziora słowackich Tatr]]


[[Kategoria:Jeziora Tatr Wysokich]]
[[cs:Štrbské pleso]]
[[Kategoria:Jeziora w słowackich Tatrach]]
[[de:Štrbské pleso]]
[[Kategoria:Jeziora polodowcowe na Słowacji]]
[[en:Štrbské pleso]]
[[es:Štrbské pleso]]
[[fr:Štrbské pleso]]
[[it:Štrbské pleso]]
[[lt:Štrbske Plesas]]
[[hu:Csorba-tó]]
[[nn:Štrbské pleso]]
[[ro:Štrbské Pleso]]
[[ru:Штрбске Плесо]]
[[sk:Štrbské pleso]]
[[sv:Štrbské pleso]]
[[uk:Штрбське плесо]]

Aktualna wersja na dzień 22:23, 27 lis 2023

Szczyrbskie Jezioro
Štrbské pleso
Ilustracja
Szczyrbskie Jezioro od południa, w oddali skocznia narciarska i grań Soliska
Położenie
Państwo

 Słowacja

Miejscowości nadbrzeżne

Szczyrbskie Jezioro

Wysokość lustra

1346 m n.p.m.

Morfometria
Powierzchnia

19,76 ha

Wymiary
• max długość
• max szerokość


640 m
600 m

Głębokość
• maksymalna


20 m

Objętość

1284 tys. m³

Hydrologia
Rodzaj jeziora

wytopiskowe

Położenie na mapie Tatr
Mapa konturowa Tatr, blisko dolnej krawiędzi znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Szczyrbskie Jezioro”
Położenie na mapie Karpat
Mapa konturowa Karpat, u góry nieco na lewo znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Szczyrbskie Jezioro”
Ziemia49°07′21″N 20°03′30″E/49,122500 20,058333
Szczyrbskie Jezioro widziane ze Schroniska pod Soliskiem
Szczyrbskie Jezioro
Widok znad Szczyrbskiego Jeziora (z podpisami)
Szczyrbskie Jezioro
Szczyrbskie Jezioro zimą

Szczyrbskie Jezioro (słow. Štrbské pleso, niem. Tschirmer See, węg. Csorbai-tó) – jezioro wytopiskowe w Tatrach Wysokich, drugie co do wielkości po stronie słowackiej. U południowego brzegu sytuuje się miejscowość o tej samej nazwie – Szczyrbskie Jezioro (Štrbské Pleso) – kurort i ośrodek sportów zimowych.

Otoczenie

[edytuj | edytuj kod]

Jezioro znajduje się na wysokości 1346 m n.p.m. na tzw. Szczyrbskim Tarasie, nad wsią Szczyrba[1]. Nad jezioro z północy opada grań Soliska, kulminująca w Wielkim Solisku (2412 m) i oddzielająca od siebie Dolinę Furkotną i Dolinę Młynicką. Od strony południowej jezioro jest zamknięte wałem morenowym o wysokości sięgającej 20 m.

Nad brzegiem jeziora znajdują się liczne zabudowania hotelowe i sanatoryjne. Nad południową zatoką otwarto w 2008 r. przystań łódek[2] (wcześniej istniała ona do 1976 r., po czym pływanie łodziami zostało zabronione).

Na Szczyrbskim Tarasie oprócz Szczyrbskiego Jeziora znajdują się inne mniejsze zbiorniki wodne: zatorfiony Ślepy Stawek (Slepé pleso) oraz utworzone przez człowieka Nowe Szczyrbskie Jezioro (Nové Štrbské pleso) i Szczyrbskie Rybniki (Štrbské rybníky). Niewielkie stawki znajdują się również na Smrekowicy (Smrekovica) – tarasie położonym na zachód od Szczyrbskiego Jeziora. Są to Smrekowickie Stawki (Smrekovické plieska) i Rakitowe Stawki (Rakytovské plieska).

Misa jeziorna powstała wskutek stopienia się martwego lodu o grubości ok. 80 m, pozostawionej przez cofający się lodowiec. W 1998 r. odkryto na dnie jeziora warstwę torfu, wskazującą, że jeszcze ok. 300 lat temu na miejscu obecnego jeziora istniały trzy mniejsze zbiorniki wodne. Największe z nich (Veľké jazero) znajdowało się w północno-zachodniej części, 6 m poniżej współczesnego poziomu. Dwa pozostałe (Južné jazero i Východné jazero) położone były na miejscu odpowiednio południowej i wschodniej zatoki. Ich powierzchnia znajdowała się 1,5–2 m wyżej i była prawdopodobnie w całości zarośnięta roślinnością torfowiskową (podobnie jak obecnie Ślepy Stawek). Nagłe podniesienie się poziomu wody prowadzące do powstania Szczyrbskiego Jeziora tłumaczone jest uszczelnieniem moreny w okolicy Wielkiego Jeziora spowodowanym przez trzęsienie ziemi. Możliwe, że zdarzenie to opisują źródła historyczne – lewocki kronikarz Gašpar Hain wspomina o powstaniu nowego, dużego jeziora po trzęsieniu ziemi w Tatrach 6 sierpnia 1662 r.

Powierzchnia Szczyrbskiego Jeziora wynosi 19,76 ha. Pomiary Ludomira Sawickiego z 1909 r. stwierdzały, że jest to największe jezioro po południowej stronie Tatr (20,96 ha). Ponowne badania w latach 60 wykazały, że Wielki Hińczowy Staw ma powierzchnię 20,08 ha (nie 18,19 ha, o 3200 m² większą od Szczyrbskiego Jeziora). Maksymalna głębokość jeziora wynosi 20 m, objętość jest równa 1 284 000 m³. Średnio przez 155 dni w roku jest pokryte warstwą lodu.

Szczyrbskie Jezioro nie ma żadnych znaczących rzek zasilających ani wypływających, woda opuszcza jezioro, parując lub przesiąkając przez podłoże. W przeszłości uważano, że znajduje się ono na Wielkim Europejskim Dziale Wodnym, oddzielającym zlewiska Bałtyku i Morza Czarnego. Obecnie przypuszcza się, że większość wody z jeziora przesącza się do Młynicy i w związku z tym leży ono rzeczywiście w dorzeczu Popradu, zasilającego Morze Bałtyckie.

Flora i fauna

[edytuj | edytuj kod]

Dzięki południowej wystawie jezioro posiada bogatą florę i faunę. Około 1860 r. zostało zarybione, obecnie żyje w nim kilka gatunków ryb. Otoczone jest lasem, częściowo wyciętym przy budowie miejscowości. Miejscami blisko brzegu występuje roślinność torfowiskowa i płaty kosodrzewiny. Na wschód od jeziora występują liczne torfowiska obejmowane nazwą Mozgrowiska Szczyrbskie (Štrbské Mozgroviská).

Szlaki turystyczne

[edytuj | edytuj kod]
Szlak czerwony Magistrala Tatrzańska – z Rozdroża w Dolinie Furkotnej nad Szczyrbskie Jezioro, dalej wzdłuż jego brzegu i na północ w kierunku Popradzkiego Stawu.
  • Czas przejścia od rozdroża do Szczyrbskiego Jeziora: 40 min w obie strony
  • Czas przejścia ze Szczyrbskiego Jeziora nad Popradzki Staw: 1:15 h, ↓ 1:05 h
Szlak czerwony Szlak zielony – nad Popradzki Staw prowadzi też szlak zielony, odchodzący od czerwonego i używany w zimie. Czas przejścia ze Szczyrbskiego Jeziora nad staw: 1:15 h, ↓ 1:05 h
Szlak żółty – od południowego brzegu Szczyrbskiego Jeziora na północ do Doliny Młynickiej, skąd dalej na Bystrą Ławkę. Czas przejścia do wodospadu Skok w Dolinie Młynickiej: 1:40 h, ↓ 1:10 h
Szlak niebieski – od stacji kolei elektrycznej wiedzie zachodnim brzegiem jeziora do Schroniska na Solisku (Chata pod Soliskom). Czas przejścia do schroniska: 1:55 h, ↓ 1:25 h
Szlak zielony Niżni Podkrywański Chodnik – od południowego brzegu jeziora prowadzi na zachód, powyżej Tatrzańskiej Drogi Młodości. Czas przejścia do Białego Wagu: 1 h w obie strony[3]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Szczyrbskie Jezioro (jezioro), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 874.
  2. Pływanie łódkami po Jeziorze Szczyrbskim. [dostęp 2008-10-18]. (kopia z Internet Archive)
  3. Tomasz Nodzyński, Marta Cobel-Tokarska: Tatry Wysokie i Bielskie: polskie i słowackie. Warszawa: ExpressMap, 2007. ISBN 978-83-60120-88-0.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]