Szczyrbskie Jezioro (jezioro): Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
podmiana szablonu, WP:SK |
→Opis: drobne redakcyjne (jezioro leży dalej tam, gdzie leżało...) |
||
(Nie pokazano 46 wersji utworzonych przez 26 użytkowników) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{disambigR|jeziora|[[Szczyrbskie Jezioro (miejscowość)]]}} |
|||
{{Jezioro infobox |
{{Jezioro infobox |
||
| |
|nazwa = Szczyrbskie Jezioro |
||
| |
|nazwa oryginalna = Štrbské pleso |
||
|inne nazwy = |
|||
| grafika = Štrbské pleso.jpg |
|||
|grafika = Štrbské pleso.jpg |
|||
| opis_zdjęcia = Szczyrbskie Jezioro od południa, w tle skocznia narciarska i [[grań Soliska]] |
|||
|opis grafiki = Szczyrbskie Jezioro od południa, w oddali skocznia narciarska i [[grań Soliska]] |
|||
| kontynent = Europa |
|||
|państwo = SVK |
|||
| państwa = {{Państwo|SVK}} |
|||
| |
|lokalizacja = |
||
|miasta nadbrzeżne = [[Szczyrbskie Jezioro (miejscowość)|Szczyrbskie Jezioro]] |
|||
| powierzchnia = 19,76 |
|||
|region = |
|||
| długość = 640 |
|||
|wysokość lustra = 1346 |
|||
| szerokość = 600 |
|||
|wyspy = |
|||
| jednostka_pow = ha |
|||
|powierzchnia = 19,76 ha |
|||
| jednostka_dług = m |
|||
|max długość = 640 m |
|||
| głębokość_średnia = |
|||
|max szerokość = 600 m |
|||
| głębokość_max = 20 |
|||
|głębokość średnia = |
|||
| objętość = 1284 |
|||
|głębokość max = 20 |
|||
| jednostka_obj = tysm |
|||
|długość brzegu = |
|||
| wysokość_npm = 1346 |
|||
|objętość = 1284 tys. m³ |
|||
| zasolenie = |
|||
|rodzaj jakości = |
|||
| rzeki_zasilające = |
|||
|jakość = |
|||
| rzeki_wypływające = |
|||
|zasolenie = |
|||
| miasta_nadbrzeżne = [[Szczyrbskie Jezioro (miejscowość)|Szczyrbskie Jezioro]] |
|||
| |
|rzeki zasilające = |
||
|rzeki wypływające = |
|||
| rodzaj = wytopiskowe |
|||
|rodzaj = [[jezioro wytopiskowe|wytopiskowe]] |
|||
| dopełniacz = |
|||
|kod mapy = Tatry |
|||
| commons = Strbske Pleso |
|||
|wariant mapy = SVK |
|||
| stopniN = 49 |
|||
|współrzędne = 49°07′21″N 20°03′30″E |
|||
| minutN = 7 |
|||
|mapka jeziora = |
|||
| sekundN = 21 |
|||
| |
|opis mapki jeziora = |
||
|commons = Strbske Pleso |
|||
| minutE = 3 |
|||
| sekundE = 30 |
|||
| stopniS = |
|||
| minutS = |
|||
| sekundS = |
|||
| stopniW = |
|||
| minutW = |
|||
| sekundW = |
|||
}} |
}} |
||
[[ |
[[Plik:Strbske Pleso from Chata pod Soliskom.jpg|thumb|240px|Szczyrbskie Jezioro widziane ze Schroniska pod Soliskiem]] |
||
[[ |
[[Plik:Strbske Pleso.JPG|thumb|240px|Szczyrbskie Jezioro]] |
||
[[Plik:Szczyrbskie Jezioro Panorama PL.jpg|thumb|350px|Widok znad Szczyrbskiego Jeziora (z podpisami)]] |
|||
[[Plik:STRBSKE PLESO.jpg|thumb|350px|Szczyrbskie Jezioro]] |
|||
[[Plik:Szczyrbskie pleso.JPG|thumb|240px|Szczyrbskie Jezioro zimą]] |
|||
'''Szczyrbskie Jezioro''' ({{w języku|sk|Štrbské pleso}}, {{w języku|de|Tschirmer See}}, {{w języku|hu|Csorbai-tó}}) – [[jezioro wytopiskowe]] w [[Tatry Wysokie|Tatrach Wysokich]], drugie co do wielkości po stronie [[Słowacja|słowackiej]]. U południowego brzegu sytuuje się miejscowość o tej samej nazwie – [[Szczyrbskie Jezioro (miejscowość)|Szczyrbskie Jezioro]] (''Štrbské Pleso'') – kurort i ośrodek sportów zimowych. |
|||
== Otoczenie == |
|||
'''Szczyrbskie Jezioro''' ([[język słowacki|słow.]] ''Štrbské pleso'', [[język niemiecki|niem.]] ''Tschirmer See'', [[język węgierski|węg.]] ''Csorbató'', ''Csorba-tó'') – [[jezioro wytopiskowe]] w [[Tatry Wysokie|Tatrach Wysokich]], drugie co do wielkości po stronie [[Słowacja|słowackiej]]. Nad południowym krańcem jeziora sytuuje się miejscowość o tej samej nazwie [[Szczyrbskie Jezioro (miejscowość)|Szczyrbskie Jezioro]], należąca administracyjnie do [[Wysokie Tatry|miasta Wysokie Tatry]] – kurort i ośrodek sportów zimowych. |
|||
Jezioro znajduje się na wysokości 1346 m [[n.p.m.]] na tzw. Szczyrbskim Tarasie, nad wsią Szczyrba<ref>{{SgKP|XI|874}}</ref>. Nad jezioro z północy opada [[grań Soliska]], kulminująca w [[Wielkie Solisko|Wielkim Solisku]] (2412 m) i oddzielająca od siebie [[Dolina Furkotna|Dolinę Furkotną]] i [[Dolina Młynicka|Dolinę Młynicką]]. Od strony południowej jezioro jest zamknięte [[wał morenowy|wałem morenowym]] o wysokości sięgającej 20 m. |
|||
Nad brzegiem jeziora znajdują się liczne zabudowania hotelowe i sanatoryjne. Nad południową zatoką otwarto w 2008 r. przystań łódek<ref>{{Cytuj stronę |url=http://web.archive.org/web/20090507155507/http://spanie.pl/107-atrakcje-turystyczne-%C5%A0trbsk%C3%A9_Pleso-Plywanie_lodkami_po_Jeziorze_Szczyrbskim-2303.html | tytuł =Pływanie łódkami po Jeziorze Szczyrbskim| data dostępu = 2008-10-18}} (kopia z [[Internet Archive]])</ref> (wcześniej istniała ona do 1976 r., po czym pływanie łodziami zostało zabronione). |
|||
==== Otoczenie ==== |
|||
Jezioro znajduje się na wysokości 1346 m [[n.p.m.]] na tzw. Szczyrbskim Tarasie. Nad jezioro z północy opada [[grań Soliska]], kulminująca w [[Wielkie Solisko|Wielkim Solisku]] (2412 m) i oddzielająca od siebie [[Dolina Furkotna|Dolinę Furkotną]] i [[Dolina Młynicka|Dolinę Młynicką]]. Od strony południowej jezioro jest zamknięte [[morena|wałem morenowym]] o wysokości sięgającej 20 m. |
|||
Na Szczyrbskim Tarasie oprócz Szczyrbskiego Jeziora znajdują się inne mniejsze zbiorniki wodne: zatorfiony |
|||
Nad brzegiem jeziora znajdują się liczne zabudowania hotelowe i sanatoryjne. Nad południową zatoką otwarto w [[2008]] r. przystań łódek<ref>{{Cytuj stronę | url=http://spanie.pl/107-atrakcje-turystyczne-%C5%A0trbsk%C3%A9_Pleso-Plywanie_lodkami_po_Jeziorze_Szczyrbskim-2303.html | tytuł ="Pływanie łódkami po Jeziorze Szczyrbskim"| data dostępu = 18.10.2008}}</ref> (wcześniej istniała ona do [[1976]] r., po czym pływanie łodziami zostało zabronione). |
|||
[[Ślepy Stawek]] (''Slepé pleso'') oraz utworzone przez człowieka [[Nowe Szczyrbskie Jezioro]] (''Nové Štrbské pleso'') i [[Szczyrbskie Rybniki]] (''Štrbské rybníky''). Niewielkie stawki znajdują się również na [[Smrekowica (Tatry)|Smrekowicy]] (''Smrekovica'') – tarasie położonym na zachód od Szczyrbskiego Jeziora. Są to [[Smrekowickie Stawki]] (''Smrekovické plieska'') i [[Rakitowe Stawki]] (''Rakytovské plieska''). |
|||
== Opis == |
|||
Na Szczyrbskim Tarasie, oprócz Szczyrbskiego Jeziora, znajdują się inne mniejsze zbiorniki wodne: zatorfiony |
|||
Misa jeziorna powstała wskutek stopienia się [[martwy lód|martwego lodu]] o grubości ok. 80 m, pozostawionej przez cofający się [[lodowiec]]. W 1998 r. odkryto na dnie jeziora warstwę torfu, wskazującą, że jeszcze ok. 300 lat temu na miejscu obecnego jeziora istniały trzy mniejsze zbiorniki wodne. Największe z nich (''Veľké jazero'') znajdowało się w północno-zachodniej części, 6 m poniżej współczesnego poziomu. Dwa pozostałe (''Južné jazero'' i ''Východné jazero'') położone były na miejscu odpowiednio południowej i wschodniej zatoki. Ich powierzchnia znajdowała się 1,5–2 m wyżej i była prawdopodobnie w całości zarośnięta roślinnością [[torfowisko]]wą (podobnie jak obecnie Ślepy Stawek). Nagłe podniesienie się poziomu wody prowadzące do powstania Szczyrbskiego Jeziora tłumaczone jest uszczelnieniem moreny w okolicy Wielkiego Jeziora spowodowanym przez [[trzęsienie ziemi]]. Możliwe, że zdarzenie to opisują źródła historyczne – [[Lewocza|lewocki]] kronikarz Gašpar Hain wspomina o powstaniu nowego, dużego jeziora po trzęsieniu ziemi w Tatrach 6 sierpnia 1662 r. |
|||
Ślepy Stawek (''Slepé pleso'') oraz utworzone przez człowieka [[Nowe Szczyrbskie Jezioro]] (''Nové Štrbské pleso'') i Szczyrbskie Rybniki (''Štrbské rybníky''). Niewielkie stawki znajdują się również na Smrekowicy (''Smrekovica'') – tarasie położonym na zachód od Szczyrbskiego Jeziora. Są to [[Smrekowickie Stawki]] (''Smrekovické plieska'') i [[Rakitowe Stawki]] (''Rakytovské plieska''). |
|||
Powierzchnia Szczyrbskiego Jeziora wynosi 19,76 ha. Pomiary [[Ludomir Sawicki|Ludomira Sawickiego]] z 1909 r. stwierdzały, że jest to największe jezioro po południowej stronie Tatr (20,96 ha). Ponowne badania w latach 60 wykazały, że [[Wielki Hińczowy Staw]] ma powierzchnię 20,08 ha (nie 18,19 ha, o 3200 m² większą od Szczyrbskiego Jeziora). Maksymalna głębokość jeziora wynosi 20 m, objętość jest równa 1 284 000 m³. Średnio przez 155 dni w roku jest pokryte warstwą lodu. |
|||
==== Opis ==== |
|||
Misa jeziorna powstała wskutek stopienia się ok. 80 m grubości kry martwego lodu pozostawionej przez cofający się [[lodowiec|lodowca]]. W czasie prac badawczych w [[1998]] r. odkryto na dnie jeziora warstwę torfu wskazującą, że jeszcze ok. 300 lat temu na miejscu obecnego Szczyrbskiego Jeziora istniały trzy mniejsze zbiorniki wodne. Lustro wodne największego z nich (''Veľké jazero'') znajdowało się w pn-zach. części, 6 m poniżej współczesnego poziomu wody. Dwa pozostałe (''Južné jazero'' i ''Východné jazero'') położone były na miejscu odpowiednio południowej i wschodniej zatoki. Ich powierzchnia znajdowała się 1,5-2 m wyżej i była prawdopodobnie w całości zarośnięta roślinnością [[torfowisko]]wą (podobnie jak obecnie [[Ślepy Stawek]]). Nagłe podniesienie się poziomu wody prowadzące do powstania Szczyrbskiego Jeziora tłumaczone jest uszczelnieniem moreny w okolicy Wielkiego Jeziora spowodowanym przez [[trzęsienie ziemi]]. Możliwe jest, że zdarzenie to opisują źródła historyczne – [[Lewocza|lewocki]] kronikarz Gašpar Hain wspomina o powstaniu nowego, dużego jeziora po trzęsieniu ziemi w Tatrach [[6 sierpnia]] [[1662]] r. |
|||
Szczyrbskie Jezioro nie ma żadnych znaczących rzek zasilających ani wypływających, woda opuszcza jezioro, parując lub przesiąkając przez podłoże. W przeszłości uważano, że znajduje się ono na [[Wielki Europejski Dział Wodny|Wielkim Europejskim Dziale Wodnym]], oddzielającym [[zlewisko|zlewiska]] [[Morze Bałtyckie|Bałtyku]] i [[Morze Czarne|Morza Czarnego]]. Obecnie przypuszcza się, że większość wody z jeziora przesącza się do [[Młynica (dopływ Popradu)|Młynicy]] i w związku z tym leży ono rzeczywiście w dorzeczu [[Poprad (rzeka)|Popradu]], zasilającego Morze Bałtyckie. |
|||
Powierzchnia Szczyrbskiego Jeziora wynosi 19,76 ha. Pomiary Ludomira Sawickiego z [[1909]] r. stwierdzały, że jest to największe jezioro po południowej stronie Tatr (20,96 ha). Ponowne badania w latach 60. spowodowały zmianę sytuacji – "zwiększyła się" po nich powierzchnia [[Wielki Staw Hińczowy|Wielkiego Stawu Hińczowego]] (z 18,19 ha do 20,08 ha), który okazał się tym samym o 3200 m² większy od Szczyrbskiego Jeziora. Maksymalna głębokość jeziora wynosi 20 m, objętość jest równa 1284000 m³. Średnio przez 155 dni w roku jezioro jest pokryte warstwą lodu. |
|||
== Flora i fauna == |
|||
Szczyrbskie Jezioro nie posiada żadnych znaczących rzek zasilających ani wypływających, woda opuszcza jezioro, parując lub przesiąkając przez podłoże. W przeszłości jezioro znajdowało się na europejskim [[Dział wód|dziale wodnym]], oddzielającym [[zlewisko|zlewiska]] [[Morze Bałtyckie|Bałtyku]] i [[Morze Czarne|Morza Czarnego]]. Obecnie przypuszcza się, że większość wody z jeziora przesącza się do [[Młynica (potok)|Młynicy]], a więc leży ono w dorzeczu [[Poprad (rzeka)|Popradu]], zasilającego Morze Bałtyckie. |
|||
Dzięki południowej wystawie jezioro posiada bogatą florę i faunę. Około 1860 r. zostało zarybione, obecnie żyje w nim kilka gatunków ryb. Otoczone jest lasem, częściowo wyciętym przy budowie miejscowości. Miejscami blisko brzegu występuje roślinność torfowiskowa i płaty [[kosodrzewina|kosodrzewiny]]. Na wschód od jeziora występują liczne torfowiska obejmowane nazwą Mozgrowiska Szczyrbskie (''Štrbské Mozgroviská''). |
|||
== Szlaki turystyczne == |
|||
: {{szlak SVK|czerwony}} [[Magistrala Tatrzańska]] – z [[Rozdroże w Dolinie Furkotnej|Rozdroża w Dolinie Furkotnej]] nad Szczyrbskie Jezioro, dalej wzdłuż jego brzegu i na północ w kierunku [[Popradzki Staw|Popradzkiego Stawu]]. |
|||
Dzięki południowej wystawie jezioro posiada bogatą florę i faunę. Około 1860 r. zostało sztucznie zarybione, obecnie żyje w nim kilka gatunków ryb. Otoczone jest [[las]]em, częściowo wyciętym przy budowie miejscowości. Miejscami blisko brzegu występuje roślinność torfowiskowa i płaty [[kosodrzewina|kosodrzewiny]]. Na wschód od jeziora występują też liczne torfowiska obejmowane nazwą Mozgrowiska Szczyrbskie (''Štrbské Mozgroviská''). |
|||
:* Czas przejścia od rozdroża do Szczyrbskiego Jeziora: 40 min w obie strony |
|||
:* Czas przejścia ze Szczyrbskiego Jeziora nad Popradzki Staw: 1:15 h, ↓ 1:05 h |
|||
: {{szlak SVK|czerwony}} {{szlak SVK|zielony}} – nad Popradzki Staw prowadzi też szlak zielony, odchodzący od czerwonego i używany w zimie. Czas przejścia ze Szczyrbskiego Jeziora nad staw: 1:15 h, ↓ 1:05 h |
|||
: {{szlak SVK|żółty}} – od południowego brzegu Szczyrbskiego Jeziora na północ do [[Dolina Młynicka|Doliny Młynickiej]], skąd dalej na [[Bystra Ławka|Bystrą Ławkę]]. Czas przejścia do [[Wodospad Skok|wodospadu Skok]] w Dolinie Młynickiej: 1:40 h, ↓ 1:10 h |
|||
: {{szlak SVK|niebieski}} – od stacji [[Tatrzańskie Koleje Elektryczne|kolei elektrycznej]] wiedzie zachodnim brzegiem jeziora do [[Schronisko na Solisku|Schroniska na Solisku]] (''Chata pod Soliskom''). Czas przejścia do schroniska: 1:55 h, ↓ 1:25 h |
|||
: {{szlak SVK|zielony}} [[Niżni Podkrywański Chodnik]] – od południowego brzegu jeziora prowadzi na zachód, powyżej [[Tatrzańska Droga Młodości|Tatrzańskiej Drogi Młodości]]. Czas przejścia do [[Biały Wag (Tatry)|Białego Wagu]]: 1 h w obie strony<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko= Nodzyński | imię=Tomasz | nazwisko2= Cobel-Tokarska | imię2=Marta | tytuł= Tatry Wysokie i Bielskie: polskie i słowackie | data=2007 | wydawca=ExpressMap | miejsce=Warszawa | isbn=978-83-60120-88-0}}</ref> |
|||
== Zobacz też == |
|||
* [[Jeziora tatrzańskie]] |
|||
: {{szlak SVK|czerwony}} – czerwono znakowana [[Magistrala Tatrzańska]] wiedzie z kierunku zachodniego z rozdroża w [[Dolina Furkotna|Dolinie Furkotnej]] nad Szczyrbskie Jezioro, dalej wzdłuż jego brzegu i na północ w kierunku [[Popradzki Staw|Popradzkiego Stawu]]. |
|||
:* Czas przejścia z Doliny Furkotnej do Szczyrbskiego Jeziora: 40 min w obie strony |
|||
:* Czas przejścia ze Szczyrbskiego Jeziora nad Popradzki Staw: 1:15 h, ↓ 1:05 h |
|||
: {{szlak SVK|czerwony}} {{szlak SVK|zielony}} – nad Popradzki Staw prowadzi też szlak zielony, odchodzący od czerwonego i używany w zimie. Czas przejścia ze Szczyrbskiego Jeziora nad staw: 1:15 h, ↓ 1:05 h |
|||
: {{szlak SVK|żółty}} – żółty szlak zaczynający się na południowym brzegu Szczyrbskiego Jeziora i biegnący na północ do [[Dolina Młynicka|Doliny Młynickiej]], stąd dalej aż na [[Bystra Ławka|Bystrą Ławkę]]. Czas przejścia do [[Wodospad Skok|Wodospadu Skok]] w Dolinie Młynickiej: 1:40 h, ↓ 1:10 h |
|||
: {{szlak SVK|niebieski}} – niebieski szlak rozpoczynający się przy stacji kolei elektrycznej i wiodący zachodnim brzegiem jeziora do [[Schronisko na Solisku|Schroniska na Solisku]] (''Chata pod Soliskom''). Czas przejścia do schroniska: 1:55 h, ↓ 1:25 h |
|||
: {{szlak SVK|zielony}} – zielony szlak rozpoczynający się na południowym krańcu jeziora i prowadzący na zachód powyżej [[Tatrzańska Droga Młodości|Tatrzańskiej Drogi Młodości]]. Czas przejścia do rozdroża nad [[Furkotny Potok|Furkotnym Potokiem]]: 1 h w obie strony |
|||
== Przypisy == |
|||
{{Przypisy|stopień= ====}} |
|||
{{Przypisy}} |
|||
== Bibliografia == |
|||
* {{Cytuj książkę | nazwisko= Barczyk | imię=Grzegorz | nazwisko2= Jakubowski (red.) | imię2=Ryszard | nazwisko3= Piechowski | imię3= Adam | nazwisko4= Żurawska | imię4= Grażyna | tytuł= Bedeker tatrzański | data=2000 | wydawca=PWN | miejsce=Warszawa | isbn=83-01-13184-5}} |
|||
{{Bibliografia start}} |
|||
* {{Cytuj książkę|imię=Józef |nazwisko=Nyka |autor link= Józef Nyka |tytuł=Tatry słowackie. Przewodnik. Wyd. II |miejsce=Latchorzew |rok=1998 |wydawca=Trawers |isbn= 83-901580-8-6}} |
|||
# {{Cytuj książkę | nazwisko= Barczyk | imię=Grzegorz | nazwisko2= Jakubowski (red.) | imię2=Ryszard | nazwisko3= Piechowski | imię3= Adam | nazwisko4= Żurawska | imię4= Grażyna | inni= | tytuł= Bedeker tatrzański | data=2000 | wydawca= Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce=Warszawa | isbn=83-01-13184-5 | strony=}} |
|||
* {{Cytuj książkę |imię=Zofia |nazwisko= Radwańska-Paryska |autor link= Zofia Radwańska-Paryska | imię2=Witold H. |nazwisko2= Paryski|autor link2=Witold Henryk Paryski| tytuł= [[Wielka encyklopedia tatrzańska]]|miejsce=Poronin|wydawca= Wyd. Górskie|rok=1995, 2004 |isbn = 83-7104-009-1}} |
|||
* {{Cytuj stronę| url=http://z-ne.pl/t,haslo,pol,tatry,1243,0,4864,szczyrbskie_jezioro.html | tytuł = ''Wielka encyklopedia tatrzańska'', wersja internetowa, hasło tytułowe | data dostępu = 2008-11-29 | autor=Zofia | autor2=Witold H. Paryscy | autor link=Zofia Radwańska-Paryska | autor link2=Witold Henryk Paryski}} |
|||
# {{Cytuj książkę |imię=Zofia |nazwisko= Radwańska-Paryska |imię2=Witold Henryk |nazwisko2= Paryski|tytuł= Wielka Encyklopedia Tatrzańska|miejsce=Poronin|wydawca= Wyd. Górskie|miejsce= |rok=2004 |isbn = 83-7104-009-1 }} |
|||
* {{Cytuj książkę |imię=Witold H. |nazwisko=Paryski |tytuł= Tatry Wysokie. Przewodnik taternicki, część IX|miejsce= Warszawa |wydawca= Sport i Turystyka |rok= 1961 |isbn =}} |
|||
* {{Cytuj stronę | url = http://www.vysoke-tatry.info/vyklad.php?tatry=343 | tytuł = Štrbské pleso. Encyklopédia regiónu Vysoké Tatry | język = sk |data dostępu = 2008-04-25}} |
|||
* {{Cytuj stronę | url = http://www.lesytanap.sk/08-archiv/downloads/2006_02a.doc | tytuł = Nové poznatky o vzniku Štrbského plesa | język = sk |data dostępu = 2008-10-18}} |
|||
# {{Cytuj książkę | nazwisko= Nodzyński | imię= Tomasz | nazwisko2= Cobel-Tokarska | imię2= Marta | inni= | tytuł= Tatry Wysokie i Bielskie: polskie i słowackie | data=2007 | wydawca=ExpressMap | miejsce=Warszawa | isbn=978-83-60120-88-0 | strony=}} |
|||
{{Bibliografia stop}} |
|||
== Linki zewnętrzne == |
|||
[[Kategoria:Jeziora Tatr Wysokich]] |
|||
* {{SgKP|XI|874|Szczyrbskie jezioro}} |
|||
[[Kategoria:Jeziora słowackich Tatr]] |
|||
{{Kontrola autorytatywna}} |
|||
[[cs:Štrbské pleso]] |
|||
[[de:Štrbské pleso]] |
|||
[[Kategoria:Jeziora Tatr Wysokich]] |
|||
[[en:Štrbské pleso]] |
|||
[[Kategoria:Jeziora w słowackich Tatrach]] |
|||
[[it:Štrbské pleso]] |
|||
[[Kategoria:Jeziora polodowcowe na Słowacji]] |
|||
[[hu:Csorba-tó]] |
|||
[[ro:Štrbské Pleso]] |
|||
[[ru:Штрбске Плесо]] |
|||
[[sk:Štrbské pleso]] |
|||
[[sv:Štrbské pleso]] |
|||
[[uk:Щирбське озеро]] |
Aktualna wersja na dzień 22:23, 27 lis 2023
Szczyrbskie Jezioro od południa, w oddali skocznia narciarska i grań Soliska | |
Położenie | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowości nadbrzeżne | |
Wysokość lustra |
1346 m n.p.m. |
Morfometria | |
Powierzchnia |
19,76 ha |
Wymiary • max długość • max szerokość |
|
Głębokość • maksymalna |
|
Objętość |
1284 tys. m³ |
Hydrologia | |
Rodzaj jeziora | |
Położenie na mapie Tatr | |
Położenie na mapie Karpat | |
49°07′21″N 20°03′30″E/49,122500 20,058333 |
Szczyrbskie Jezioro (słow. Štrbské pleso, niem. Tschirmer See, węg. Csorbai-tó) – jezioro wytopiskowe w Tatrach Wysokich, drugie co do wielkości po stronie słowackiej. U południowego brzegu sytuuje się miejscowość o tej samej nazwie – Szczyrbskie Jezioro (Štrbské Pleso) – kurort i ośrodek sportów zimowych.
Otoczenie
[edytuj | edytuj kod]Jezioro znajduje się na wysokości 1346 m n.p.m. na tzw. Szczyrbskim Tarasie, nad wsią Szczyrba[1]. Nad jezioro z północy opada grań Soliska, kulminująca w Wielkim Solisku (2412 m) i oddzielająca od siebie Dolinę Furkotną i Dolinę Młynicką. Od strony południowej jezioro jest zamknięte wałem morenowym o wysokości sięgającej 20 m.
Nad brzegiem jeziora znajdują się liczne zabudowania hotelowe i sanatoryjne. Nad południową zatoką otwarto w 2008 r. przystań łódek[2] (wcześniej istniała ona do 1976 r., po czym pływanie łodziami zostało zabronione).
Na Szczyrbskim Tarasie oprócz Szczyrbskiego Jeziora znajdują się inne mniejsze zbiorniki wodne: zatorfiony Ślepy Stawek (Slepé pleso) oraz utworzone przez człowieka Nowe Szczyrbskie Jezioro (Nové Štrbské pleso) i Szczyrbskie Rybniki (Štrbské rybníky). Niewielkie stawki znajdują się również na Smrekowicy (Smrekovica) – tarasie położonym na zachód od Szczyrbskiego Jeziora. Są to Smrekowickie Stawki (Smrekovické plieska) i Rakitowe Stawki (Rakytovské plieska).
Opis
[edytuj | edytuj kod]Misa jeziorna powstała wskutek stopienia się martwego lodu o grubości ok. 80 m, pozostawionej przez cofający się lodowiec. W 1998 r. odkryto na dnie jeziora warstwę torfu, wskazującą, że jeszcze ok. 300 lat temu na miejscu obecnego jeziora istniały trzy mniejsze zbiorniki wodne. Największe z nich (Veľké jazero) znajdowało się w północno-zachodniej części, 6 m poniżej współczesnego poziomu. Dwa pozostałe (Južné jazero i Východné jazero) położone były na miejscu odpowiednio południowej i wschodniej zatoki. Ich powierzchnia znajdowała się 1,5–2 m wyżej i była prawdopodobnie w całości zarośnięta roślinnością torfowiskową (podobnie jak obecnie Ślepy Stawek). Nagłe podniesienie się poziomu wody prowadzące do powstania Szczyrbskiego Jeziora tłumaczone jest uszczelnieniem moreny w okolicy Wielkiego Jeziora spowodowanym przez trzęsienie ziemi. Możliwe, że zdarzenie to opisują źródła historyczne – lewocki kronikarz Gašpar Hain wspomina o powstaniu nowego, dużego jeziora po trzęsieniu ziemi w Tatrach 6 sierpnia 1662 r.
Powierzchnia Szczyrbskiego Jeziora wynosi 19,76 ha. Pomiary Ludomira Sawickiego z 1909 r. stwierdzały, że jest to największe jezioro po południowej stronie Tatr (20,96 ha). Ponowne badania w latach 60 wykazały, że Wielki Hińczowy Staw ma powierzchnię 20,08 ha (nie 18,19 ha, o 3200 m² większą od Szczyrbskiego Jeziora). Maksymalna głębokość jeziora wynosi 20 m, objętość jest równa 1 284 000 m³. Średnio przez 155 dni w roku jest pokryte warstwą lodu.
Szczyrbskie Jezioro nie ma żadnych znaczących rzek zasilających ani wypływających, woda opuszcza jezioro, parując lub przesiąkając przez podłoże. W przeszłości uważano, że znajduje się ono na Wielkim Europejskim Dziale Wodnym, oddzielającym zlewiska Bałtyku i Morza Czarnego. Obecnie przypuszcza się, że większość wody z jeziora przesącza się do Młynicy i w związku z tym leży ono rzeczywiście w dorzeczu Popradu, zasilającego Morze Bałtyckie.
Flora i fauna
[edytuj | edytuj kod]Dzięki południowej wystawie jezioro posiada bogatą florę i faunę. Około 1860 r. zostało zarybione, obecnie żyje w nim kilka gatunków ryb. Otoczone jest lasem, częściowo wyciętym przy budowie miejscowości. Miejscami blisko brzegu występuje roślinność torfowiskowa i płaty kosodrzewiny. Na wschód od jeziora występują liczne torfowiska obejmowane nazwą Mozgrowiska Szczyrbskie (Štrbské Mozgroviská).
Szlaki turystyczne
[edytuj | edytuj kod]- Magistrala Tatrzańska – z Rozdroża w Dolinie Furkotnej nad Szczyrbskie Jezioro, dalej wzdłuż jego brzegu i na północ w kierunku Popradzkiego Stawu.
- Czas przejścia od rozdroża do Szczyrbskiego Jeziora: 40 min w obie strony
- Czas przejścia ze Szczyrbskiego Jeziora nad Popradzki Staw: 1:15 h, ↓ 1:05 h
- – nad Popradzki Staw prowadzi też szlak zielony, odchodzący od czerwonego i używany w zimie. Czas przejścia ze Szczyrbskiego Jeziora nad staw: 1:15 h, ↓ 1:05 h
- – od południowego brzegu Szczyrbskiego Jeziora na północ do Doliny Młynickiej, skąd dalej na Bystrą Ławkę. Czas przejścia do wodospadu Skok w Dolinie Młynickiej: 1:40 h, ↓ 1:10 h
- – od stacji kolei elektrycznej wiedzie zachodnim brzegiem jeziora do Schroniska na Solisku (Chata pod Soliskom). Czas przejścia do schroniska: 1:55 h, ↓ 1:25 h
- Niżni Podkrywański Chodnik – od południowego brzegu jeziora prowadzi na zachód, powyżej Tatrzańskiej Drogi Młodości. Czas przejścia do Białego Wagu: 1 h w obie strony[3]
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Szczyrbskie Jezioro (jezioro), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 874 .
- ↑ Pływanie łódkami po Jeziorze Szczyrbskim. [dostęp 2008-10-18]. (kopia z Internet Archive)
- ↑ Tomasz Nodzyński, Marta Cobel-Tokarska: Tatry Wysokie i Bielskie: polskie i słowackie. Warszawa: ExpressMap, 2007. ISBN 978-83-60120-88-0.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Grzegorz Barczyk, Ryszard Jakubowski (red.), Adam Piechowski, Grażyna Żurawska: Bedeker tatrzański. Warszawa: PWN, 2000. ISBN 83-01-13184-5.
- Józef Nyka: Tatry słowackie. Przewodnik. Wyd. II. Latchorzew: Trawers, 1998. ISBN 83-901580-8-6.
- Zofia Radwańska-Paryska, Witold H. Paryski: Wielka encyklopedia tatrzańska. Poronin: Wyd. Górskie, 1995, 2004. ISBN 83-7104-009-1.
- Zofia, Witold H. Paryscy: Wielka encyklopedia tatrzańska, wersja internetowa, hasło tytułowe. [dostęp 2008-11-29].
- Witold H. Paryski: Tatry Wysokie. Przewodnik taternicki, część IX. Warszawa: Sport i Turystyka, 1961.
- Štrbské pleso. Encyklopédia regiónu Vysoké Tatry. [dostęp 2008-04-25]. (słow.).
- Nové poznatky o vzniku Štrbského plesa. [dostęp 2008-10-18]. (słow.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Szczyrbskie jezioro, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 874 .