Województwo inowrocławskie

Województwo inowrocławskie (początkowo gniewkowskie) – jednostka terytorialna Korony Królestwa Polskiego, później Rzeczypospolitej Obojga Narodów istniejące od XIV wieku do 1772, tworząca prowincję wielkopolską. Obejmowała powierzchnię 2 900 km²[potrzebny przypis] i miała 2 powiaty. Siedzibą wojewody był Inowrocław, a sejmiki ziemskie odbywały się razem z woj. brzeskokujawskim w Radziejowie.

Województwo inowrocławskie
Palatinatus Iunivladislaviensis
województwo
XIV wiek – 1772
Herb
Herb
Sentencja: Sine delectum iustum[1]
Państwo

 I Rzeczpospolita

Prowincja

wielkopolska

Data powstania

XIV wiek

Siedziba wojewody

Inowrocław

Wojewoda

zobacz: wojewodowie inowrocławscy

Siedziba sejmiku

Radziejów

Popis

pod Inowrocławiem, ziemia dobrzyńska pod Lipnem[2]

Powierzchnia

2 900 km²

Populacja (1790[3])
• liczba ludności


51 507

Podział administracyjny
Liczba powiatów

5

Liczba reprezentantów
Liczba senatorów

2

Położenie na mapie Rzeczypospolitej
Położenie na mapie Polski

Herb był taki sam jak województwa brzeskokujawskiego, to jest pół orła czarnego i pół lwa czerwonego, grzbietami do siebie obróconych i zwieńczonych jedną koroną na polu złotym.[potrzebny przypis]

Historia

edytuj

Województwo inowrocławskie utworzono w XIV w. początkowo zwane było gniewkowskim.[potrzebny przypis]

Terytorium

edytuj

Było to jedno z najmniejszych województw I Rzeczypospolitejliczyło tylko 2 900 km².[potrzebny przypis]

W skład województwa inowrocławskiego wchodziła m.in. Bydgoszcz, będąc w 1. poł. XVII w. jego największym miastem (niecałe 5 tys. mieszk.), która jednak nie odgrywała roli administracyjnej.[potrzebny przypis]

Powiaty woj. inowrocławskiego i ziemi dobrzyńskiej wg Adolfa Pawińskiego[4]
Województwo/ziemia Powiat Powierzchnia w mil² Powierzchnia w km²
województwo bez z. dobrzyńskiej powiat bydgoski 30,10 1657,68
powiat inowrocławski 23,01 1267,18
Razem Σ 53,11 2924,75
ziemia dobrzyńska powiat dobrzyński 9,59 528,35
powiat lipnowski 22,74 1252,28
powiat rypiński 21,27 1100,43
Razem Σ 53,60 2952,38
województwo inowrocławskie z ziemią dobrzyńską Σ 106,71 5877,13

Urzędy

edytuj

Województwo posiadało dwóch senatorów większych, którymi byli: wojewoda i kasztelan inowrocławscy; oraz jednego senatora mniejszego – kasztelana bydgoskiego. Sejmiki ziemskie odbywały się wspólnie dla województw inowrocławskiego i brzeskokujawskiego w Radziejowie.

Wojewodowie inowrocławscy

edytuj

Ziemia dobrzyńska

edytuj

Ziemię dobrzyńską wcielono ostatecznie do Korony w 1466 r. Powierzchnia wynosiła ok. 54 mil². Dzieliła się na 3 powiaty: dobrzyński, rypiński i lipnowski (ustanowiony w miejsce dawnego słońskiego). Sejmiki odbywały się w Lipnie, gdzie obierano dwóch posłów na sejm, deputata na trybunał i komisarza na komisję radomską. Senatorów mniejszych było 3, tj. kasztelanowie: dobrzyński, rypiński i słoński. Starostwo grodowe bobrownickie, niegrodowe: dobrzyńskie, lipnowskie, rypińskie i inne. Herb jej wyobraża głowę sędziwego człowieka z dwiema koronami, jedną na głowie z rogami bawolimi, a drugą na szyi.

Przypisy

edytuj
  1. Stefan Krzysztof Kuczyński, Polskie herby ziemskie. Geneza, treści, funkcje, Warszawa 1993, s. 214.
  2. Antoni Sozański, Wykład politycznej geografii, rządu i administracyi dawnej Polski przy końcu istnienia całego państwa (1648–1772), Kraków 1889, s. 8–9.
  3. Tabela: Summaryusz Generalny wszelkich dochodów Rzeczypospolitey tak w Koronie iako i w Litwie z kalkulacyą mil kwadratowych, tak со do dymów, podatków, iako i ludzi, w: Dziennik rządowo-ekonomiczno handlowy. Zaymuiący różne Wiadomości, Rządowe, Handlowe, Ekonomiczne, Fabryczne, Kontraktowe na Dobra, Summy, i Produkta. Zajmujący 3 miesiące kwiecień may czerwiec 1790. R.5. T. II. Warszawa 1790.
  4. Adolf Pawiński: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 1: Wielkopolska. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1883, s. 50.
  5. Błażej Śliwiński: Ziemomysł inowrocławski. Kraków 2017, s. 71.
  6. Wymieniony jako wojewoda inowrocławski w bitwie Obrona Zbaraża 11 lipca 1649, Bitwa pod Beresteczkiem 28–30 czerwca 1651.
  7. Swawolna Kompanija - Oficjalna Pagina Szlacheckiej Gry Fabularnej „Dzikie Pola” [online], www.valkiria.net [dostęp 2017-11-27] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-11].
  8. M. Czajka, M. Kamler, W. Sienkiewicz: Leksykon Historii Polski, Warszawa 1995, s. 732

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj