V-2

V-2 (niem. Vergeltungswaffe-2 – broń odwetowa nr 2, pierwotna nazwa Aggregat 4 - A-4) – pierwszy w historii, udany konstrukcyjnie, rakietowy pocisk balistyczny, skonstruowany przez zespół niemieckich konstruktorów pod kierunkiem Wernhera von Brauna w czasie II wojny światowej. Oficjalnie pocisk przemianował w październiku 1944 roku Joseph Goebbels. Pocisk V-2 oznaczony jako MW 18014 jako pierwszy obiekt stworzony ręką człowieka przekroczył linię Kármána (wysokość 100 kilometrów), wchodząc w przestrzeń kosmiczną. Nazwa pochodzi od niemieckiego słowa Vergeltung oznaczającego odwet.

Vergeltungswaffe-2

Rakieta V-2 w muzeum w Peenemünde
Państwo	III Rzesza
Inne nazwy	A-4, A-4N2
Typ	SRBM
Wyrzutnia	lądowe
Lata służby	7 września 1944 – 27 marca 1945
Długość	14,26 m
Średnica	1,65 m
Rozpiętość	3,56 m
Masa startowa	12 825 do 13 000 kg
Napęd	jednostopniowy na paliwo ciekłe, o ciągu 25 200 kG, rozpędzający w ciągu 80 s rakietę do prędkości ponaddźwiękowej
Prędkość	2900 do 5500 km/h
Zasięg	320 (później 380) km
Udźwig	975 kg
Celność	CEP: • 6400 m • 1600 m w późniejszej wersji

1. Głowica bojowa;
2. Żyroskopowy system naprowadzający;
3. Odbiornik radiowy systemu naprowadzającego;
4. Mieszanina alkoholu etylowego i wody;
5. Korpus pocisku;
6. Zbiornik ciekłego tlenu;
7. Zbiornik nadtlenku wodoru;
8. Butle ze sprężonym azotem;
9. Komora reakcyjna nadtlenku wodoru;
10. Pompa paliwowa;
11. Zapłonniki mieszaniny wodno-alkoholowej;
12. Rama zespołu napędowego;
13. Komora spalania (zewnętrzne powłoki);
14. Skrzydło;
15. Wtryskiwacze alkoholu;
16. Sterownice strumienia gazów wylotowych;
17. Powierzchnie sterowe (lotki)

Odpalenie rakiety V-2 w ośrodku badawczym w Peenemünde. Zdjęcie wykonano 4 sekundy po starcie rakiety, w dniu 21 czerwca 1943 roku

Prace konstrukcyjne rakiety przed wybuchem wojny

Projekt rakiety pionowego startu A-4 (niem. Aggregat 4), znanej później pod wojskowym oznaczeniem V-2, opracowano już w połowie lat trzydziestych przez Hermanna Obertha i Wernhera von Brauna. Był to projekt konstrukcji nowej broni prowadzony pod nadzorem dowództwa Wojsk Lądowych Wehrmachtu, na który przeznaczono ogromne środki finansowe. Prace prowadzone były w doświadczalnym ośrodku rakietowym w pobliżu wioski Kummersdorf-Gut, obecnie w gminie Am Mellensee, w lasach na południe od Berlina. Kierownikiem projektu z ramienia Wehrmachtu został gen. Walter Dornberger, dyrektorem technicznym kierującym pracami badawczymi był Wernher von Braun.

Ze względu na wagę przywiązywaną do prac nad nową bronią przez kierownictwo III Rzeszy i Adolfa Hitlera oraz z powodu niewystarczających możliwości ośrodka w Kumersdorfie, w 1937 roku wybudowano nowy ośrodek badawczy na wyspie Uznam w pobliżu wioski Peenemünde. W tym samym roku prace nad bronią rakietową zostały przeniesione do nowego ośrodka i były tam prowadzone do końca wojny.

Prace konstrukcyjne i próby rakiety w trakcie wojny

Pierwszy udany start rakiety A-4/V-2 przeprowadzono 13 czerwca 1942 roku, ale rakieta eksplodowała po przeleceniu 1300 m. Całkowicie udana próba odbyła się 3 października tego samego roku.

7 marca 1943 roku w swojej kwaterze głównej Wilczy Szaniec Hitler odebrał raport Wernhera von Brauna o stanie prac nad pociskiem rakietowym A-4/V-2. W czasie spotkania z Hitlerem von Braunowi towarzyszył gen. Walter Dornberger. W uznaniu osiągniętych wyników Hitler nadał von Braunowi tytuł profesorski.

W połowie lata 1943 roku w ośrodku doświadczalnym w Peenemünde uruchomiona została linia montażowa rakiet V-2. Uruchomienie drugiej linii oraz szerszą produkcję rakiet uniemożliwił Niemcom nalot na Peenemünde przeprowadzony przez alianckie lotnictwo bombowe w sierpniu 1943 roku.

Masową produkcję rakiet V-2 Niemcy uruchomili w październiku 1943 roku i w styczniu 1944 pierwsze rakiety tego typu mogły być już dostarczane na uzbrojenie Wehrmachtu, jednak żadna z nich nie miała odpowiednio wysokiej jakości, żeby mogła zostać wykorzystana bojowo. Rakietą całkowicie nie dało się sterować, bardzo trudno było określić dokładny zasięg tych pocisków, a sama rakieta bardzo często chybiała celu o odległość kilku kilometrów. Oznaczało to, że mogła ona zostać użyta tylko jako „broń terroru”. Na początku produkowano ok. 500 rakiet V-2 miesięcznie, ale celem Niemców było zwiększenie produkcji do 900 sztuk miesięcznie. Należy jednak pamiętać, że ok. 6% wszystkich V-2 eksplodowało natychmiast po starcie, a kolejne 60% miało zbyt duże wady techniczne oraz konstrukcyjne i zanim mogły zostać wprowadzone do służby, potrzebowały one dodatkowych ulepszeń.

Powstało także wiele projektów, które były oparte na V-2. Między innymi dwustopniowa wersja, mająca zasięg na ponad 5500 km oraz obsadzona załogą wersja kamikaze tej rakiety. Zbudowano także specjalne okręty podwodne, które miały wystrzeliwać pociski V-2 w zanurzeniu. Były to okręty podwodne, które położyły podwaliny pod rozwój okrętów podwodnych przenoszących pociski balistyczne z okresu zimnej wojny. Kryptonim tego projektu nazywał się „Prüfstand XII”, czasami nazywany rakietowym U-Bootem. Istniały nawet plany ataku na Nowy Jork za pomocą V-2, które miały zostać wystrzelone właśnie z okrętu podwodnego tego typu.

Rozpoznanie roli ośrodka Peenemünde przez aliantów

Do 1943 roku alianci nie zdawali sobie sprawy z wagi prac prowadzonych przez Niemców w ramach projektu A-4/V-2 i powstającego w związku z tym zagrożenia dla Wielkiej Brytanii. Nie znali też roli ośrodka doświadczalnego w Peenemünde, którego znaczenie odkryte zostało przez polski wywiad AK w lutym 1943 roku.

Między innymi informacje polskiego wywiadu stały się podstawą decyzji o zbombardowaniu Peenemünde przez brytyjskie lotnictwo bombowe RAF. Bombardowanie odbyło się w nocy z 17 na 18 sierpnia 1943. Zniszczenie znacznej części ośrodka doświadczalnego opóźniło prace nad rozwojem rakiety i co ważniejsze, opóźniło uruchomienie masowej produkcji pocisków (rakieta V-2 została użyta przez Niemców dopiero po lądowaniu aliantów w Normandii 6 czerwca 1944).

Nalot uświadomił Niemcom, że ośrodek w Peenemünde znajduje się w zasięgu alianckiego lotnictwa bombowego i że aliantom znana jest jego rola. Zmusiło to Niemców do rozproszenia produkcji pocisków V-2 po terenie Rzeszy oraz do przeniesienia prób poligonowych rakiety w bezpieczniejszy rejon. Część produkcji przeniesiona została do ogromnej podziemnej fabryki w Nordhausen w górach Harz, funkcjonującej pod kryptonimem Dora (filia obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie). Zarówno żeby zbudować system tuneli w tej fabryce, jak i zbudować rakiety V-2 w ogromnej ilości Niemcy wykorzystali do tego robotników przymusowych pochodzących głównie z obozów koncentracyjnych. Do tego celu Niemcy zatrudnili 60 tys. więźniów, z których wielu zmarło z powodu głodu, zimna i chorób. Próby poligonowe rakiety V-2 przeniesione zostały w rejon Pustków–Blizna (niem. Heidelager Blizna) na południu Polski. Pierwszą rakietę na nowym poligonie odpalono 5 listopada 1943 roku.

Michał Kasza z Niwisk, komendant gminny BCh, który zebrał i dostarczył 13 części rakiety, w tym jedną o specjalnym przeznaczeniu, otrzymał podziękowanie od Komendy Głównej Armii Krajowej.

W dniu 20 maja 1944 roku, w okolicach Sarnak, AK przejęła niewybuch V-2. Po rozebraniu na części został on zbadany przez naukowców współpracujących z AK, w badaniach udział brali m.in. prof. Janusz Groszkowski, prof. Marceli Struszyński i inż. Antoni Kocjan. W nocy z 25 na 26 lipca 1944 brytyjski samolot Dakota z polsko-brytyjską załogą wylądował na terenie okupowanej Polski, na polowym lotnisku „Motyl” w pobliżu Tarnowa (operacja „Most III”). W drodze powrotnej do Wielkiej Brytanii oficer wywiadu AK por. Jerzy Chmielewski ps. Rafał zabrał ze sobą do Londynu siedem najważniejszych części rakiety oraz 30 stron Meldunku specjalnego 1/R nr 242. Pociski rakietowe.

Latem 1944, w związku ze zbliżaniem się frontu, próby balistyczne rakiet przeniesiono na poligon „Heidekraut” (pol. „Wrzos”) w okolicach Wierzchucina w Borach Tucholskich.

W lipcu i sierpniu 1944 Amerykanie dokonali trzech nalotów na Peenemünde, podczas których około 1200 samolotów B-17 (latających fortec) zrzuciło 3000 ton bomb. Pierwszy z tych nalotów (dzienny) odbył się 18 lipca 1944 roku. 379 ciężkich bombowców pod osłoną lotnictwa myśliwskiego zrzuciło 920,6 tony bomb na Peenemünde.

Bojowe użycie rakiety V-2

Głównym przeznaczeniem pocisków V-2 był ostrzał miast Wielkiej Brytanii. W tym celu na francuskim wybrzeżu kanału La Manche (rejon Éperlecques) Niemcy przygotowali schrony-wyrzutnie do wystrzeliwania rakiet. Zniszczenie znacznej części wyrzutni przez alianckie lotnictwo zmusiło Niemców do przygotowania wystrzeliwania rakiet V-2 z ruchomych wyrzutni, których 45 miało być rozmieszczonych na wybrzeżu francuskim od Calais do Cherbourga. Inwazja wojsk alianckich w czerwcu 1944 w Normandii uniemożliwiła realizację i tego planu.

Ostatecznie rakiety V-2 wystrzeliwano z terenu Holandii z okolic Hagi. Ponieważ stałe wyrzutnie V-2 zostały całkowicie zniszczone przez alianckie lotnictwo bombowe, a plan rozmieszczenia 45 ruchomych wyrzutni na wybrzeżu Normandii nie powiódł się, V-2 miały być wystrzeliwane z ruchomych ramp. Każda ruchoma jednostka rakietowa składała się z 25 specjalnych pojazdów, które przemieszczały się tylko podczas nocy żeby uniknąć ataku ze strony alianckiego lotnictwa. Rakiety były wystrzeliwane w lasach, aby chronić je zarówno przed wiatrem, jak i nieprzyjacielskim lotnictwem. Pierwsza rakieta V-2 odpalona została 7 września 1944 o godz. 8.30 na Paryż. Do 27 marca 1945 roku z Holandii odpalono około 5500 rakiet, z których 2894 trafiły Londyn, a około 1600 Antwerpię. Celem były także inne miasta, m.in. Liège i Bruksela w Belgii, Lille i Paryż we Francji, Maastricht w Holandii i most w Remagen (już po zajęciu przez wojska alianckie). Przeciwko ostatnio wymienionemu celowi wystrzelono 11 rakiet, ale żadna z nich nie trafiła w cel. Od 12 października Hitler wydał rozkaz atakowania rakietami tylko Londynu i Antwerpii (jedynego w 1944 dużego portu aliantów zaopatrującego front zachodni).

Do zakończenia działań bojowych przez jednostki rakietowe ogółem odpalono 5500 rakiet V-2. Około 70% z nich trafiło w cele. Ostatnią rakietę odpalono 27 marca 1945. Ogółem ataki rakiet V-2 spowodowały śmierć 7250 żołnierzy i cywilów.

Po wojnie

Po zakończeniu wojny Wernher von Braun przechwycony został przez Amerykanów (zobacz: operacja Paperclip). V-2 stał się podstawą rozwoju pocisków balistycznych w USA, ZSRR, Chinach oraz Francji.

Duża grupa naukowców i konstruktorów programu V-2 została aresztowana, wielu z nich zostało przewiezionych do USA, gdzie stanowili następnie trzon personalny programu balistycznego US Army. Związek Radziecki dla przechwyconych przez siebie niemieckich specjalistów programu V-2 – w tym Helmutta Groettrupa, prawej ręki Brauna – utworzył pierwotnie ośrodek naukowo-badawczy Instytut Rabe w Nordhausen, gdzie mieli kontynuować swoją pracę. 22 października 1946 roku jednakże NKWD aresztował ich wraz z rodzinami oraz specjalistami innych dziedzin techniki wojskowej i tę grupę około pięciu tysięcy osób wywieziono w głąb ZSRR, gdzie mieli kontynuować swoje prace pod ścisłym nadzorem. W konsekwencji niemieccy konstruktorzy V-2 wnieśli znaczący wkład zarówno do amerykańskich, jak i radzieckich programów balistycznych.

Zobacz też

• SSM-A-14 Redstone – amerykański pocisk nazwany bezpośrednim następcą V-2
• R-1 (SS-1A Scunner) – radziecka kopia V-2

Bibliografia

• Tracy Dungan: V-2: A Combat History of the First Ballistic Missile, Westholme Publishing ([1]) 2005, ISBN 1-59416-012-0.
• MichałM. Wojewódzki MichałM., Akcja V-1, V-2, Warszawa: Pax, 1984, ISBN 83-211-0521-1, OCLC 233461726 . Brak numerów stron w książce
• BogusławB. Wołoszański BogusławB., Tajna wojna Hitlera, Warszawa: „Colori”, 1997, ISBN 83-904972-2-0, OCLC 830087833 . Brak numerów stron w książce
• Claremont Institute: SS-1A. missilethreat.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-10-18)]. (ang.)

Linki zewnętrzne

• Rakieta V2 – „Operacja Trzeci Most”, lipiec 1944. zurakowskiavroarrow.weebly.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-03)].
• The A-4/V-2 Resource Site – The V-2 Rocket (ang.).