Wawer
Wawer – dzielnica Warszawy położona w prawobrzeżnej części miasta. Jest jedną z 18 jednostek pomocniczych m.st. Warszawy[3].
| Dzielnica Warszawy | |||||
 Wawerskie Centrum Kultury i Urząd Dzielnicy Wawer przy ul. Żegańskiej | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Miasto | |||||
| W granicach Warszawy |
1951[1] | ||||
| SIMC |
0988840 | ||||
| Burmistrz |
Paweł Michalec | ||||
| Powierzchnia |
79,71(1.01.2024)[2] km² | ||||
| Populacja • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
1110 (1.01.2024)[2] os./km² | ||||
| Tablice rejestracyjne |
WT | ||||
Plan Wawra
| |||||
Położenie na mapie Warszawy
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Jest największą pod względem powierzchni i jednocześnie najrzadziej zaludnioną dzielnicą Warszawy[2].
Położenie
edytujWawer graniczy:
- od północy z dzielnicami Praga-Południe i Rembertów oraz Wesoła
- od wschodu z dzielnicą Wesoła oraz z gminą Wiązowna
- od zachodu z dzielnicami Wilanów i Mokotów
- od południa z miastem Józefów
Historia
edytuj
Nazwa Wawer pochodzi od nazwy karczmy Wawer (obecnie Zajazd Napoleoński[4][5]), przy której wyrosła kolonia o tej samej nazwie[6][7]. Najstarsza wzmianka o karczmie pochodzi z 1727 roku, kolonia Wawer powstała w 1838 roku (oraz Czaplowizna i Sadule), pierwsi osadnicy pojawili się w niej w 1839 roku. Podczas powstania listopadowego rozegrały się tutaj na początku 1831 roku pierwsza i druga bitwa wawerska[8].
W nocy z 26 na 27 grudnia 1939 Niemcy dokonali zbrodni w Wawrze.
Podczas okupacji niemieckiej, w listopadzie 1940 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 950 Żydów. W marcu 1942 zostali wywiezieni do getta w Warszawie, a stamtąd do obozu zagłady w Treblince i tam zamordowani[9].
W 1951 roku Wawer został przyłączony do Warszawy[1].
Zmiany terytorialne i administracyjne
edytujOd 1866 r. cały teren obecnego Wawra stanowił jedną z dwudziestu gmin ówczesnego powiatu warszawskiego. Do gminy Wawer należały wówczas m.in. Wawer, Wygoda, Glinki, Czaplowizna, Zastów, Kaczy Dół (dziś Międzylesie), Stara Miłosna, Kawęczyn, Grochów, Gocław, Gocławek, Saska Kępa i Witolin[10].
W 1916 roku podczas I wojny światowej po wyjściu Rosjan z Warszawy niemiecki gubernator Hans von Beseler wydał „Rozporządzenie dotyczące rozszerzenia warszawskiego okręgu miejskiego i wykonania planu dla zabudowania miasta Warszawy”. Zostały wtedy m.in. przeniesione z Wawra do Warszawy folwark i wieś Grochów I-szy, folwark i wieś Grochów II-gi z Florentynowem i Emilianowem, wieś Kozia Górka, teren wsi Kawenczyn, wieś Saska Kępa, Gocławska Kępa, folwark Kamionek, wieś Gocław i południowa część łąk folwarku Gocławek, wieś Górki Grochowskie i kolonia Witolin[11][12][13].
W 1924 roku utworzono gminę Letnisko – Falenica, do której z gminy wiejskiej Wawer został przeniesiony Anin, a np. z gminy wiejskiej Zagóźdź m.in. Kaczy Dół (obecnie Międzylesie)[14][8]. W 1939 roku Anin znalazł się ponownie w gminie Wawer[8], jak również Międzylesie[15]. Ponadto ze zniesionej wtedy gminy Zagóźdź przeniesiono do Wawra gromady Las, Zbytki, Zerzeń, Zastów i Nowy Wawer (pozostałe do Letnisko Falenica), z kolei z Wawra do Bródna gromadę Kozia Górka[15]. Z części gromad należących dotąd do gmin wiejskich Wawer i Okuniew utworzono gminę wiejską Sulejówek[15], z części Wawra gminę miejską Rembertów[16].
W 1951 roku gmina Wawer została zniesiona, a prawie cały jej obszar wraz z częścią dotychczasowej gminy Falenica Letnisko zostały przyłączone do miasta stołecznego Warszawy jako dzielnica Wawer z siedzibą w Falenicy[17]. Pominięto jedynie gromady Miłosna Stara (włączoną do gminy Sulejówek) oraz Pohulanka (włączoną do gminy Wiązowna). Z Falenicy Letnisko przyłączono wtedy do Wawra m.in. gromady Radość, Miedzeszyn, Wólka Zerzeńska, Zagóźdź[18].
W 1960 roku Wawer włączono do dzielnicy Praga-Południe. W 1994 roku Wawer pojawił się na mapie Warszawy ponownie, jako gmina (Warszawa – Wawer[19])[8], obok. m.in. gminy Centrum z Pragą-Południe[19]. W 2002 roku gmina Wawer została przekształcona w dzielnicę[20][8].
Podział dzielnicy
edytuj| obszary Miejskiego Systemu Informacji[21] | jednostki pomocnicze Warszawy niższego rzędu[22] | części miasta państwowego rejestru nazw geograficznych[23] |
|---|---|---|
| Aleksandrów | Aleksandrów Pierwszy | |
| Anin | Anin | |
| Nowy Anin | ||
| Falenica | Błota | |
| Falenica | ||
| Las | ||
| Marysin Wawerski | Marysin Wawerski Południe | Marysin Wawerski |
| Pocisk | ||
| Stary Wawer | ||
| Marysin Wawerski Północ | Czaplowizna | |
| Glinki | ||
| Miedzeszyn | Elżbietówek | |
| Karolew | ||
| Miedzeszyn | ||
| Orzechówek | ||
| Międzylesie | Kolonia Zerzeń | |
| Międzylesie | ||
| Szelągowizna | ||
| Wiśniowa Góra | ||
| Nadwiśle | Julianów | |
| Kuligów | ||
| Miedzeszyn-Wieś | ||
| Nadwiśle | ||
| Skrzypki | ||
| Wólka Zerzeńska | ||
| Zastrzebie | ||
| Radość | Kolonia Borków | |
| Kolonia Zagóźdź | ||
| Nowy Miedzeszyn | ||
| Radość | ||
| Zagóźdź | ||
| Zbójna Góra | ||
| Sadul | Sadul | |
| Stary Anin | ||
| Wawer | Kolonia Zastów | |
| Nowy Wawer | ||
| Osiedle Błękitna | ||
| Osiedle Wichrowa | ||
| Zerzeń | Borków | |
| Zastów | ||
| Zbytki | ||
| Zerzeń | ||
Rada Dzielnicy
edytuj| Ugrupowanie | Kadencja 2002-2006[24] | Kadencja 2006-2010[25] | Kadencja 2010-2014[26] | Kadencja 2014-2018[27] | Kadencja 2018-2024[28] | Kadencja 2024-2029[29] |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Sojusz Lewicy Demokratycznej | 1 (SLD-UP) | – | – | – | – | - |
| Platforma Obywatelska | 5 | 7 | 12 | 9 | 10 (Koalicja Obywatelska) | 12 (Koalicja Obywatelska) |
| Liga Polskich Rodzin | 3 | – | – | – | - | - |
| Wspólnota Wawerska | 2 | – | – | – | – | - |
| Forum Samorządowe Mieszkańców | 4 | – | – | – | – | - |
| Prawo i Sprawiedliwość | 8 | 9 | 6 | 8 | 7 | 5 |
| Wawerska Inicjatywa Samorządowa | – | 3 | 3 | 4 | 2 | 3 |
| Stowarzyszenie Społeczne Wawer | – | 1 | 2 | 2 | – | - |
| Forum Wawra | – | 3 | – | – | – | - |
| Bezpartyjni Samorządowcy | – | – | – | – | 1 | - |
| Razem dla Wawra | – | – | – | – | 3 | 3 |
Transport
edytujUlice i mosty
edytujGłównymi ciągami komunikacyjnymi dzielnicy są ulice: Wał Miedzeszyński, Płowiecka, Bronisława Czecha, Trakt Lubelski, Korkowa i Patriotów. Transport drogowy przez Wisłę odbywa się przez most Siekierkowski i most Anny Jagiellonki (Południowy).
Kolej
edytujW dzielnicy znajduje się siedem przystanków kolejowych, kolejno w kierunku południowym: Warszawa Gocławek, Warszawa Wawer, Warszawa Anin, Warszawa Międzylesie, Warszawa Radość, Warszawa Miedzeszyn i Warszawa Falenica. Przystanki te leżą w strefie obowiązywania wspólnego biletu miejskiego ZTM-KM-WKD.
Przypisy
edytuj- ↑ a b Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 941. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ a b c d Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku. Tabl. 21 Powierzchnia, ludność oraz lokaty według gmin. [w:] Główny Urząd Statystyczny [on-line]. stat.gov.pl, 22 lipca 2024. [dostęp 2023-08-02].
- ↑ Art. 5 i 14 ustawy z dnia 15 marca 2002 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy (Dz.U. z 2018 r. poz. 1817).
- ↑ Zajazd Napoleoński – Historia. Zajazd Napoleoński. [dostęp 2013-11-07].
- ↑ Andrzej Umgelter. Bitwy wawerskie. „Stolica. Informator Kulturalny Stolicy (IKS)”. 12, s. 14,20, 1986-03-23. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Prasowe RSW „Prasa-Książka-Ruch”. ISSN 0039-1689.
- ↑ J Kozolubski. Wędrówka po Warszawie listopadowej: 25. Karczma wawerska. „Kronika Warszawy: miesięcznik ilustrowany poświęcony działalności samorządu oraz poszczególnym dziedzinom życia miasta i jego historii”. R. 6, nr 8-9, s. 24–25, 1930 (sierpień-wrzesień). Warszawa: Magistrat Miasta Stołecznego Warszawy.
- ↑ Henryk Wierzchowski. Zajazd pod Napoleonem – historyczna karczma w Wawrze. „Kronika Warszawy”. 2/46, s. 81–96, 1981. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe (PWN). ISSN 0137-3099.
- ↑ a b c d e Ważne daty z dziejów Wawra. W: Wawer i jego osiedla. Czerniawski Jan (red.). Wyd. 1. Warszawa: Wydział Kultury dla Dzielnicy Wawer m.st. Warszawy, 2007, s. 436–438. ISBN 978-83-921690-3-1.
- ↑ Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 461.
- ↑ Andrzej Sołtan. Dziedzictwo kulturowe Wawra. „Kronika Warszawy”. 2008 (2 (137)), s. 5–6, 2008. Warszawa: Archiwum Państwowe m.st. Warszawy. ISSN 0137-3099. [dostęp 2013-11-15].
- ↑ Materjały do historji i rozwoju inwestycji na przedmieściach m.st. Warszawy w latach 1918–1928. Warszawa: Zarząd Miasta Stołecznego Warszawy, 1929, s. 6. [dostęp 2013-11-22].
- ↑ Andrzej Gawryszewski, Ludność Warszawy w XX wieku, wyd. 2, Warszawa: Polska Akademia Nauk, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk (PAN) im. Stanisława Leszczyńskiego, 2009 (Monografie, 10), s. 29–30, ISBN 978-83-61590-96-5 [dostęp 2013-11-22].
- ↑ Dziennik rozporządzeń dla Jenerał-Gubernatorstwa Warszawskiego. 1917 nr 61 (20 I) [online], s. 170–171 [dostęp 2014-09-05]. (nowy, skorygowany plan i wykaz miejscowości).
- ↑ Dz.U. z 1924 r. nr 97, poz. 901.
- ↑ a b c Dz.U. z 1939 r. nr 28, poz. 186.
- ↑ Dz.U. z 1939 r. nr 28, poz. 188.
- ↑ Jan Berger: Dawny Wawer (1866-1951). Rys historyczno-statystyczny. W: Wawer i jego osiedla. Czerniawski Jan (red.). Wyd. 1. Warszawa: Wydział Kultury dla Dzielnicy Wawer m.st. Warszawy, 2007, s. 45-78 (77). ISBN 978-83-921690-3-1.
- ↑ Dz.U. z 1951 r. nr 27, poz. 199.
- ↑ a b Dz.U. z 1994 r. nr 48, poz. 195.
- ↑ Dz.U. z 2002 r. nr 41, poz. 361.
- ↑ Dzielnica Wawer. Zarząd Dróg Miejskich w Warszawie, 2014-12-06. [dostęp 2016-10-22].
- ↑ Rady Osiedlowe. [w:] Dzielnica Wawer [on-line]. Urząd Dzielnicy Wawer. [dostęp 2013-11-06].
- ↑ Normalna czcionka – nazwy o statusie „urzędowa”, pochylona czcionka – nazwy o statusie „niestandaryzowana”
Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2023 - ↑ Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory samorządowe. wybory2002.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-18].
- ↑ Geografia wyborcza – Wybory samorządowe – Państwowa Komisja Wyborcza. wybory2006.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-18].
- ↑ Wybory Samorządowe 2010 – Geografia wyborcza – Województwo mazowieckie – miasto st. Warszawa – dz. Wawer. wybory2010.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-18].
- ↑ Radni dzielnicowi wybrani. Oficjalne wyniki – Bielany, Mokotów, Praga Południe, Wawer, Wilanów, Włochy, Śródmieście. tvnwarszawa.tvn24.pl. [dostęp 2015-10-18].
- ↑ Wybory samorządowe 2018 [online], wybory2018.pkw.gov.pl [dostęp 2018-10-23].
- ↑ Wybory Samorządowe 2024 [online], samorzad2024.pkw.gov.pl [dostęp 2024-05-28] (pol.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Urząd Dzielnicy Wawer
- Wawer, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 147.
- Słownik nazw miejscowych, terenowych i ulic Wawra