Wikipedia

Zielonka (miasto)

miasto i gmina w województwie mazowieckim
(Przekierowano z Zielonka (powiat wołomiński))

Zielonka – miasto w województwie mazowieckim, w powiecie wołomińskim. Należy do aglomeracji warszawskiej. W latach 1975–1998 administracyjnie należało do województwa warszawskiego.

Zielonka
miasto i gmina
Ilustracja
Kościół Matki Bożej Częstochowskiej w Zielonce
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

wołomiński

Prawa miejskie

1960

Burmistrz

Kamil Michał Iwandowski

Powierzchnia

79,5[1] km²

Populacja (31.12.2021)
• liczba ludności
• gęstość


18 179[2]
229 os./km²

Strefa numeracyjna

22

Kod pocztowy

05-220, 05-222

Tablice rejestracyjne

WWL

Położenie na mapie powiatu wołomińskiego
Mapa konturowa powiatu wołomińskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Zielonka”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Zielonka”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Zielonka”
Ziemia52°18′12″N 21°09′38″E/52,303333 21,160556
TERC (TERYT)

1434041

SIMC

0921970

Urząd miejski
ul. Lipowa 5
05-220 Zielonka
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP
Urząd Miejski

Według danych GUS z 31 grudnia 2021 r. miasto miało 18 179 mieszkańców[2]

Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą częściowo do parafii św. Stanisława Kostki w Okuniewie[3].

Dane ogólne

edytuj

Ośrodek głównie mieszkaniowy i usługowy, choć ze względu na znaczną ilość terenów leśnych oraz pięć glinianek, o łącznej powierzchni wód wynoszącej nieco powyżej 30 ha, Zielonka jest podwarszawską miejscowością rekreacyjną. Wyznaczonych jest tu kilka szlaków turystycznych, m.in. w okolicach przepływającej przez teren gminy rzeki Długiej.

Zielonka otrzymała status osiedla w 1956, a prawa miejskie w 1960. Na terenie miasta funkcjonuje Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia oraz Centralny Wojskowy Ośrodek Metrologii. Wyróżnia się drobny przemysł: spożywczy, włókienniczy, odzieżowy i dziewiarski, oraz kilka cegielni.

14 maja 2009 na terenie Zespołu Szkół im. Prezydenta Ignacego Mościckiego otwarto obiekt wybudowany w ramach rządowego projektu „Orlik 2012”. Planuje się budowę nowej szkoły podstawowej i basenu.

Na terenie poligonu wojskowego w Zielonce, w sąsiedztwie Wojskowych Zakładów Lotniczych (przy granicy z warszawską dzielnicą Wesoła), powstanie najnowocześniejsze na świecie Laboratorium Badań Napędów Lotniczych[4] Polonia Aero[5].

W Zielonce powstaje centrum produkcji i licencjonowania rakiet typu ziemia-morze i ziemia-ziemia, 31 maja 2019 roku umowę z wykonawcą podpisały Wojskowe Zakłady Elektroniczne. Jest to inwestycja w ramach projektu utworzenia Nadbrzeżnego Dywizjonu Rakietowego. Inwestycja ma być zakończona na przełomie 2019/2020 roku. Rakiety będą częścią systemu Patriot[6].

Ponadto w Zielonce znajdują się:

Szlak turystyczny

edytuj

Na terenie miasta istnieje szlak turystyczny, oznaczany tablicami pod hasłem „Zielonka – miasto pod Dębami”, w skład którego wchodzi m.in. Park Dębinki, Plac Jana Pawła II czy Skwer Matki Teresy z Kalkuty.

Struktura powierzchni

edytuj

Według danych z roku 2008[1] Zielonka ma obszar 79,5 km², w tym:

  • użytki rolne: 5%
  • użytki leśne: 53%

Miasto zajmuje 8,3% powierzchni powiatu.

Historia

edytuj

Początki

edytuj

Osadnictwo na terenie Równiny Praskiej rozpoczęło się w epoce mezolitu (8000–4000 p.n.e.). Jego ślady znaleziono m.in. w okolicy Zielonki, w Siwkach i Maciołkach.

Przy drodze wiodącej od traktu do karczmy Mokry Ług powstała wieś opisywana na mapach jako Zielonka, a już przed 1920 nazywana Zielonką Bankową. Ciężko ustalić, czy jej ludność wliczona została w Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego i Litwy z 1895 do ogólnej liczby 40 mieszkańców miejscowości nazywanej „Folwark Zielonka alias nutka”. Do folwarku należało wtedy 195 mórg ziemi wraz z 45 morgami lasu.

Wzrost liczby mieszkańców sprawił potrzebę wzniesienia kościoła i utworzenia własnej parafii. Inicjatorem tej idei był ks. Bolesław Jagiełłowicz, kapelan Schroniska dla Nauczycieli. Dzięki jego staraniom w 1936 r. powstał komitet budowy, a teren ofiarowała rodzina Kulczyckich. W 1938 ukończono prezbiterium, a w 1939 utworzono parafię.

Wydarzenia historyczne

edytuj

W pobliżu i na terenie gminy, w październiku 1794 roku, podczas insurekcji kościuszkowskiej odbyła się Bitwa pod Kobyłką[8]. W 1862 Zielonka uzyskała połączenie kolejowe z Warszawą[8]. W sierpniu 1920 polscy żołnierze pokonali Armię Czerwoną, powstrzymując pochód komunizmu na zachód (Bitwa Warszawska)[8]. Polegli w tej bitwie zostali pochowani na cmentarzu w Ossowie.

W czasie kampanii wrześniowej stacjonowało tu dowództwo III/1 dywizjonu myśliwskiego Brygady Pościgowej[9] oraz 111 Eskadra Myśliwska[10], 112 Eskadra Myśliwska[11] i 152 Eskadra Myśliwska[12].

W czasie II wojny światowej na terenie gminy miały miejsce egzekucje, dziś upamiętnione pomnikami. Jednym z nich jest pomnik ku czci rozstrzelanych przez Niemców 11 listopada 1939 harcerzy i mieszkańców Zielonki[8]. Mord ten był odwetem Niemców za rozwieszenie na terenie Zielonki plakatów z tekstem „Roty” Marii Konopnickiej[8]. Usytuowane w południowo-zachodniej części gminy miejsce kaźni otaczane jest szczególną opieką przez harcerzy. O okolicznościach zbrodni opowiada nakręcony przez zielonkowskich harcerzy film pt. 11 listopada. Kolejnym jest oddalony o około 1 km od cmentarza punkt nieopodal Jeziora Czarnego, gdzie 31 lipca 1944 roku Niemcy rozstrzelali około 60 mieszkańców Marek, Pustelnika i Zielonki.

Demografia

edytuj
Liczba mieszkańców Zielonki w latach 1995–2017
Źródło: GUS
Dane z 30 czerwca 2004[13].
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 17 075 100 8977 52,6 8098 47,4
Gęstość zaludnienia
[mieszk./km²]		 215,5 113,3 102,2
 

na podstawie danych GUS[14].

Podział administracyjny

edytuj

Obecna Zielonka w końcu lat dwudziestych rozdzielona została na trzy części: Zielonka-Letnisko, Zielonka Bankowa i Zielonka Centralna.

Do 19 lipca 1924 Zielonka-Letnisko nosiła nazwę: Zielonka Uczastkowa (gmina Bródno, powiat warszawski)[15].

W okresie międzywojennym obszar Zielonki należał do gminy Marki w powiecie warszawskim. W jej skład wchodziły wsie: Drewnica i Pustelnik Struga, kolonie: Czarna Struga, Czerwony Dwór, Drewnica, Halberówka, Henryków, Horowa Góra, Nowa Zielonka, Osinki, Piotrówka, Pustelnik D, Rogaczówka, Rościszewo, Struga, Szpitalna Drewnica, Zieleniec, Zielonka Bankowa, Zielonka-Letnisko i Poligon Wojskowy oraz folwark Nutka Zielonka i Nadleśnictwo Drewnica[16].

W latach 1948–1954 miejscowość była siedzibą wiejskiej gminy Zielonka[17]. 1 stycznia 1956 Zielonka otrzymała prawa osiedla[18], a 30 grudnia 1960 prawa miejskie[19].

Zabytki

edytuj
 
Dom Pomocy Społecznej
  • Kościół pw. Matki Bożej Częstochowskiej z lat 1936–1939[20].
  • Dom Pomocy Społecznej (dawne schronisko dla nauczycielek) z 1902 – neogotycki, dwupiętrowy budynek projektu Stefana Szyllera, usytuowany na wydmie, wśród terenu parkowego ze stawem. W okresie powstania listopadowego w ówcześnie stojącym w tym miejscu budynku szyto mundury dla wojsk polskich.
  • Skwer Armii Krajowej wraz z pomnikiem Żołnierzy Armii Krajowej i rozstrzelanych mieszkańców[21]. (W tym miejscu celebrowane są oficjalne, zielonkowskie uroczystości patriotyczne, takie jak Święto Konstytucji 3 Maja, obchody wybuchu Powstania Warszawskiego czy Święto Niepodległości).
  • Zabudowa letniskowa przy ulicy Kolejowej 11 (Najprawdopodobniej jeden z najstarszych budynków w mieście – jego powstanie szacuje się na drugą połowę XVIII wieku).
  • Tablica „Wypędzonych” przy ulicy Mickiewicza.
  • Muzeum Zielonki (dawna siedziba policji i władz gminy).
Zabytki wpisane do rejestru KOBiDZ[22]
  • Willa z ogrodem, drewniano-murowana, XIX/XX, po 1930 przy ul. Sienkiewicza 20 (nr rej. 1441-A z 2.08.1990).
 
Skwer Armii Krajowej

Położenie

edytuj

Miasto w centralnej Polsce, w aglomeracji warszawskiej, około 13 km na północny wschód od centrum Warszawy. Położone na Nizinie Środkowomazowieckiej, w Kotlinie Warszawskiej, między Wysoczyzną Ciechanowską od wschodu i Wysoczyzną Siedlecką od południowego wschodu.

  •  
    Zielonka względem Warszawy

Sąsiednie gminy

edytuj

Dębe Wielkie, Halinów, Kobyłka, Marki, Poświętne, Stanisławów, Sulejówek, m.st. Warszawa, Wołomin, Ząbki.

Przyroda

edytuj
 
Glinianki zimą
 
Staw przy Domu Pomocy Społecznej

Gmina Zielonka należy do Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Właściwym dla Zielonki jest Nadleśnictwo Drewnica, wchodzące w skład Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Warszawskie”.

Na terenie gminy częściowo znajdują się rezerwaty przyrody:

W ramach programu sieci obszarów objętych ochroną przyrody na terytorium Unii Europejskiej Natura 2000 w celu zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, które uważane są za cenne i zagrożone w skali całej Europy, objęte zostały:

  • Strzebla Błotna w Zielonce[23]
  • Poligon Rembertów[24]

W gminie zarejestrowano 86 drzew – pomników przyrody:

Wody powierzchniowe płynące:

Wody powierzchniowe stojące:

Niecałe 80 metrów na północ od granicy miasta, w Markach, znajduje się Jezioro Czarne (Kruczek).

Transport

edytuj
 
Przejazd pod torami na ulicy Kolejowej

Zielonka jest istotnym węzłem drogowym i kolejowym.

Drogi

edytuj

W Zielonce krzyżują się drogi wojewódzkie:

W grudniu 2017 zakończyła się budowa odcinka trasy S8 Marki – Radzymin, do którego dostęp zapewnia węzeł „Zielonka” na skrzyżowaniu z DW 631, położony na granicy Marek i Zielonki. Na terenie miasta znajdowała się także krótka droga wojewódzka nr 625 łącząca drogę wojewódzką 634 ze stacją kolejową. Droga ta została przekształcona w drogę gminną 18 września 2018 r[28].

Po modernizacji ulicy Kolejowej, pod torami kolejowymi przebiega przejazd dla aut oraz węższy chodnik dla pieszych.

Kolej

edytuj
 
Stacja kolejowa Zielonka zimą

Zielonka leży przy ważnych liniach kolejowych. Pociągi kursują w kierunkach:

W obrębie miasta znajdują się dwie stacje kolejowe: węzłowa Zielonka i Zielonka Bankowa.

Transport miejski

edytuj
 
Autobus VDL ProCity na linii L43 na ulicy Mareckiej, w tle wiadukt obwodnicy Marek nad tą ulicą

Przez terytorium Zielonki (strefa 2. ZTM) wyznaczona jest trasa linii N62 autobusów nocnych, o przebiegu Dworzec Centralny w Warszawie – Ząbki – Zielonka – Osiedle Niepodległości w Wołominie. W Zielonce kursują linie L43 i L46 (z dzielnicy Zielonka Bankowa do Centrum Handlowego M1 w Markach) oraz linie L26 (Zielonka-Kobyłka-Turów) i L27 (Zielonka-Turów-Kobyłka-Wołomin-Nadma), uruchomione wspólnie z ZTM, w których (poza L26) honorowana jest karta mieszkańca i bilety ZTM na II strefę (jednodniowe i dłuższe). Dla mieszkańców Zielonki dostępny jest również Bilet Metropolitalny[29], wariant Warszawskiej Karty Miejskiej o obniżonej cenie, dostępny dla mieszkańców odprowadzających podatki na terenie gminy.

Oświata

edytuj
 
Szkoła Podstawowa nr. 4 (dawne Miejskie Gimnazjum im. Stefana Kardynała Wyszyńskiego)

Szkoły podstawowe

edytuj

Szkoły średnie i policealne

edytuj

Wspólnoty wyznaniowe

edytuj

Władze miasta

edytuj

W roku 1990 burmistrzem Zielonki został Jan Olszowski. Następnie urząd burmistrza sprawował Edmund Żukowski (1994–1998)[31]. W latach 1998–2002 burmistrzem był Stefan Stępkowski. Pierwszym burmistrzem miasta wybranym w wyborach bezpośrednich był w latach 2002–2010 – Adam Łossan. W drugiej turze wyborów samorządowych 5 grudnia 2010, osiągając wynik 55% głosów[32], na stanowisko burmistrza został wybrany Grzegorz Dudzik. Był burmistrzem przez dwie kadencje. Od 2018 burmistrzem miasta jest Kamil Michał Iwandowski[33].

Ludzie związani z Zielonką

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Zielonką (powiat wołomiński).

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). [dostęp 2009-10-01].
  2. ↑ a b https://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5515/3/16/1/polski_rocznik_demograficzny_2022.pdf
  3. ↑ Opis parafii na stronie diecezji.
  4. ↑ Minister nauki wsparła projekt centrum badań napędów lotniczych. Wirtualny Nowy Przemysł – Serwis Logistyka. Transport, logistyka, firmy kurierskie.
  5. ↑ O projekcie / Polonia Aero / Sites / Home – Avioaero [online], poloniaaero.avioaero.com [dostęp 2017-02-22] (pol.).
  6. ↑ Fabryka rakiet w Zielonce.
  7. ↑ Miejska Biblioteka Publiczna w Zielonce [online], biblioteka.zielonka.pl [dostęp 2017-06-12] (pol.).
  8. ↑ a b c d e f g Tadeusz Glinka, Marian Kamiński, Marek Piasecki, Krzysztof Przygoda, Andrzej Walenciak: Mazowsze Północne. Warszawa: Sport i Turystyka, 1998, s. 276. ISBN 83-7200-144-8.
  9. ↑ Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991, s. 20, 30. ISBN 83-206-0795-7.
  10. ↑ Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991, s. 21. ISBN 83-206-0795-7.
  11. ↑ Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991, s. 30. ISBN 83-206-0795-7.
  12. ↑ Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991, s. 129. ISBN 83-206-0795-7.
  13. ↑ Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  14. ↑ Zielonka w liczbach. Zielonka – Dane demograficzne [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  15. ↑ Obwieszczenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 19 lipca 1924 r. o zmianie nazw niektórych miejscowości Województwa Warszawskiego Dz. Urz. Min. Spr. Wew. nr 2-6 z 31 grudnia 1924 r.
  16. ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 27 czerwca 1939 r. o rozciągnięciu przepisów policyjno-budowlanych dla gmin miejskich na niektóre osiedla gmin wiejskich na obszarze województwa warszawskiego, Dz.U. z 1939 r. nr 62, poz. 408.
  17. ↑ Dz.U. z 1948 r. nr 5, poz. 37.
  18. ↑ Dz.U. z 1955 r. nr 45, poz. 299.
  19. ↑ Dz.U. z 1960 r. nr 60, poz. 345.
  20. ↑ Historia parafii w Zielonce.
  21. ↑ Zielonka.pl > Symbolicznie nadano nazwę Skwerowi Armii Krajowej [online], zielpl13.pro-linuxpl.com [dostęp 2017-02-22].
  22. ↑ Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków na terenie województwa mazowieckiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 180. [dostęp 2014-09-06].
  23. ↑ Obszar Natura 2000. [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [on-line]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2018-04-21].
  24. ↑ Obszar Natura 2000. [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [on-line]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2018-04-21].
  25. ↑ Pomnik przyrody. [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [on-line]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2018-04-21].
  26. ↑ Pomnik przyrody. [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [on-line]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2018-04-21].
  27. ↑ Pomnik przyrody. [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [on-line]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2018-04-21].
  28. ↑ https://bip.mazovia.pl/resource/5522/uchwala.pdf
  29. ↑ Bilet Metropolitalny [online] [dostęp 2022-02-14] (pol.).
  30. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-18].
  31. ↑ Odeszli, ale są z nami. Każde życie sięga w przyszłość... [online], samorzad.pap.pl, 30 października 2014 [dostęp 2019-01-23] [zarchiwizowane z adresu 2019-01-23].
  32. ↑ Wizualizacja wyborów samorządowych 2010 na terenie gminy Zielonka.
  33. ↑ CONCEPT Intermedia www.sam3.pl, Zielonka.pl – Serwis informacyjny Wyniki II tury w głosowaniu na burmistrza [online], zielonka.pl [dostęp 2018-11-05] [zarchiwizowane z adresu 2018-11-06] (pol.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zielonka_(miasto)&oldid=74885084”