Ukwap
Ukwap (Antennaria Gaertn.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Obejmuje 45 gatunków[4]. Występuje naturalnie na półkuli północnej na obszarach o klimacie umiarkowanym lub podzwrotnikowym (lecz nie w Afryce)[5][6]. W Europie występuje 6 gatunków[5], z czego do flory Polski należą dwa gatunki – ukwap dwupienny (A. dioica) i ukwap karpacki (A. carpatica)[7].
 Morfologia (ukwap dwupienny) | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
ukwap | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Antennaria Gaertn. Fruct. 2: 410. Sep-Dec 1791 (nom. cons.)[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Synonimy | |||
| |||
Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne, zwłaszcza w ogrodach skalnych. Do najpopularniejszych w uprawie należy ukwap dwupienny A. dioica, ukwap alpejski A. alpina i ukwap różowy A. rosea[5].
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Wiecznie zielone lub prawie wiecznie zielone byliny[8], rzadko drewniejące u nasady (półkrzewy)[9], dorastające do 15 cm wysokości[8]. Zwykle wełnisto owłosione[10].
- Liście
- Skrętoległe[9], pojedyncze, wąskie i całobrzegie[6]. U większości gatunków są one zebrane w przyziemne rozety. Liście wyrastają dość gęsto i są przeważnie szarozielone i pokryte włoskami[8], rzadko są nagie[9].
- Kwiaty
- Zebrane w drobne koszyczki o błoniastych, białych lub często też zabarwionych (różowych, czerwonych lub brązowych) łuskach okrywy. Koszyczki wyrastają pojedynczo, po kilka lub wiele skupione w podbaldachy na szczytach pędów[9]. Dno koszyczków jest płaskie i pozbawione plewinek[9]. Kwiaty żeńskie są nitkowate, a męskie rurkowate, korony są białe lub mniej lub bardziej purpurowe[9][10].
- Owoce
- Niełupki walcowate lub podługowate, z puchem kielichowym w postaci buławkowato zgrubiałych na szczycie włosków[9][10].
Systematyka
edytuj- Pozycja systematyczna
Rodzaj z plemienia Gnaphalieae, podrodziny Asteroideae i rodziny astrowatych (złożonych) Asteraceae[11].
- Antennaria alpina (L.) Gaertn. – ukwap alpejski
- Antennaria anaphaloides Rydb.
- Antennaria arcuata Cronquist
- Antennaria argentea Benth.
- Antennaria aromatica Evert
- Antennaria bocheriana A.E.Porsild
- Antennaria canescens Malte
- Antennaria carpatica (Wahlenb.) Bluff & Fingerh. – ukwap karpacki
- Antennaria caucasica Boriss.
- Antennaria chilensis J.Rémy – ukwap chilijski
- Antennaria corymbosa E.E.Nelson
- Antennaria densifolia A.E.Porsild
- Antennaria dimorpha Torr. & A.Gray
- Antennaria dioica (L.) Gaertn. – ukwap dwupienny
- Antennaria dioiciformis Kom.
- Antennaria flagellaris A.Gray
- Antennaria friesiana (Trautv.) Ekman
- Antennaria geyeri A.Gray
- Antennaria howellii Greene
- Antennaria lanata Greene – ukwap wełnisty
- Antennaria luzuloides Torr. & A.Gray
- Antennaria marginata Greene
- Antennaria media Greene
- Antennaria microphylla Rydb.
- Antennaria monocephala DC.
- Antennaria neglecta Greene – ukwap zaniedbany
- Antennaria nordhageniana Rune & Rønning
- Antennaria parlinii Fernald
- Antennaria parvifolia Nutt.
- Antennaria plantaginifolia (L.) Hook. – ukwap babkolistny
- Antennaria porsildii E.Ekman
- Antennaria pseudoarenicola V.V.Petrovsky
- Antennaria pulchella Greene
- Antennaria pulcherrima (Hook.) Greene
- Antennaria racemosa Hook.
- Antennaria rosea Greene – ukwap różowy
- Antennaria rosulata Rydb.
- Antennaria sawyeri R.J.Bayer & Figura
- Antennaria sleumeri Cabrera
- Antennaria soliceps S.F.Blake
- Antennaria solitaria Rydb.
- Antennaria stenophylla (A.Gray) A.Gray
- Antennaria suffrutescens Greene
- Antennaria umbrinella Rydb. – ukwap cieniolubny
- Antennaria virginica Stebbins
Zastosowanie
edytujNiektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne, zwykle na rabatach kwiatowych lub w ogrodach skalnych. Nadają się na kwiat cięty do wieńców, bukietów, itp. Są odporne na mróz, mogą rosnąć w pełnym słońcu lub w półcieniu. Wymagają wilgotnej i przepuszczalnej gleby. Rozmnażają się przez nasiona lub podział.
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
- ↑ a b Antennaria. Index Nominum Genericorum (ING). [dostęp 2015-12-04]. (ang.).
- ↑ a b c Antennaria Gaertn.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-19].
- ↑ a b c David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 55, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 32, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b c Pussy-toes / Antennaria spp.. Fine Gardening. [dostęp 2015-12-04]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. Vol. VIII. Flowering Plants. Eudicots: Asterales. Berlin, Heidelberg, New York: Springer-Verlag, 2007, s. 255-256. ISBN 978-3-540-31050-1.
- ↑ a b c Bogumił Pawłowski, Adam Jasiewicz (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom XII. Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, s. 173.
- ↑ Genus Antennaria Gaertn.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-06-22].
- ↑ Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 25. ISBN 978-83-925110-5-2.
Identyfikatory zewnętrzne: