Stanisław Skalski (lotnik)
Stanisław Skalski (ur. 14 listopada?/27 listopada 1915 w Kodymie, zm. 12 listopada 2004 w Warszawie) – polski as myśliwski okresu II wojny światowej o najwyższej liczbie zestrzeleń wśród polskich pilotów, generał brygady pilot Wojska Polskiego, podpułkownik (ang. wing commander) Królewskich Sił Powietrznych.
18 i 11/12 zwycięstw | |
generał brygady pilot | |
Data i miejsce urodzenia |
27 listopada 1915 |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1935–1972 |
Siły zbrojne | |
Formacja | |
Jednostki |
142 eskadra myśliwska, |
Stanowiska |
d-ca eskadry w dywizjonach: 306, 316, 317, 601; |
Główne wojny i bitwy | |
Odznaczenia | |
Absolwent Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie (XI promocja, 67 lokata). Walczył we wrześniu 1939, będąc dowódcą klucza w 142. eskadrze myśliwskiej. Od jesieni 1940 walczył w Anglii, uczestniczył m.in. w powietrznej bitwie o Anglię. Dowodził następnie eskadrą w dywizjonie 306 i 316, dywizjonem 317, eskadrą zwaną „Cyrkiem Skalskiego” w Tunezji, brytyjskim dywizjonem 601 na Malcie i w końcu 133 Polskim Skrzydłem Myśliwskim. Oficjalnie zaliczono mu zestrzelenie 18 i 11/12 samolotów oraz 2 prawdopodobnie. Odznaczony m.in. Krzyżem Złotym i Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari.
W 1947 powrócił do Polski, gdzie został przez władze stalinowskie oskarżony o zdradę i skazany na karę śmierci, po czym wyrok zamieniono na dożywocie. Został zrehabilitowany w 1956. Jest autorem wspomnień z kampanii wrześniowej pt. Czarne krzyże nad Polską. Po 1989 polityk, współtwórca partii politycznej Przymierze Samoobrona, wcześniej m.in. działacz Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, a także Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, sygnatariusz Listu 59.
Dzieciństwo i młodość
edytujUrodził się 27 listopada 1915 w Kodymie koło Odessy w rodzinie agronoma, jako jedyne dziecko Szymona i Józefy z domu Biernat. Do Polski rodzina przeniosła się po odzyskaniu niepodległości w 1918. Zamieszkali w Dubnie, gdzie Stanisław ukończył Gimnazjum Realne im. Stanisława Konarskiego, zdając maturę w 1933[1]. Już wówczas myślał o lotnictwie. Ze studiów na Politechnice Warszawskiej, a potem w Szkole Nauk Politycznych, zrezygnował szybko. Czas spędzał głównie w Aeroklubie Mokotowskim, by popatrzeć na loty, posprzątać hangary czy umyć samolot. Skończył kurs szybowcowy w Polichnie zdobywając kategorię A a następnie B pilota szybowcowego oraz odbył lotnicze przysposobienie wojskowe[2]. W 1935 porzucił studia i wstąpił do wojska. W kwietniu 1935 uczestniczył w Kursie Pilotażu Motorowego w Łucku. Odbył szkolenie w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zambrowie[3]. W 1936 dostał się do Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie („Szkoły Orląt”), absolwent tej uczelni (XI promocja[4]). Następnie odbył przeszkolenie myśliwskie w Wyższej Szkole Pilotażu w Grudziądzu, które ukończył w 1938. Służył w stopniu kaprala podchorążego (w tym czasie trzykrotnie był karany sankcją aresztu: 14 dni za obrazę przełożonego, 7 dni za celowe, zbyt późne otwarcie spadochronu, 3 dni za zamiar uczestnictwa w wojnie przeciw Japonii po stronie Chin). Na stopień podporucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 października 1938 i 67. lokatą w korpusie oficerów lotnictwa, grupa liniowa[5][6]. Został wcielony do 4 pułku lotniczego w Toruniu i przydzielony do 142 eskadry myśliwskiej na stanowisko pilota[7][8].
II wojna światowa
edytujWojna obronna Polski 1939
edytujGdy wybuchła II wojna światowa służył w 142 eskadrze myśliwskiej III/4 dywizjonu myśliwskiego w Toruniu. Latał standardowym polskim myśliwcem PZL P.11c[9]. Już 1 września brał udział w ataku na samolot rozpoznawczy Henschel Hs 126 zakończonym zestrzeleniem niemieckiej maszyny, które zaliczono Marianowi Pisarkowi. Skalski wylądował obok zestrzelonego samolotu, opatrzył załogę i pomógł umieścić ją w szpitalu, chroniąc ją przed linczem tłumu – było to wyjątkowe zachowanie, nawiązujące do rycerskich tradycji z początków lotnictwa myśliwskiego, niespotykane podczas II wojny światowej[10][a]. Pierwsze zestrzelenia Skalski uzyskał 2 września (2 bombowce Dornier Do 17)[11]. 3 września zestrzelił zespołowo samolot Hs 126 i samodzielnie drugi, a 4 września bombowiec Junkers Ju 87. Łącznie w ciągu pierwszego tygodnia wojny strącił 5 niemieckich samolotów, to rekord kampanii wrześniowej. Tym samym stał się najskuteczniejszym polskim lotnikiem tego okresu i pierwszym alianckim asem II wojny światowej (tytuł ten przyznawano zwyczajowo pilotom, którzy strącili pięć lub więcej wrogich samolotów). W późniejszym okresie kampanii wykonał jeszcze kilka lotów na rozpoznanie i atakowanie celów naziemnych, bez walk powietrznych. Ogółem podczas kampanii odbył 26 godzin lotów. Wysłany został z grupą Tadeusza Rolskiego do Rumunii w celu odbioru samolotów, jakie ewentualnie miały tam dotrzeć z Francji (do czego ostatecznie nie doszło). 17 września 1939 w rejonie Śniatynia przekroczył granicę państwową z Rumunią[12].
Bitwa o Anglię
edytujPo kampanii wrześniowej Skalski przedostał się do portu Bałczik skąd na pokładzie statku „Aghios Nikolaus” przepłynął, przez Bejrut, do Marsylii. Trafił do polskiej bazy lotniczej w Lyon-Bron, a w styczniu 1940 został stamtąd skierowany do Wielkiej Brytanii. Do Anglii przybył 27 stycznia i został skierowany na przeszkolenie w pilotażu brytyjskich samolotów[13]. Został wcielony do Royal Air Force Volunteer Reserve, otrzymał numer służbowy Royal Air Force 76710[14] i 4 lipca trafił na szkolenie do 1 School of Army Cooperation w Old Sarurm. 14 lipca został skierowany na dalsze szkolenie w 6 Operational Training Unit (OTU) w Sutton Bridge[15]. Od 3 do 11 sierpnia 1940 latał w składzie 302 dywizjonu[14]. Pod koniec sierpnia został przydzielony do brytyjskiego 501 dywizjonu myśliwskiego RAF, w składzie którego wziął udział w bitwie o Anglię. Latał myśliwcem Hawker Hurricane. Już pierwszego dnia, 30 sierpnia 1940 zestrzelił bombowiec He 111. W ciągu kolejnych dni zestrzelił kilka dalszych samolotów (31 sierpnia Messerschmitt Bf 109, 2 września 2 Bf 109, lecz sam musiał przymusowo lądować). 5 września 1940 sam został zestrzelony nad Anglią, lecz mocno poparzony zdołał z trudem wydostać się z płonącej kabiny i wyskoczyć ze spadochronem, odniósł przy tym kontuzję[b]. Do latania powrócił pod koniec października 1940. 8 listopada 1940 zaliczono mu zespołowe zniszczenie Bf 109[16].
Działania nad Europą Zachodnią
edytuj25 lutego 1941 Skalski został przeniesiony do polskiego 306 dywizjonu, wykonującego w tym okresie loty bojowe nad okupowaną Europę. Wiosną 1941 został awansowany do stopnia porucznika w Polskich Siłach Zbrojnych oraz do stopnia porucznika, po czym w lipcu 1941 do stopnia kapitana w RAF. Otrzymał wówczas dowództwo eskadry B (flight B) dywizjonu. Latał od tej pory na myśliwcach Supermarine Spitfire[17]. Między lipcem a wrześniem zaliczono Skalskiemu zestrzelenie nad Francją 5 myśliwców Bf 109, jednakże weryfikacja tych zwycięstw jest utrudniona[c]. We wrześniu 1941 Skalski został wysłany na odpoczynek od latania bojowego. Powrócił 1 marca 1942, zostając dowódcą eskadry w polskim 316 dywizjonie, stacjonującym w Northolt. Na początku maja 1942 został dowódcą polskiego 317 dywizjonu, awansując na brytyjski stopień Squadron Leader (major), jednocześnie otrzymując w tym roku awans do stopnia kapitana w PSZ. Od listopada 1942 miał ponownie przerwę w lataniu bojowym, zostając instruktorem 58. Jednostki Szkolenia Operacyjnego (58 OTU) w Grangemouth[18].
Afryka Północna i Sycylia
edytujW lutym 1943 zgłosił się do Polskiego Zespołu Myśliwskiego (Polish Fighting Team), działającego od marca do maja 1943 w Afryce Północnej. Mimo iż oficjalnie dowódcą jednostki był Tadeusz Rolski, zaczęła ona być znana jako „cyrk Skalskiego”[19], w uznaniu umiejętności pilotów, a zwłaszcza Skalskiego. Odniósł tam trzy zwycięstwa[20][d]. W 1943 został awansowany do stopnia majora w PSZ i do stopnia wing commander (podpułkownika) w RAF.
Po walkach w Afryce Anglicy zaoferowali Skalskiemu dowództwo (jako drugiemu Polakowi w historii, po Jerzym Jankiewiczu)[21] brytyjskiego 601 dywizjonu RAF, który brał udział w desancie na Sycylii. Skalski dowodził nim od 4 lipca do 20 października 1943[e]. Skalski następnie powrócił do Anglii i w grudniu 1943 został dowódcą polskiego 131 Skrzydła Myśliwskiego, w składzie dywizjonów: 302, 308, 317. Od kwietnia 1944 dowodził polskim 133 Skrzydłem Myśliwskim (dywizjony: 306, 315, brytyjski 129), które podczas D-Day osłaniało i wspierało lądujących w Normandii żołnierzy[22]. Latał wówczas myśliwcem P-51 Mustang III. 24 czerwca 1944 zaliczono mu ostatnie zwycięstwa, odniesione w nietypowy sposób – dwa zaatakowane przez niego nad Francją myśliwce Bf 109, zderzyły się ze sobą[23].
We wrześniu 1944 Skalski został wysłany do wyższej szkoły wojennej do Fort Leavenworth w USA. Prowadził następnie wykłady z taktyki dla oficerów amerykańskiej 3 Armii Powietrznej. Próbował dostać się na staż do amerykańskich jednostek na Dalekim Wschodzie, lecz został odwołany do Anglii, gdzie służył w sztabie 11 Grupy Myśliwskiej, a od marca 1945 do lutego 1946 ponownie w 133 Skrzydle w Bad Eilsen. W grudniu 1946 roku wstąpił do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia[24].
Zasługi wojenne
edytujW sumie Skalskiemu zaliczono oficjalnie, według tzw. listy Bajana, 18 zestrzelonych samolotów niemieckich, 2 zestrzelone zespołowo (zaliczone jako 11/12) i 2 prawdopodobnie oraz 4 i 1/3 uszkodzone, choć sam mówił o 22 zestrzelonych maszynach niemieckich[25]. Sam był dwukrotnie zestrzelony podczas walki, po drugim zestrzeleniu ratował się na spadochronie i był mocno poparzony. Otrzymał odznaczenia m.in. Złoty (1944) i Srebrny (21 grudnia 1940) Krzyż Orderu Virtuti Militari (był jednym z siedmiu lotników polskich odznaczonych Krzyżem Złotym Orderu Virtuti Militari), brytyjskie Distinguished Service Order i Distinguished Flying Cross (jako jedyny cudzoziemiec – trzykrotnie), czterokrotnie Krzyż Walecznych, Order Krzyża Grunwaldu III klasy, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski.
Czasy powojenne
edytujPo zakończeniu działań wojennych i rozwiązaniu Polskich Sił Powietrznych Stanisław Skalski otrzymał propozycję przyjęcia obywatelstwa brytyjskiego i dalszej służby w RAF z zachowaniem stopnia podpułkownika. Taką propozycję przedstawił mu osobiście gubernator brytyjskiej strefy okupacyjnej w Niemczech marsz. Shorto Douglas. Postanowił powrócić do powojennej Polski. 4 czerwca 1947 opuścił Edynburg i po czterech dniach dopłynął statkiem do Gdańska, gdzie początkowo trafił do obozu repatriacyjnego „Narwik”. Następnie jako jeden z niewielu polskich pilotów powracających do kraju, został przyjęty do nowo formowanego Wojska Polskiego, gdzie w lipcu 1947 objął stanowisko inspektora do spraw techniki pilotażu[26].
Dokładnie rok po opuszczeniu Wielkiej Brytanii, 4 czerwca 1948 zawiadomiony przez żonę innego pilota z okresu wojny, Władysława Śliwińskiego, o zniknięciu męża, rozpoczął jego poszukiwania. W ich trakcie został aresztowany przy ulicy Filtrowej w Warszawie przez funkcjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego pod fałszywym zarzutem szpiegostwa na rzecz Wielkiej Brytanii we współpracy ze Śliwińskim[27]. Początkowo Skalski był przetrzymywany w areszcie w siedzibie MBP przy ulicy Koszykowej, a od 25 lipca w areszcie na Rakowieckiej. Od października 1948 do lipca 1949 podczas śledztwa był brutalnie torturowany przez oficerów MBP, m.in. Józefa Różańskiego i Adama Humera. 7 kwietnia 1950, po błyskawicznie krótkiej rozprawie, został skazany przez sędziego mjra Mieczysława Widaja na karę śmierci w tzw. procesie kiblowym. Tuż po tym Stanisław Skalski odmówił skorzystania z możliwości napisania prośby o ułaskawienie. Po otrzymaniu wiadomości o skazaniu syna, ojciec Skalskiego zmarł w wyniku zawału serca, matka zaś wpadła pod tramwaj, doznając tylko niegroźnych obrażeń. 4 stycznia 1951 Najwyższy Sąd Wojskowy zatwierdził wyrok kary śmierci. 24 stycznia 1951 prezydent Bolesław Bierut wydał ułaskawienie S. Skalskiego, o co starała się matka skazanego, w wyniku czego kara śmierci została zamieniona na dożywocie (Stanisław Skalski został powiadomiony o tym 7 kwietnia 1951, co oznacza, że przez równo rok przebywał w celi oczekując na wykonanie kary śmierci). Był więziony w Zakładzie Karnym w Rawiczu, od grudnia 1953 w Zakładzie Karnym we Wronkach. Podczas uwięzienia spisywał swoje wspomnienia. Na początku 1954 roku prokuratora wojskowa podjęła działania weryfikujące oskarżenie Skalskiego. W 1955 adwokat Skalskiego złożył wniosek o przyśpieszenie rewizji wyroku. 31 marca 1956 roku do Najwyższego Sądu Wojskowego wpłynął wniosek o rewizję sprawy Skalskiego wniesiony przez Naczelnego Prokuratora Wojskowego gen. Zarakowskiego. Prokurator wnosił o złagodzenie kary więzienia Skalskiemu do 12 lat[28]. Sąd nie zgodził się z wnioskiem i postanowieniem Najwyższego Sądu Wojskowego z 11 kwietnia 1956 Skalski został uwolniony z więzienia w dniu 20 kwietnia tego roku. Przyznano mu odszkodowanie w wysokości 79 tys. zł. W czerwcu 1956 w piśmie „Świat” ukazał się duży reportaż dotyczący fałszywych oskarżeń wobec Skalskiego[29].
Po zmianach w odwilży gomułkowskiej i rehabilitacji, w listopadzie 1956 powrócił do wojska i w stopniu majora został początkowo zatrudniony w sztabie Wojsk Lotniczych i Obrony Kraju. W 1957, w stopniu podpułkownika, przeszedł przeszkolenie na samolotach odrzutowych w Oficerskiej Szkole Lotniczej nr 5 w Radomiu. Służył jednak następnie głównie na stanowiskach biurowych. Na własną prośbę został przeniesiony do rezerwy 10 kwietnia 1972. 15 września 1988 uchwałą Rady Państwa został mianowany generałem brygady[30].
Jego wspomnienia z okresu kampanii wrześniowej pt. Czarne krzyże nad Polską było wpierw publikowane w odcinkach przez czasopismo „Kierunki”, a w 1957 zostały wydane przez wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej (ponadto w okresie więzienia Stanisław Skalski przygotowywał wspomnienia z innych okresów swojego życia i służby: Na podniebnym szlaku – do maja 1939, Miłość żąda ofiary – do 1945).
Działalność polityczna i społeczna
edytujW okresie PRL pozostawał bezpartyjny. Był wieloletnim członkiem Rady Naczelnej oraz Zarządu Głównego Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, a także Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa (w kadencji 1988–1990 oraz 1990–1992)[31]. 20 maja 1968 w stopniu pułkownika został sekretarzem generalnym Aeroklubu PRL. W styczniu 1971 roku wszedł w skład Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie na czele z I sekretarzem KW PZPR Józefem Kępą[32]. W grudniu 1975 roku był sygnatariuszem Listu 59, który wyrażał sprzeciw polskich intelektualistów przeciwko zmianie Konstytucji PRL i wpisaniu do niej kierowniczej roli PZPR i wieczystego sojuszu z ZSRR[33]. W latach 80. zaangażował się w działalność Zjednoczenia Patriotycznego „Grunwald”[27]. 21 marca 1988 stanął na czele Komitetu Honorowego spotkania weteranów lotniczej służby, który został powołany z okazji 60-lecia dęblińskiej „Szkoły Orląt”. W lutym 1989 wszedł w skład działającej przy Radzie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa Komisji do spraw Upamiętnienia Ofiar Represji Okresu Stalinowskiego[34]. W 1989 był przewodniczącym Obywatelskiego Komitetu ds. Rewaloryzacji Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie[35].
W wyborach parlamentarnych w 1991 kandydował bez powodzenia do Sejmu z ramienia Chrześcijańskiej Demokracji w okręgu bielskim (otrzymał 3052 głosy). Wspierał protesty Związku Zawodowego „Samoobrona”. W 1992 był współzałożycielem partii Przymierze Samoobrona[36]. W wyborach parlamentarnych w 1993 kandydował bezskutecznie z 1. miejsca listy utworzonego przez nią komitetu Samoobrona – Leppera do Sejmu w okręgu warszawskim (otrzymał 5020 głosów). Był członkiem założonego w 1993 przez Andrzeja Leppera „Komitetu Samoobrony Narodu”. Napisał również przedmowę do jego książki Samoobrona. Dlaczego? Przed czym?[37]. Przed wyborami prezydenckimi w 2000 był członkiem komitetu wyborczego gen. Tadeusza Wileckiego. Związał się ze Stowarzyszeniem Ofiar Wojny Mieczysława Janosza. W okresie tym pozostawał na uboczu życia publicznego. W sporadycznych wywiadach w prasie wypowiadał się w duchu nacjonalistycznym na tematy polityczne i społeczne[f], pisywał także w tygodniku „Ojczyzna” Bogusława Jeznacha.
W 1996 należał do grupy generałów - współzałożycieli Klubu Generałów WP[38].
Starość i śmierć
edytujPrasa donosiła, że w ostatnich latach życia, jako człowiek schorowany i uzależniony od pomocy osób trzecich, został okradziony przez swoich opiekunów, którzy przejęli mieszkanie i oszczędności[27]. Ostatnie miesiące życia spędził w domu pomocy społecznej. Zmarł 12 listopada 2004[39]. Został pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A29-tuje-3)[40]. W pogrzebie uczestniczył m.in. były prezydent RP na uchodźstwie Ryszard Kaczorowski oraz przewodniczący Samoobrony RP Andrzej Lepper. W imieniu żołnierzy Wojska Polskiego, zmarłego pożegnał ówczesny zastępca dowódcy Sił Powietrznych gen. dyw. pil. Stanisław Targosz[41].
Publikacje
edytuj- Czarne krzyże nad Polską. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1957. OCLC 844441410.
Upamiętnienie
edytujStrona WWW poświęcona Stanisławowi Skalskiemu
edytujKultura
edytujW 2005 roku powstał film dokumentalny reżyserii Zbigniewa Kowalewskiego pt. „Spętany anioł” zawierający m.in. liczne wypowiedzi samego generała[42].
W 2008 powstał wyreżyserowany przez Agnieszkę Bujas film „Żyłem, jak chciałem” opowiadający o losach Stanisława Skalskiego[43].
W 2007 ukazała się biografia generała autorstwa Katarzyny Ochabskiej pt. „Stanisław Skalski”[44]. W 2015 Grzegorz Sojda i Grzegorz Śliżewski opublikowali kolejną biografię tego lotnika pt. „Generał pilot Stanisław Skalski: portret ze światłocieniem”[45].
Tablice pamiątkowe
edytujOdsłonięto tablice upamiętniające Stanisława Skalskiego: w listopadzie 2005 na domu, w którym mieszkał, przy al. Wyzwolenia 10 w Warszawie, 11 października 2011 w Szkole Podstawowej nr 118 im. płk. pil. Bolesława Orlińskiego we Wrocławiu[46].
Patronaty
edytujPatronat Stanisława Skalskiego przyjęły Wrocławski Klub Seniorów Lotnictwa[47], Szkoła Podstawowa im. gen. Stanisława Skalskiego w Polichnie[48], Zespół Szkół im. gen. Stanisława Skalskiego w Woli Mystkowskiej, Aeroklub Pomorski im. gen. Pilota Stanisława Skalskiego w Toruniu[49].
2 listopada 2015 roku podsekretarz stanu Maciej Jankowski, działając z upoważnienia Ministra Obrony Narodowej, nadał 22 Bazie Lotnictwa Taktycznego w Malborku imię gen. bryg. pil. Stanisława Skalskiego[50].
Ulice i place
edytujDodatkowo 30 grudnia 2004 Rada Miasta Torunia przyjęła uchwałę nadającą nazwę „Plac Generała Pilota Stanisława Skalskiego” skrzyżowaniu ulic Okrężnej i Broniewskiego[51].
7 października 2010 roku warszawskiej ulicy pozostającej do tej pory bez nazwy, znajdującej się na Gocławiu w dzielnicy Praga-Południe nadano nazwę ulicy gen. Stanisława Skalskiego[52].
Inne
edytujWizerunek pilota został umieszczony na samolocie myśliwskim MiG-29 nr 4105 z 22 Bazy Lotnictwa Taktycznego[53].
Awanse
edytuj- Polska
- kapral podchorąży (II RP)
- podporucznik (1938, II RP)
- porucznik (1941, PSZ)
- kapitan (1942, PSZ)
- major (1943, PSZ)
- podpułkownik (1957, PRL)
- pułkownik (1968, PRL)
- generał brygady (1988, PRL)
- Anglia
- porucznik – (ang. flight lieutenant), 1941
- major – (ang. squadron leader), 1942
- podpułkownik – (ang. wing commander), 1943
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari (25 września 1944)[54]
- Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari (21 grudnia 1940)[54]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
- Order Krzyża Grunwaldu III klasy
- Krzyż Walecznych (czterokrotnie)
- Medal Lotniczy (czterokrotnie)[54]
- Krzyż Kampanii Wrześniowej 1939
- Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939”;
- Krzyż Czynu Bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie z klamrą „Działania bojowe lotnictwa” (1989)[55]
- Medal Zwycięstwa i Wolności 1945
- Medal za Warszawę 1939–1945
- Medal 10-lecia Polski Ludowej
- Medal 30-lecia Polski Ludowej
- Medal Komisji Edukacji Narodowej
- Złoty Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny”
- Srebrny Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny”
- Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju”
- Srebrny Medal „Za zasługi dla obronności kraju”
- Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju”
- Krzyż Więźnia Politycznego (SPbWP)
- Odznaka za Rany i Kontuzje
- Medal Polonia Mater Nostra Est (2000)
- Złota odznaka „Za pracę społeczną dla miasta Krakowa” (1971)[56]
- Brytyjski Distinguished Service Order[54]
- Brytyjski Krzyż Wybitnej Służby Lotniczej (trzykrotnie)[54]
- Brytyjska Gwiazda za Wojnę 1939–1945
- Brytyjska Gwiazda Załóg Lotniczych Europy z klamrą „France and Germany”
- Brytyjska Gwiazda Afryki z klamrą „North Africa 1942-43”
- Brytyjska Gwiazda Italii
- Brytyjski Medal Obrony
- Brytyjski Medal Wojny 1939–1945
- Francuski Krzyż Kombatanta (Croix du Combattant)
- Francuski Krzyż Kombatanta-Ochotnika 1914–1918 (Croix du Combattant Volontaire 1914-1918)
- Francuski Krzyż Kombatanta-Ochotnika 1939–1945 (Croix du Combattant Volontaire 1939–1945)
- Francuski Medal Pamiątkowy Wojny 1939–1945 (Medaille commemorative de la Guerre 1939–1945) z klamrą „FRANCE”
Wyniki wyborcze
edytujWybory | Komitet wyborczy | Organ | Okręg | Wynik | |
---|---|---|---|---|---|
1991 | Chrześcijańska Demokracja | Sejm I kadencji | nr 34 | 3052 (1,02%) [57] | |
1993 | Samoobrona – Leppera | Sejm II kadencji | nr 1 | 5020 (0,63%) [57] |
Uwagi
edytuj- ↑ Obaj niemieccy lotnicy przeżyli wojnę i w 1990 doszło do spotkania Skalskiego z żyjącym jeszcze obserwatorem Fritzem Wimmerem.
- ↑ Według niektórych źródeł (Krzysztof Janowicz: Stanisław Skalski), podczas tej walki miał zestrzelić He 111 i dwa Bf 109, lecz nie jest to oficjalnie potwierdzone, a zestrzelenie tych dwóch myśliwców zgłaszało kilku lotników.
- ↑ Daty zaliczonych zwycięstw: 24 lipca, 19 i 21 sierpnia oraz podwójne 17 września 1941. Jednakże 24 lipca Luftwaffe nie wykazała żadnych strat, a liczba utraconych 19 i 21 sierpnia przez Niemców samolotów jest mniejsza, niż liczba alianckich pilotów, którym uznano zestrzelenia.
- ↑ Zaliczone zwycięstwa: Ju 88 w dniu 28 marca oraz Bf 109 w dniach 2 i 4 kwietnia 1943, lecz Niemcy zgłaszali utratę w tych walkach mniejszej ilości samolotów, niż uznano zwycięstw pilotom polskim.
- ↑ Wbrew spotykanym informacjom, nie był on pierwszym Polakiem, ani cudzoziemcem dowodzącym brytyjskim dywizjonem – wcześniej dowództwo 222 Dywizjonu objął Jerzy Jankiewicz.
- ↑ Por. rozmowa Pawła Smoleńskiego Bohaterowie są zmęczeni, „Magazyn” nr 35 – dodatek „do Gazety Wyborczej” nr 254 z 29/10/1993, s. 10.
Przypisy
edytuj- ↑ Sikora 2014 ↓, s. 147.
- ↑ Kowalski 1992 ↓, s. 9-10.
- ↑ Zieliński, Matusiak, Gretzyngier 2015 ↓, s. 227.
- ↑ Pawlak 2009 ↓, s. 188.
- ↑ Rybka i Stepan 2004 ↓, s. 41.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 222.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 783.
- ↑ Książeczka wojskowa ppor. Stanisława Skalskiego.
- ↑ Pawlak 1991 ↓, s. 116.
- ↑ Skalski 1985 ↓, s. 46-51.
- ↑ Według nowszych analiz, być może były to myśliwce Bf 110 – zob. F. Grabowski, op.cit.
- ↑ Kowalski 1992 ↓, s. 17.
- ↑ Kowalski 1992 ↓, s. 18-19.
- ↑ a b Krzystek 2012 ↓, s. 516.
- ↑ Sikora 2014 ↓, s. 149-150.
- ↑ Sikora 2014 ↓, s. 150.
- ↑ Sikora 2014 ↓, s. 151-152.
- ↑ Sikora 2014 ↓, s. 152.
- ↑ Rafał Dmowski, Cyrk Skalskiego w historiografii, [w:] Verba docent. Księga jubileuszowa dedykowana profesor Janinie Gardzińskiej, praca zbiorowa. T. 2, praca zbiorowa pod red. Eleny Koriakowcewej – Siedlce: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego, 2013, s. 69–80. Wersja cyfrowa na: https://web.archive.org/web/20150526200941/https://repozytorium.uph.edu.pl/handle/11331/260.
- ↑ Śliżewski, Sojda 2009 ↓, s. 244.
- ↑ Andrzej R. Janczak Ostatni lot, Warszawa 1979, s. 91
- ↑ Sikora 2016 ↓, s. 374.
- ↑ Sikora 2016 ↓, s. 332.
- ↑ Sikora 2014 ↓, s. 154.
- ↑ świadectwo gen.Leona Komornickiego
- ↑ Kowalski 1992 ↓, s. 22-23.
- ↑ a b c Ewa Koszowska , Tragiczny koniec polskiego asa przestworzy. „To było coś strasznego” [online], opinie.wp.pl, 5 maja 2017 [dostęp 2019-07-18] (pol.).
- ↑ „Świat” nr 25/1956, s. 15.
- ↑ „Świat” nr 25/1956, s. 14, 15.
- ↑ Sikora 2014 ↓, s. 155.
- ↑ Skład Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa 1988–2011. radaopwim.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-11-17)]. radaopwim.gov.pl [dostęp 2011-11-06].
- ↑ „Stolica” 6/1971, s. 10.
- ↑ Kultura 1976/01/340 – 02/341 Paryż 1976, s. 236.
- ↑ „Rzeczpospolita”, 1989, nr 37 (2171), s. 1–2.
- ↑ Ważny element edukacji historycznej [w:] "Trybuna Robotnicza", nr 196, 24 sierpnia 1989, s. 1-2.
- ↑ Pożegnaliśmy wielkiego bohatera II wojny światowej oraz współtwórcę Samoobrony. samoobrona.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-08)]. samoobrona.org.pl, 20 listopada 2004.
- ↑ Samoobrona. Dlaczego. Przed czym?. [dostęp 2009-11-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-25)].
- ↑ Historia Klubu – Klub Generałów [online] [dostęp 2023-12-15] (pol.).
- ↑ Zmarł bohater „Bitwy o Anglię” – Stanisław Skalski. wp.pl, 12 listopada 2004.
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze.
- ↑ Pogrzeb asa polskiego lotnictwa. wp.pl, 19 listopada 2004.
- ↑ Spętany anioł (2005) [online], filmweb.pl [dostęp 2018-01-14] .
- ↑ Żyłem, jak chciałem... gen. Stanisław Skalski. filmweb.pl.
- ↑ Karol Placha Hetman , Generał Pilot Stanisław Skalski – Katarzyna Ochabska 2007 r. [online], www.polot.net [dostęp 2018-01-14] [zarchiwizowane z adresu 2018-01-14] .
- ↑ Grzegorz Sojda , Grzegorz Śliżewski , Generał pilot Stanisław Skalski. Portret ze światłocieniem, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Alma-Press, 2015, ISBN 978-83-7020-617-8 .
- ↑ Odsłonięcie tablicy pamiątkowej gen. Skalskiego - Lotnicza Polska [online], lotniczapolska.pl [dostęp 2024-04-25] [zarchiwizowane z adresu 2014-09-08] .
- ↑ http://wroclaw.wyborcza.pl/wroclaw/51,35771,14059837.html?i=2.
- ↑ Szkoła Podstawowa im. gen. Stanisława Skalskiego w Polichnie – Kontakt [online], sppolichno.edupage.org [dostęp 2017-11-26] (pol.).
- ↑ Aeroklub Pomorski – Profil – ngo.pl [online], bazy.ngo.pl [dostęp 2020-07-09] (pol.).
- ↑ Decyzja Nr 437/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 2 listopada 2015 roku w sprawie w sprawie nadania imienia patrona 22. Bazie Lotnictwa Taktycznego w Malborku (Dziennik Urzędowy MON z 4 listopada 2015 roku, poz. 307). Decyzja weszła w życie 17 listopada 2015 roku – po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
- ↑ Dawid Schmidt – Concept , BIP – Prawo lokalne, dokumenty – Baza dokumentów lokalnych – Uchwała RMT 676/2004 [online], bip.torun.pl [dostęp 2017-04-14] (pol.).
- ↑ Uchwała Nr XCII/2709/2010 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 7 października 2010 r. w sprawie nadania nazwy ulicy w Dzielnicy Praga-Południe m.st. Warszawy.
- ↑ Generał Skalski patronem MiG-a-29. polska-zbrojna.pl, 1 marca 2015. [dostęp 2016-01-31]. (pol.).
- ↑ a b c d e Robert Budziński, Zbigniew Otremba: Z Grudziądza nad Anglię. Regnum, 2003, s. 80.
- ↑ Krzyże Czynu Bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie dla kombatantów. „Nowiny”. Nr 252, s. 1, 31 października – 1 listopada 1989.
- ↑ Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m. Krakowa, nr 21, 28 sierpnia 1971, s. 2.
- ↑ a b Poland – candidate data. University of Essex. [dostęp 2020-06-11]. (ang.).
Bibliografia
edytuj- Kara śmierci dla legendy. W: Piotr Gabryel: Katyń w pół drogi. Warszawa: DSW „Omnibus”, 1989, s. 7–19. ISBN 83-85072-24-1.
- Franciszek Grabowski – Gen. bryg. pil. Stanisław Skalski w: „Militaria i Fakty”, 2/2005.
- Krzysztof Janowicz – Stanisław Skalski w: Militaria XX Wieku, 2004.
- W. Jaruzelski, Pod prąd. Refleksje rocznicowe, Wydawnictwo Comandor, Warszawa 2005.
- Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940-1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
- Jerzy Pawlak: Absolwenci Szkoły Orląt: 1925-1939. Warszawa: Retro-Art, 2009. ISBN 83-87992-22-4. OCLC 69472829.
- Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w Wojnie Obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0795-7. OCLC 830072566.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Lech Kowalski: Generałowie. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1992. ISBN 83-211-1486-5. OCLC 27950447.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2004. ISBN 978-83-7188-691-1.
- Piotr Sikora: Asy polskiego lotnictwa. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Alma-Press, 2014. ISBN 978-83-7020-560-7. OCLC 903323906.
- Piotr Sikora: Bitwy polskiego lotnictwa 1918-1945. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Alma-Press, 2016. ISBN 978-83-7020-626-0. OCLC 967134154.
- Stanisław Skalski: Czarne krzyże nad Polską. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1985. ISBN 83-11-07177-2. OCLC 69476159.
- Grzegorz Śliżewski, Grzegorz Sojda: Cyrk Skalskiego. Przyczynek do monografii. ZP Grupa Sp. z o.o., 2009. ISBN 978-83-61529-30-9. OCLC 750993440.
- Józef Zieliński, Wojtek Matusiak, Robert Gretzyngier: Polscy lotnicy w Bitwie o Anglię. Warszawa: Bellona, 2015. ISBN 978-83-11-13984-8. OCLC 924759692.
- Wojciech Zmyślony – Stanisław Skalski w: Polskie Siły Powietrzne w II wojnie światowej.
- Wojciech Krajewski – Generał brygady pilot Stanisław Skalski – as polskiego lotnictwa – Muzeum Wojska Polskiego, Warszawa 2007.
- „Wojskowy Przegląd Historyczny, nr 3 (125), lipiec–wrzesień 1988, s. 308.
Linki zewnętrzne
edytuj- Mundur Skalskiego na wystawie w Pomorskim Muzeum Wojskowym w Bydgoszczy
- Odznaczenia Skalskiego na wystawie w Pomorskim Muzeum Wojskowym w Bydgoszczy
- Link do filmu. video.google.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-20)]. wspomnienia Stanisława Skalskiego (TVP z 1998)
- Wspomnienia Stanisława Skalskiego
- Cyrk Skalskiego | Stanisław Skalski