Wikipedia

Stanisław Skalski (lotnik)

polski lotnik, generał
Zobacz też: inne osoby o tym imieniu i nazwisku.

Stanisław Skalski (ur. 14 listopada?/27 listopada 1915 w Kodymie, zm. 12 listopada 2004 w Warszawie) – polski as myśliwski okresu II wojny światowej o najwyższej liczbie zestrzeleń wśród polskich pilotów, generał brygady pilot Wojska Polskiego, podpułkownik (ang. wing commander) Królewskich Sił Powietrznych.

Stanisław Skalski
18 i 11/12 zwycięstw
Ilustracja
generał brygady pilot generał brygady pilot
Data i miejsce urodzenia

27 listopada 1915
Kodyma, gubernia podolska, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

12 listopada 2004
Warszawa, Polska

Przebieg służby
Lata służby

1935–1972

Siły zbrojne

Wojsko Polskie
Polskie Siły Zbrojne
Ludowe Wojsko Polskie

Formacja

Lotnictwo Wojska Polskiego
RAF

Jednostki

142 eskadra myśliwska,
501 dywizjon RAF,
dywizjon 306,
dywizjon 316,
dywizjon 317,
Polski Zespół Myśliwski,
dywizjon 601

Stanowiska

d-ca eskadry w dywizjonach: 306, 316, 317, 601;
d-ca eskadry w Polskim Zespole Myśliwskim;
d-ca 131 Polskiego Skrzydła Myśliwskiego

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa:

Odznaczenia
Odznaka honorowa za Rany i Kontuzje
Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Order Krzyża Grunwaldu III klasy Krzyż Walecznych (od 1941, czterokrotnie) Medal Lotniczy (czterokrotnie) Krzyż Kampanii Wrześniowej 1939 Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939” Krzyż Czynu Bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 Medal za Warszawę 1939–1945 Medal 10-lecia Polski Ludowej Medal 30-lecia Polski Ludowej Medal Komisji Edukacji Narodowej Złoty Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny” Srebrny Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny” Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju” Srebrny Medal „Za zasługi dla obronności kraju” Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju” Krzyż Więźnia Politycznego Order Wybitnej Służby (Wielka Brytania) Krzyż Wybitnej Służby Lotniczej nadany trzykrotnie (Wielka Brytania) Gwiazda za Wojnę 1939–1945 (Wielka Brytania) Gwiazda Lotniczych Załóg w Europie z klamrą (Wielka Brytania) Gwiazda Afryki z klamrą „NORTH AFRICA 1942–43” (Wielka Brytania) Gwiazda Italii (Wielka Brytania) Medal Obrony (Wielka Brytania) Medal Wojny 1939–1945 (Wielka Brytania) Krzyż Kombatanta (Francja) Krzyż Kombatanta-Ochotnika do 1918 (Francja) Krzyż Kombatanta-Ochotnika od 1939 (Francja) Medal Pamiątkowy Wojny 1939–1945 (Francja)
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Absolwent Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie (XI promocja, 67 lokata). Walczył we wrześniu 1939, będąc dowódcą klucza w 142. eskadrze myśliwskiej. Od jesieni 1940 walczył w Anglii, uczestniczył m.in. w powietrznej bitwie o Anglię. Dowodził następnie eskadrą w dywizjonie 306 i 316, dywizjonem 317, eskadrą zwaną „Cyrkiem Skalskiego” w Tunezji, brytyjskim dywizjonem 601 na Malcie i w końcu 133 Polskim Skrzydłem Myśliwskim. Oficjalnie zaliczono mu zestrzelenie 18 i 11/12 samolotów oraz 2 prawdopodobnie. Odznaczony m.in. Krzyżem Złotym i Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari.

W 1947 powrócił do Polski, gdzie został przez władze stalinowskie oskarżony o zdradę i skazany na karę śmierci, po czym wyrok zamieniono na dożywocie. Został zrehabilitowany w 1956. Jest autorem wspomnień z kampanii wrześniowej pt. Czarne krzyże nad Polską. Po 1989 polityk, współtwórca partii politycznej Przymierze Samoobrona, wcześniej m.in. działacz Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, a także Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, sygnatariusz Listu 59.

Dzieciństwo i młodość

edytuj

Urodził się 27 listopada 1915 w Kodymie koło Odessy w rodzinie agronoma, jako jedyne dziecko Szymona i Józefy z domu Biernat. Do Polski rodzina przeniosła się po odzyskaniu niepodległości w 1918. Zamieszkali w Dubnie, gdzie Stanisław ukończył Gimnazjum Realne im. Stanisława Konarskiego, zdając maturę w 1933[1]. Już wówczas myślał o lotnictwie. Ze studiów na Politechnice Warszawskiej, a potem w Szkole Nauk Politycznych, zrezygnował szybko. Czas spędzał głównie w Aeroklubie Mokotowskim, by popatrzeć na loty, posprzątać hangary czy umyć samolot. Skończył kurs szybowcowy w Polichnie zdobywając kategorię A a następnie B pilota szybowcowego oraz odbył lotnicze przysposobienie wojskowe[2]. W 1935 porzucił studia i wstąpił do wojska. W kwietniu 1935 uczestniczył w Kursie Pilotażu Motorowego w Łucku. Odbył szkolenie w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zambrowie[3]. W 1936 dostał się do Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie („Szkoły Orląt”), absolwent tej uczelni (XI promocja[4]). Następnie odbył przeszkolenie myśliwskie w Wyższej Szkole Pilotażu w Grudziądzu, które ukończył w 1938. Służył w stopniu kaprala podchorążego (w tym czasie trzykrotnie był karany sankcją aresztu: 14 dni za obrazę przełożonego, 7 dni za celowe, zbyt późne otwarcie spadochronu, 3 dni za zamiar uczestnictwa w wojnie przeciw Japonii po stronie Chin). Na stopień podporucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 października 1938 i 67. lokatą w korpusie oficerów lotnictwa, grupa liniowa[5][6]. Został wcielony do 4 pułku lotniczego w Toruniu i przydzielony do 142 eskadry myśliwskiej na stanowisko pilota[7][8].

II wojna światowa

edytuj

Wojna obronna Polski 1939

edytuj

Gdy wybuchła II wojna światowa służył w 142 eskadrze myśliwskiej III/4 dywizjonu myśliwskiego w Toruniu. Latał standardowym polskim myśliwcem PZL P.11c[9]. Już 1 września brał udział w ataku na samolot rozpoznawczy Henschel Hs 126 zakończonym zestrzeleniem niemieckiej maszyny, które zaliczono Marianowi Pisarkowi. Skalski wylądował obok zestrzelonego samolotu, opatrzył załogę i pomógł umieścić ją w szpitalu, chroniąc ją przed linczem tłumu – było to wyjątkowe zachowanie, nawiązujące do rycerskich tradycji z początków lotnictwa myśliwskiego, niespotykane podczas II wojny światowej[10][a]. Pierwsze zestrzelenia Skalski uzyskał 2 września (2 bombowce Dornier Do 17)[11]. 3 września zestrzelił zespołowo samolot Hs 126 i samodzielnie drugi, a 4 września bombowiec Junkers Ju 87. Łącznie w ciągu pierwszego tygodnia wojny strącił 5 niemieckich samolotów, to rekord kampanii wrześniowej. Tym samym stał się najskuteczniejszym polskim lotnikiem tego okresu i pierwszym alianckim asem II wojny światowej (tytuł ten przyznawano zwyczajowo pilotom, którzy strącili pięć lub więcej wrogich samolotów). W późniejszym okresie kampanii wykonał jeszcze kilka lotów na rozpoznanie i atakowanie celów naziemnych, bez walk powietrznych. Ogółem podczas kampanii odbył 26 godzin lotów. Wysłany został z grupą Tadeusza Rolskiego do Rumunii w celu odbioru samolotów, jakie ewentualnie miały tam dotrzeć z Francji (do czego ostatecznie nie doszło). 17 września 1939 w rejonie Śniatynia przekroczył granicę państwową z Rumunią[12].

Bitwa o Anglię

edytuj

Po kampanii wrześniowej Skalski przedostał się do portu Bałczik skąd na pokładzie statku „Aghios Nikolaus” przepłynął, przez Bejrut, do Marsylii. Trafił do polskiej bazy lotniczej w Lyon-Bron, a w styczniu 1940 został stamtąd skierowany do Wielkiej Brytanii. Do Anglii przybył 27 stycznia i został skierowany na przeszkolenie w pilotażu brytyjskich samolotów[13]. Został wcielony do Royal Air Force Volunteer Reserve, otrzymał numer służbowy Royal Air Force 76710[14] i 4 lipca trafił na szkolenie do 1 School of Army Cooperation w Old Sarurm. 14 lipca został skierowany na dalsze szkolenie w 6 Operational Training Unit (OTU) w Sutton Bridge[15]. Od 3 do 11 sierpnia 1940 latał w składzie 302 dywizjonu[14]. Pod koniec sierpnia został przydzielony do brytyjskiego 501 dywizjonu myśliwskiego RAF, w składzie którego wziął udział w bitwie o Anglię. Latał myśliwcem Hawker Hurricane. Już pierwszego dnia, 30 sierpnia 1940 zestrzelił bombowiec He 111. W ciągu kolejnych dni zestrzelił kilka dalszych samolotów (31 sierpnia Messerschmitt Bf 109, 2 września 2 Bf 109, lecz sam musiał przymusowo lądować). 5 września 1940 sam został zestrzelony nad Anglią, lecz mocno poparzony zdołał z trudem wydostać się z płonącej kabiny i wyskoczyć ze spadochronem, odniósł przy tym kontuzję[b]. Do latania powrócił pod koniec października 1940. 8 listopada 1940 zaliczono mu zespołowe zniszczenie Bf 109[16].

Działania nad Europą Zachodnią

edytuj

25 lutego 1941 Skalski został przeniesiony do polskiego 306 dywizjonu, wykonującego w tym okresie loty bojowe nad okupowaną Europę. Wiosną 1941 został awansowany do stopnia porucznika w Polskich Siłach Zbrojnych oraz do stopnia porucznika, po czym w lipcu 1941 do stopnia kapitana w RAF. Otrzymał wówczas dowództwo eskadry B (flight B) dywizjonu. Latał od tej pory na myśliwcach Supermarine Spitfire[17]. Między lipcem a wrześniem zaliczono Skalskiemu zestrzelenie nad Francją 5 myśliwców Bf 109, jednakże weryfikacja tych zwycięstw jest utrudniona[c]. We wrześniu 1941 Skalski został wysłany na odpoczynek od latania bojowego. Powrócił 1 marca 1942, zostając dowódcą eskadry w polskim 316 dywizjonie, stacjonującym w Northolt. Na początku maja 1942 został dowódcą polskiego 317 dywizjonu, awansując na brytyjski stopień Squadron Leader (major), jednocześnie otrzymując w tym roku awans do stopnia kapitana w PSZ. Od listopada 1942 miał ponownie przerwę w lataniu bojowym, zostając instruktorem 58. Jednostki Szkolenia Operacyjnego (58 OTU) w Grangemouth[18].

Afryka Północna i Sycylia

edytuj
 
Stanisław Skalski w 1943
 
Stanisław Skalski z marsz. lotnictwa Arthurem Coninghamem (po lewej) oraz gen. Kazimierzem Sosnkowskim (po prawej), 1943

W lutym 1943 zgłosił się do Polskiego Zespołu Myśliwskiego (Polish Fighting Team), działającego od marca do maja 1943 w Afryce Północnej. Mimo iż oficjalnie dowódcą jednostki był Tadeusz Rolski, zaczęła ona być znana jako „cyrk Skalskiego”[19], w uznaniu umiejętności pilotów, a zwłaszcza Skalskiego. Odniósł tam trzy zwycięstwa[20][d]. W 1943 został awansowany do stopnia majora w PSZ i do stopnia wing commander (podpułkownika) w RAF.

Po walkach w Afryce Anglicy zaoferowali Skalskiemu dowództwo (jako drugiemu Polakowi w historii, po Jerzym Jankiewiczu)[21] brytyjskiego 601 dywizjonu RAF, który brał udział w desancie na Sycylii. Skalski dowodził nim od 4 lipca do 20 października 1943[e]. Skalski następnie powrócił do Anglii i w grudniu 1943 został dowódcą polskiego 131 Skrzydła Myśliwskiego, w składzie dywizjonów: 302, 308, 317. Od kwietnia 1944 dowodził polskim 133 Skrzydłem Myśliwskim (dywizjony: 306, 315, brytyjski 129), które podczas D-Day osłaniało i wspierało lądujących w Normandii żołnierzy[22]. Latał wówczas myśliwcem P-51 Mustang III. 24 czerwca 1944 zaliczono mu ostatnie zwycięstwa, odniesione w nietypowy sposób – dwa zaatakowane przez niego nad Francją myśliwce Bf 109, zderzyły się ze sobą[23].

We wrześniu 1944 Skalski został wysłany do wyższej szkoły wojennej do Fort Leavenworth w USA. Prowadził następnie wykłady z taktyki dla oficerów amerykańskiej 3 Armii Powietrznej. Próbował dostać się na staż do amerykańskich jednostek na Dalekim Wschodzie, lecz został odwołany do Anglii, gdzie służył w sztabie 11 Grupy Myśliwskiej, a od marca 1945 do lutego 1946 ponownie w 133 Skrzydle w Bad Eilsen. W grudniu 1946 roku wstąpił do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia[24].

Zasługi wojenne

edytuj

W sumie Skalskiemu zaliczono oficjalnie, według tzw. listy Bajana, 18 zestrzelonych samolotów niemieckich, 2 zestrzelone zespołowo (zaliczone jako 11/12) i 2 prawdopodobnie oraz 4 i 1/3 uszkodzone, choć sam mówił o 22 zestrzelonych maszynach niemieckich[25]. Sam był dwukrotnie zestrzelony podczas walki, po drugim zestrzeleniu ratował się na spadochronie i był mocno poparzony. Otrzymał odznaczenia m.in. Złoty (1944) i Srebrny (21 grudnia 1940) Krzyż Orderu Virtuti Militari (był jednym z siedmiu lotników polskich odznaczonych Krzyżem Złotym Orderu Virtuti Militari), brytyjskie Distinguished Service Order i Distinguished Flying Cross (jako jedyny cudzoziemiec – trzykrotnie), czterokrotnie Krzyż Walecznych, Order Krzyża Grunwaldu III klasy, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski.

Czasy powojenne

edytuj
 
Stanisław Skalski po aresztowaniu przez MBP 1948

Po zakończeniu działań wojennych i rozwiązaniu Polskich Sił Powietrznych Stanisław Skalski otrzymał propozycję przyjęcia obywatelstwa brytyjskiego i dalszej służby w RAF z zachowaniem stopnia podpułkownika. Taką propozycję przedstawił mu osobiście gubernator brytyjskiej strefy okupacyjnej w Niemczech marsz. Shorto Douglas. Postanowił powrócić do powojennej Polski. 4 czerwca 1947 opuścił Edynburg i po czterech dniach dopłynął statkiem do Gdańska, gdzie początkowo trafił do obozu repatriacyjnego „Narwik”. Następnie jako jeden z niewielu polskich pilotów powracających do kraju, został przyjęty do nowo formowanego Wojska Polskiego, gdzie w lipcu 1947 objął stanowisko inspektora do spraw techniki pilotażu[26].

Dokładnie rok po opuszczeniu Wielkiej Brytanii, 4 czerwca 1948 zawiadomiony przez żonę innego pilota z okresu wojny, Władysława Śliwińskiego, o zniknięciu męża, rozpoczął jego poszukiwania. W ich trakcie został aresztowany przy ulicy Filtrowej w Warszawie przez funkcjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego pod fałszywym zarzutem szpiegostwa na rzecz Wielkiej Brytanii we współpracy ze Śliwińskim[27]. Początkowo Skalski był przetrzymywany w areszcie w siedzibie MBP przy ulicy Koszykowej, a od 25 lipca w areszcie na Rakowieckiej. Od października 1948 do lipca 1949 podczas śledztwa był brutalnie torturowany przez oficerów MBP, m.in. Józefa Różańskiego i Adama Humera. 7 kwietnia 1950, po błyskawicznie krótkiej rozprawie, został skazany przez sędziego mjra Mieczysława Widaja na karę śmierci w tzw. procesie kiblowym. Tuż po tym Stanisław Skalski odmówił skorzystania z możliwości napisania prośby o ułaskawienie. Po otrzymaniu wiadomości o skazaniu syna, ojciec Skalskiego zmarł w wyniku zawału serca, matka zaś wpadła pod tramwaj, doznając tylko niegroźnych obrażeń. 4 stycznia 1951 Najwyższy Sąd Wojskowy zatwierdził wyrok kary śmierci. 24 stycznia 1951 prezydent Bolesław Bierut wydał ułaskawienie S. Skalskiego, o co starała się matka skazanego, w wyniku czego kara śmierci została zamieniona na dożywocie (Stanisław Skalski został powiadomiony o tym 7 kwietnia 1951, co oznacza, że przez równo rok przebywał w celi oczekując na wykonanie kary śmierci). Był więziony w Zakładzie Karnym w Rawiczu, od grudnia 1953 w Zakładzie Karnym we Wronkach. Podczas uwięzienia spisywał swoje wspomnienia. Na początku 1954 roku prokuratora wojskowa podjęła działania weryfikujące oskarżenie Skalskiego. W 1955 adwokat Skalskiego złożył wniosek o przyśpieszenie rewizji wyroku. 31 marca 1956 roku do Najwyższego Sądu Wojskowego wpłynął wniosek o rewizję sprawy Skalskiego wniesiony przez Naczelnego Prokuratora Wojskowego gen. Zarakowskiego. Prokurator wnosił o złagodzenie kary więzienia Skalskiemu do 12 lat[28]. Sąd nie zgodził się z wnioskiem i postanowieniem Najwyższego Sądu Wojskowego z 11 kwietnia 1956 Skalski został uwolniony z więzienia w dniu 20 kwietnia tego roku. Przyznano mu odszkodowanie w wysokości 79 tys. zł. W czerwcu 1956 w piśmie „Świat” ukazał się duży reportaż dotyczący fałszywych oskarżeń wobec Skalskiego[29].

Po zmianach w odwilży gomułkowskiej i rehabilitacji, w listopadzie 1956 powrócił do wojska i w stopniu majora został początkowo zatrudniony w sztabie Wojsk Lotniczych i Obrony Kraju. W 1957, w stopniu podpułkownika, przeszedł przeszkolenie na samolotach odrzutowych w Oficerskiej Szkole Lotniczej nr 5 w Radomiu. Służył jednak następnie głównie na stanowiskach biurowych. Na własną prośbę został przeniesiony do rezerwy 10 kwietnia 1972. 15 września 1988 uchwałą Rady Państwa został mianowany generałem brygady[30].

Jego wspomnienia z okresu kampanii wrześniowej pt. Czarne krzyże nad Polską było wpierw publikowane w odcinkach przez czasopismo „Kierunki”, a w 1957 zostały wydane przez wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej (ponadto w okresie więzienia Stanisław Skalski przygotowywał wspomnienia z innych okresów swojego życia i służby: Na podniebnym szlaku – do maja 1939, Miłość żąda ofiary – do 1945).

Działalność polityczna i społeczna

edytuj

W okresie PRL pozostawał bezpartyjny. Był wieloletnim członkiem Rady Naczelnej oraz Zarządu Głównego Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, a także Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa (w kadencji 1988–1990 oraz 1990–1992)[31]. 20 maja 1968 w stopniu pułkownika został sekretarzem generalnym Aeroklubu PRL. W styczniu 1971 roku wszedł w skład Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie na czele z I sekretarzem KW PZPR Józefem Kępą[32]. W grudniu 1975 roku był sygnatariuszem Listu 59, który wyrażał sprzeciw polskich intelektualistów przeciwko zmianie Konstytucji PRL i wpisaniu do niej kierowniczej roli PZPR i wieczystego sojuszu z ZSRR[33]. W latach 80. zaangażował się w działalność Zjednoczenia Patriotycznego „Grunwald”[27]. 21 marca 1988 stanął na czele Komitetu Honorowego spotkania weteranów lotniczej służby, który został powołany z okazji 60-lecia dęblińskiej „Szkoły Orląt”. W lutym 1989 wszedł w skład działającej przy Radzie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa Komisji do spraw Upamiętnienia Ofiar Represji Okresu Stalinowskiego[34]. W 1989 był przewodniczącym Obywatelskiego Komitetu ds. Rewaloryzacji Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie[35].

W wyborach parlamentarnych w 1991 kandydował bez powodzenia do Sejmu z ramienia Chrześcijańskiej Demokracji w okręgu bielskim (otrzymał 3052 głosy). Wspierał protesty Związku Zawodowego „Samoobrona”. W 1992 był współzałożycielem partii Przymierze Samoobrona[36]. W wyborach parlamentarnych w 1993 kandydował bezskutecznie z 1. miejsca listy utworzonego przez nią komitetu Samoobrona – Leppera do Sejmu w okręgu warszawskim (otrzymał 5020 głosów). Był członkiem założonego w 1993 przez Andrzeja Leppera „Komitetu Samoobrony Narodu”. Napisał również przedmowę do jego książki Samoobrona. Dlaczego? Przed czym?[37]. Przed wyborami prezydenckimi w 2000 był członkiem komitetu wyborczego gen. Tadeusza Wileckiego. Związał się ze Stowarzyszeniem Ofiar Wojny Mieczysława Janosza. W okresie tym pozostawał na uboczu życia publicznego. W sporadycznych wywiadach w prasie wypowiadał się w duchu nacjonalistycznym na tematy polityczne i społeczne[f], pisywał także w tygodniku „Ojczyzna” Bogusława Jeznacha.

W 1996 należał do grupy generałów - współzałożycieli Klubu Generałów WP[38].

Starość i śmierć

edytuj
 
Grób Stanisława Skalskiego na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Prasa donosiła, że w ostatnich latach życia, jako człowiek schorowany i uzależniony od pomocy osób trzecich, został okradziony przez swoich opiekunów, którzy przejęli mieszkanie i oszczędności[27]. Ostatnie miesiące życia spędził w domu pomocy społecznej. Zmarł 12 listopada 2004[39]. Został pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A29-tuje-3)[40]. W pogrzebie uczestniczył m.in. były prezydent RP na uchodźstwie Ryszard Kaczorowski oraz przewodniczący Samoobrony RP Andrzej Lepper. W imieniu żołnierzy Wojska Polskiego, zmarłego pożegnał ówczesny zastępca dowódcy Sił Powietrznych gen. dyw. pil. Stanisław Targosz[41].

Publikacje

edytuj

Upamiętnienie

edytuj
 
Tablica upamiętniająca Stanisława Skalskiego przy al. Wyzwolenia 10 w Warszawie
 
Tablica upamiętniająca Stanisława Skalskiego we Wrocławiu
 
MiG-29 nr 4105

Strona WWW poświęcona Stanisławowi Skalskiemu

edytuj

www.stanislawskalski.pl

Kultura

edytuj

W 2005 roku powstał film dokumentalny reżyserii Zbigniewa Kowalewskiego pt. „Spętany anioł” zawierający m.in. liczne wypowiedzi samego generała[42].

W 2008 powstał wyreżyserowany przez Agnieszkę Bujas film „Żyłem, jak chciałem” opowiadający o losach Stanisława Skalskiego[43].

W 2007 ukazała się biografia generała autorstwa Katarzyny Ochabskiej pt. „Stanisław Skalski”[44]. W 2015 Grzegorz Sojda i Grzegorz Śliżewski opublikowali kolejną biografię tego lotnika pt. „Generał pilot Stanisław Skalski: portret ze światłocieniem”[45].

Tablice pamiątkowe

edytuj

Odsłonięto tablice upamiętniające Stanisława Skalskiego: w listopadzie 2005 na domu, w którym mieszkał, przy al. Wyzwolenia 10 w Warszawie, 11 października 2011 w Szkole Podstawowej nr 118 im. płk. pil. Bolesława Orlińskiego we Wrocławiu[46].

Patronaty

edytuj

Patronat Stanisława Skalskiego przyjęły Wrocławski Klub Seniorów Lotnictwa[47], Szkoła Podstawowa im. gen. Stanisława Skalskiego w Polichnie[48], Zespół Szkół im. gen. Stanisława Skalskiego w Woli Mystkowskiej, Aeroklub Pomorski im. gen. Pilota Stanisława Skalskiego w Toruniu[49].

2 listopada 2015 roku podsekretarz stanu Maciej Jankowski, działając z upoważnienia Ministra Obrony Narodowej, nadał 22 Bazie Lotnictwa Taktycznego w Malborku imię gen. bryg. pil. Stanisława Skalskiego[50].

Ulice i place

edytuj

Dodatkowo 30 grudnia 2004 Rada Miasta Torunia przyjęła uchwałę nadającą nazwę „Plac Generała Pilota Stanisława Skalskiego” skrzyżowaniu ulic Okrężnej i Broniewskiego[51].

7 października 2010 roku warszawskiej ulicy pozostającej do tej pory bez nazwy, znajdującej się na Gocławiu w dzielnicy Praga-Południe nadano nazwę ulicy gen. Stanisława Skalskiego[52].

Inne

edytuj

Wizerunek pilota został umieszczony na samolocie myśliwskim MiG-29 nr 4105 z 22 Bazy Lotnictwa Taktycznego[53].

Awanse

edytuj
Polska
Anglia

Ordery i odznaczenia

edytuj
 
Odznaczenia gen. Stanisława Skalskiego w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego

Wyniki wyborcze

edytuj
Wybory Komitet wyborczy Organ Okręg Wynik
1991 Chrześcijańska Demokracja Sejm I kadencji nr 34 3052 (1,02%) [57]
1993 Samoobrona – Leppera Sejm II kadencji nr 1 5020 (0,63%) [57]

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Obaj niemieccy lotnicy przeżyli wojnę i w 1990 doszło do spotkania Skalskiego z żyjącym jeszcze obserwatorem Fritzem Wimmerem.
  2. ↑ Według niektórych źródeł (Krzysztof Janowicz: Stanisław Skalski), podczas tej walki miał zestrzelić He 111 i dwa Bf 109, lecz nie jest to oficjalnie potwierdzone, a zestrzelenie tych dwóch myśliwców zgłaszało kilku lotników.
  3. ↑ Daty zaliczonych zwycięstw: 24 lipca, 19 i 21 sierpnia oraz podwójne 17 września 1941. Jednakże 24 lipca Luftwaffe nie wykazała żadnych strat, a liczba utraconych 19 i 21 sierpnia przez Niemców samolotów jest mniejsza, niż liczba alianckich pilotów, którym uznano zestrzelenia.
  4. ↑ Zaliczone zwycięstwa: Ju 88 w dniu 28 marca oraz Bf 109 w dniach 2 i 4 kwietnia 1943, lecz Niemcy zgłaszali utratę w tych walkach mniejszej ilości samolotów, niż uznano zwycięstw pilotom polskim.
  5. ↑ Wbrew spotykanym informacjom, nie był on pierwszym Polakiem, ani cudzoziemcem dowodzącym brytyjskim dywizjonem – wcześniej dowództwo 222 Dywizjonu objął Jerzy Jankiewicz.
  6. ↑ Por. rozmowa Pawła Smoleńskiego Bohaterowie są zmęczeni, „Magazyn” nr 35 – dodatek „do Gazety Wyborczej” nr 254 z 29/10/1993, s. 10.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Sikora 2014 ↓, s. 147.
  2. ↑ Kowalski 1992 ↓, s. 9-10.
  3. ↑ Zieliński, Matusiak, Gretzyngier 2015 ↓, s. 227.
  4. ↑ Pawlak 2009 ↓, s. 188.
  5. ↑ Rybka i Stepan 2004 ↓, s. 41.
  6. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 222.
  7. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 783.
  8. ↑ Książeczka wojskowa ppor. Stanisława Skalskiego.
  9. ↑ Pawlak 1991 ↓, s. 116.
  10. ↑ Skalski 1985 ↓, s. 46-51.
  11. ↑ Według nowszych analiz, być może były to myśliwce Bf 110 – zob. F. Grabowski, op.cit.
  12. ↑ Kowalski 1992 ↓, s. 17.
  13. ↑ Kowalski 1992 ↓, s. 18-19.
  14. ↑ a b Krzystek 2012 ↓, s. 516.
  15. ↑ Sikora 2014 ↓, s. 149-150.
  16. ↑ Sikora 2014 ↓, s. 150.
  17. ↑ Sikora 2014 ↓, s. 151-152.
  18. ↑ Sikora 2014 ↓, s. 152.
  19. ↑ Rafał Dmowski, Cyrk Skalskiego w historiografii, [w:] Verba docent. Księga jubileuszowa dedykowana profesor Janinie Gardzińskiej, praca zbiorowa. T. 2, praca zbiorowa pod red. Eleny Koriakowcewej – Siedlce: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego, 2013, s. 69–80. Wersja cyfrowa na: https://web.archive.org/web/20150526200941/https://repozytorium.uph.edu.pl/handle/11331/260.
  20. ↑ Śliżewski, Sojda 2009 ↓, s. 244.
  21. ↑ Andrzej R. Janczak Ostatni lot, Warszawa 1979, s. 91
  22. ↑ Sikora 2016 ↓, s. 374.
  23. ↑ Sikora 2016 ↓, s. 332.
  24. ↑ Sikora 2014 ↓, s. 154.
  25. ↑ świadectwo gen.Leona Komornickiego
  26. ↑ Kowalski 1992 ↓, s. 22-23.
  27. ↑ a b c Ewa Koszowska, Tragiczny koniec polskiego asa przestworzy. „To było coś strasznego” [online], opinie.wp.pl, 5 maja 2017 [dostęp 2019-07-18] (pol.).
  28. ↑ „Świat” nr 25/1956, s. 15.
  29. ↑ „Świat” nr 25/1956, s. 14, 15.
  30. ↑ Sikora 2014 ↓, s. 155.
  31. ↑ Skład Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa 1988–2011. radaopwim.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-11-17)]. radaopwim.gov.pl [dostęp 2011-11-06].
  32. ↑ „Stolica” 6/1971, s. 10.
  33. ↑ Kultura 1976/01/340 – 02/341 Paryż 1976, s. 236.
  34. ↑ „Rzeczpospolita”, 1989, nr 37 (2171), s. 1–2.
  35. ↑ Ważny element edukacji historycznej [w:] "Trybuna Robotnicza", nr 196, 24 sierpnia 1989, s. 1-2.
  36. ↑ Pożegnaliśmy wielkiego bohatera II wojny światowej oraz współtwórcę Samoobrony. samoobrona.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-08)]. samoobrona.org.pl, 20 listopada 2004.
  37. ↑ Samoobrona. Dlaczego. Przed czym?. [dostęp 2009-11-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-25)].
  38. ↑ Historia Klubu – Klub Generałów [online] [dostęp 2023-12-15] (pol.).
  39. ↑ Zmarł bohater „Bitwy o Anglię” – Stanisław Skalski. wp.pl, 12 listopada 2004.
  40. ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze.
  41. ↑ Pogrzeb asa polskiego lotnictwa. wp.pl, 19 listopada 2004.
  42. ↑ Spętany anioł (2005) [online], filmweb.pl [dostęp 2018-01-14].
  43. ↑ Żyłem, jak chciałem... gen. Stanisław Skalski. filmweb.pl.
  44. ↑ Karol Placha Hetman, Generał Pilot Stanisław Skalski – Katarzyna Ochabska 2007 r. [online], www.polot.net [dostęp 2018-01-14] [zarchiwizowane z adresu 2018-01-14].
  45. ↑ Grzegorz Sojda, Grzegorz Śliżewski, Generał pilot Stanisław Skalski. Portret ze światłocieniem, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Alma-Press, 2015, ISBN 978-83-7020-617-8.
  46. ↑ Odsłonięcie tablicy pamiątkowej gen. Skalskiego - Lotnicza Polska [online], lotniczapolska.pl [dostęp 2024-04-25] [zarchiwizowane z adresu 2014-09-08].
  47. ↑ http://wroclaw.wyborcza.pl/wroclaw/51,35771,14059837.html?i=2.
  48. ↑ Szkoła Podstawowa im. gen. Stanisława Skalskiego w Polichnie – Kontakt [online], sppolichno.edupage.org [dostęp 2017-11-26] (pol.).
  49. ↑ Aeroklub Pomorski – Profil – ngo.pl [online], bazy.ngo.pl [dostęp 2020-07-09] (pol.).
  50. ↑ Decyzja Nr 437/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 2 listopada 2015 roku w sprawie w sprawie nadania imienia patrona 22. Bazie Lotnictwa Taktycznego w Malborku (Dziennik Urzędowy MON z 4 listopada 2015 roku, poz. 307). Decyzja weszła w życie 17 listopada 2015 roku – po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
  51. ↑ Dawid Schmidt – Concept, BIP – Prawo lokalne, dokumenty – Baza dokumentów lokalnych – Uchwała RMT 676/2004 [online], bip.torun.pl [dostęp 2017-04-14] (pol.).
  52. ↑ Uchwała Nr XCII/2709/2010 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 7 października 2010 r. w sprawie nadania nazwy ulicy w Dzielnicy Praga-Południe m.st. Warszawy.
  53. ↑ Generał Skalski patronem MiG-a-29. polska-zbrojna.pl, 1 marca 2015. [dostęp 2016-01-31]. (pol.).
  54. ↑ a b c d e Robert Budziński, Zbigniew Otremba: Z Grudziądza nad Anglię. Regnum, 2003, s. 80.
  55. ↑ Krzyże Czynu Bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie dla kombatantów. „Nowiny”. Nr 252, s. 1, 31 października – 1 listopada 1989. 
  56. ↑ Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m. Krakowa, nr 21, 28 sierpnia 1971, s. 2.
  57. ↑ a b Poland – candidate data. University of Essex. [dostęp 2020-06-11]. (ang.).

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanisław_Skalski_(lotnik)&oldid=74522289”