Wikipedia

Łuck

miasto na Ukrainie w obwodzie wołyńskim

Łuck (ukr. Луцьк, Łućk) – miasto w zachodniej części Ukrainy, nad Styrem, siedziba administracyjna obwodu wołyńskiego i rejonu łuckiego. Liczy ok. 215 tys. mieszkańców. Historyczna stolica Wołynia.

Łuck
Луцьк
Ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Ukraina

Obwód

 wołyński

Zarządzający

Ihor Poliszczuk

Powierzchnia

41,61 km²

Wysokość

174 m n.p.m.

Populacja (2022)
• liczba ludności
• gęstość


215 986[1]
5132 os./km²

Nr kierunkowy

(+38) 3322

Kod pocztowy

43000-43499

Tablice rejestracyjne

AC

Położenie na mapie obwodu wołyńskiego
Mapa konturowa obwodu wołyńskiego, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Łuck”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Łuck”
Ziemia50°45′N 25°19′E/50,750000 25,316667
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Historia

edytuj

Pierwsza wzmianka o Łucku pochodzi z 1085 r. W 1073 r. Łuck wszedł w skład księstwa włodzimierskiego. W 1083 na miasto napadli Litwini i Jaćwingowie. W XIII w. wzniesiono cerkiew św. Jana Ewangelisty.

W 1321 r. Łuck zajął Giedymin i osadził w nim swego starostę. W 1325 r. Lubart wzniósł Zamek Dolny. Zamek Górny założony został potem przez Olgierda lub Witolda. W 1366 r. miała miejsce wyprawa Kazimierza III Wielkiego na Lubarta, po czym nadał on prawem lenna ziemie te Aleksandrowi Koriatowiczowi. Łuck uzyskał prawo składu przed 1379 rokiem[2].

W 1364 r. król Kazimierz Wielki ufundował biskupstwo wołyńskie z siedzibą biskupa najpierw we Włodzimierzu, a od początku XV w. w Łucku. Biskupstwo łuckie istniało de facto od 1375 r. Z czasem kościołem katedralnym został kościół pw. św. Trójcy, wybudowany około 1425 r. W 1539 r. biskup Jerzy Falczewski wzniósł kościół kamienny.

W 1429 r. na zamku w Łucku odbył się trwający od 6 stycznia przez 13 tygodni zjazd monarchów europejskich. Przedmiotem obrad był projekt obrony przeciwko grożącej Europie potędze imperium osmańskiego. Wśród obecnych w Łucku władców byli: wielki książę litewski – Witold; król Polski – Władysław II Jagiełło z królową Zofią; król niemiecki – Zygmunt Luksemburski z cesarzową; król duński – Eryk VII; wielki książę moskiewski – Wasyl II Wasylewicz (wnuk Witolda); wielki mistrz zakonu krzyżackiego – Russdorff; mistrz inflancki – Cysse von Rutenberg; legat papieski; metropolita kijowski – Focjusz, chanowie Tatarów perekopskich i zawołżańskich; hospodar Wołoszczyzny; książęta mazowieccy, pomorscy, śląscy, twerscy i odojewscy, posłowie cesarza bizantyńskiego, Jana VIII Paleologa.

W 1431 r. po śmierci Witolda Kiejstutowicza w Łucku zamknął się Świdrygiełło, próbując uniknąć konsekwencji za swoje nieprzejednanie negatywne stanowisko do unii polsko-litewskiej. W następnym roku Łuck otrzymał prawa miejskie.

Oprócz katedry i kościoła parafialnego oo. dominikanów, w Łucku wzniesiono kościoły: św. Jakuba, bernardynów, bonifratrów, trynitarzy i brygidek. Pierwszym znanym historii (1326) łuckim biskupem prawosławnym był Teodozjusz. W 1585 r. władyką był Cyryl Terlecki, który w 1596 r. podpisał unię brzeską z kościołem katolickim i przysięgę posłuszeństwa papieżowi. Biskup Marcin Szyszkowski założył w Łucku Collegium Societatis Jesu, które znalazło siedzibę w pałacu odstąpionym przez Iwana Czartoryskiego. W 1630 r. biskup Achacy Grochowski sprowadził do Łucka relikwie św. Recessa Męczennika, który stał się patronem miasta.

 
Łuck w XVIII wieku

W czasach Rzeczypospolitej Obojga Narodów Łuck był stolicą województwa wołyńskiego i miejscem szlacheckiego sądu ziemskiego, prawdopodobnie także sądu grodzkiego[3]. Był również miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego[4] oraz miejscem popisów szlachty województwa wołyńskiego I Rzeczypospolitej[5].

Okres I wojny światowej

edytuj
 
Łuck na początku XX wieku

W dniach 4 czerwca – 7 czerwca 1916 r. pod Łuckiem rozegrała się jedna z największych bitew I wojny światowej na froncie wschodnim. Rosjanom w ramach ofensywy Brusiłowa udało się przełamać front austriacki.

Okres ukraiński (Ukraińska Republika Ludowa, Państwo Ukraińskie)

edytuj

Po ogłoszeniu Ukraińską Centralną Radą 20 listopada 1917 III Uniwersału o powstaniu Ukraińskiej Republiki Ludowej w federacji z Republiką Rosyjską, a 22 stycznia 1918 IV Uniwersału o pełnej niepodległości URL (wobec dokonania przez bolszewików 19 stycznia 1918 bezprawnego rozwiązania Konstytuanty Rosji) miasto weszło w skład tego państwa. Od 29 kwietnia 1918[6] po 26 grudnia 1918 wchodziło w skład powstałego pod protektoratem niemieckim Państwa Ukraińskiego, czyli Hetmanatu, głową, którego był Hetman Pawło Skoropadski. Po utworzeniu w nocy z 13 na 14 listopada na tajnym posiedzeniu Związku Narodowego Dyrektoriatu URL (pod przewodnictwem Wołodymyra Wynnyczenki do 10 lutego 1919[7], następnie Symona Petlury) a następnym upadku Hetmanatu wobec powstania antyhetmańskiego nowe władze ogłosiły 26 grudnia 1918 przywrócenie Ukraińskiej Republiki Ludowej.

W 1918 przez miejscowych nauczycieli ukraińskich, m.in. Iwana Własowśkiego została utworzona organizacja społeczno-oświatowa «Proświta» w Łucku[8].

Miasto było centrum powiatu łuckiego.

Okres II Rzeczypospolitej

edytuj

16 maja 1919 Łuck został zajęty przez oddział Wojska Polskiego pod dowództwem generała Karnickiego[9]. 16–18 września 1920 Łuck zajęły wojska polskie po opuszczeniu go przez Rosjan-bolszewików. Grupa gen. Stanisława Hallera oraz 6 Armia doszła do linii Styru i Stochodu, a rozbita Armia Konna Budionnego wycofała się z frontu.

 
Przedwojenny herb Łucka

W II Rzeczypospolitej Łuck był siedzibą władz województwa wołyńskiego. W mieście od 1921 stacjonował 24 pułk piechoty. W 1931 roku liczył ok. 35,5 tys. mieszkańców, w tym ok. 17 tys. Żydów (największa gmina żydowska na Wołyniu), 11 tys. Polaków i 3 tys. Ukraińców.

W 1938 r. w mieście sformowano Batalion ON „Łuck”, który wszedł w skład Wołyńskiej Półbrygady Obrony Narodowej[10]. Po wybuchu II wojny światowej komendantem łuckiego garnizonu został ppłk. Ludwik Konarski[11]. W dniach 7–14 września 1939 Łuck był tymczasową siedzibą Rządu RP[12][13]. 8 września zgromadzono tu całość ewakuowanych z Warszawy i Lublina zapasów złota Banku Polskiego, które następnie przewieziono przez Rumunię do Francji[14].

Okupacja radziecka i niemiecka

edytuj

Po 17 września 1939 r. Łuck został zaanektowany przez ZSRR jako część Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. W grudniu tegoż roku NKWD aresztowało 150 polskich urzędników, oficerów rezerwy i działaczy społecznych, m.in. ppor. Jana Marcinkowskiego, komendanta Związku Strzeleckiego Łuck-Zamek, których następnie zamordowano. W 1940 i 1941 r. tysiące Polaków zostało zesłanych na Syberię[15].

Po niemieckim ataku na ZSRR w miejscowym więzieniu NKWD wymordowało blisko 2,8 tys. osób[16], przeważnie Ukraińców[16], lecz także wielu Polaków[17]. Dzień po wycofaniu się Sowietów ukraińscy nacjonaliści urządzili w Łucku pogrom ludności żydowskiej[18]. 25 czerwca 1941 Łuck został zdobyty przez Niemców[16]. W latach 1941–1944 miasto było pod okupacją niemiecką (jako część komisariatu Rzeszy Ukraina).

Niemcy przy udziale ukraińskiej policji[19] wymordowali niemal wszystkich miejscowych Żydów, oraz dokonali zbrodni na rosyjskich jeńcach wojennych. Z tym nie zgadza się część ukraińskich publicystów i badaczy[20]. W dniach 27 czerwca–7 lipca 1941 r. Sonderkommando 4a rozstrzelało około 1500 osób. 11–12 grudnia 1941 r. około 19 tys. Żydów zamknięto w getcie. Getto przetrwało do przełomu sierpnia-września 1942 r., gdy Niemcy wraz z ukraińską policją[21] rozstrzelali od 15 do 17 tys.[16] jego mieszkańców. 12 grudnia 1942 r. zabito także więźniów obozu pracy – około 500 osób[18].

Podczas okupacji niemieckiej Polacy w Łucku byli poddani presji Ukraińców kolaborujących z okupantem. W kwietniu 1943 roku delegacja ukraińska pod przewodnictwem adwokata Jurija Czerewki złożyła na ręce niemieckiego gebietskomisarza urzędującego w Łucku petycję, w której znalazła się prośba o założenie w tym mieście „getta” dla ludności polskiej[22]. 11 sierpnia 1943 r. w wyniku donosów ukraińskich Kripo aresztowało 50 przedstawicieli polskiej inteligencji (w tym zastępcę wołyńskiego Delegata Rządu na Kraj), z czego 30 osób rozstrzelano dwa miesiące później. Wojskowy Sąd Specjalny AK wydał 6 wyroków śmierci na najbardziej aktywnych kolaborantów; 4 z nich wykonano, w tym na J. Czerewce[19].

Podczas rzezi wołyńskiej na przedmieściach Łucka oddziały Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA) dokonywały masowych mordów na Polakach, domy ich palono, a mienie rozkradano. Największy napad odbył się 24 grudnia 1943 roku, kiedy zabito 97 osób. Łącznie w czasie II wojny światowej ukraińscy nacjonaliści zabili w Łucku co najmniej 191 Polaków[19]. Po wojnie prawie wszystkich Polaków przymusowo wysiedlono z Kresów Wschodnich, a katolickie kościoły przerobiono na magazyny lub zdewastowano.

Okres powojenny

edytuj
 
Panorama starego miasta

W 1972 r. spłonęła łucka kieniesa. W 1982 r. w łacińskiej katedrze łuckiej, wcześniej używanej jako skład węgla, zorganizowano muzeum ateizmu. W miejscu głównego ołtarza wykonano ekspozycję „Kosmos”, według projektu architekta miejskiego. Spowodowało to częściowe zniszczenie wystroju ołtarza oraz części mebli kościelnych. Zdemontowano ok. 20 obrazów malarzy polskich i zagranicznych z XVIII-XIX w., z których większość nie powróciła już do katedry.

Obecnie Łuck jest siedzibą rzymskokatolickiej diecezji, dekanatu i garnizonu. Od 1991 r. Łuck znajduje się w granicach niepodległej Ukrainy jako siedziba władz obwodu wołyńskiego.

W mieście działa Konsulat Generalny RP[23].

W sierpniu 2007 roku jedna z głównych ulic miasta, nosząca po II wojnie światowej nazwę „Czerwonoarmiejska”, została z inicjatywy burmistrza Łucka Bohdana Szyby i za aprobatą większości miejscowych deputowanych, przemianowana na ul. Bohaterów UPA[24]. 17 grudnia 2010 roku Rada Miejska Łucka nadała honorowe obywatelstwo Łucka Stepanowi Banderze[25].

W 2023 patronem skweru przy ul. Kowelskiej został gen. Władysław Anders[26].

Zabytki Łucka

edytuj
 
Wieża Bramna
 
Wieża Czartoryskich
 
Baszta Władycza
 
Katedra Świętych Apostołów Piotra i Pawła
 
Klasztor dominikanów
  • Zamek Lubarta, XIII-XIV w.
  • Cerkiew Opieki Matki Bożej, jedna z najstarszych świątyń Wołynia, ufundowana w XIII-XV w. przez wielkiego księcia Witolda. W cerkwi była umieszczona Wołyńska Ikona Matki Bożej – dzieło z XIII-XIV w. (obecnie w zbiorach Narodowego Muzeum Sztuk Pięknych w Kijowie). Niegdyś świątynia odgrywała rolę katedralnej unickiej cerkwi, obecnie – cerkiew katedralna powstałego w 1990 r. Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego (ul. Daniela Halickiego 12).
  • Kościół Krzyża Świętego przy klasztorze OO. Bernardynów, obecnie Sobór Świętej Trójcy, 1752–1755. Cały zespół zaprojektował architekt jezuicki Paweł Giżycki. Po kasacie zakonu kościół przebudowano w latach 1877–1879 na sobór prawosławny. Obecnie – cerkiew katedralna powstałego w 1990 r. Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Kijowskiego (plac Teatralny).
    • Klasztor bernardynów, 1752-1755, zbudowany na planie podkowy wokół świątyni klasztornej.
  • Klasztor dominikanów, ufundowany w roku 1390 р. przez Władysława Jagiełłę. Uległ kasacie rosyjskiej w roku 1847. Obecnie siedziba seminarium duchownego Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego (ul. Drahomanowa).
  • Klasztor brygidek, 1624. Wzniesiony w stylu barokowym w miejscu pałacu Albrychta Stanisława Radziwiłła – fundatora klasztoru. W 1846 r. р. klasztor został skasowany, najpierw mieściło się tu więzienie, a później – szkoła muzyczna. Obecnie znajduje się tu męski prawosławny klasztor Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Kijowskiego (ul. Kafedralna 16).
  • Cerkiew pw. Podwyższenia Krzyża Pańskiego, 1634. Działało tu Bractwo łuckie. W roku 1702 р. w krypcie cerkwi został pochowany poeta Daniel Bratkowski (plac Bracki Most).
  • Cerkiew św. Jerzego
  • Klasztor i kolegium jezuickie, 1646 р. Wzniesiony według projektu Benedetta Mollego. Mieścił się tu klasztor i kolegium, konwikt szlachecki oraz seminarium diecezjalne. Cały zespół włączony był do obwarowań Dolnego Zamku (ul. Kafedralna 6).
  • Klasztor szarytek, XVII w. Zbudowany w miejscu dawnej katedry. Obecnie budynek zajmuje kuria biskupa katolickiego (ul. Katedralna 17).
  • Klasztor trynitarzy, 1729. W latach II RP sąd okręgowy, obecnie szpital wojskowy.
  • Wieża Czartoryskich, XV w., jedyna pozostałość po obwarowaniach Dolnego Zamku (ul. Dragomanowa).
  • Dom Puzyny, 1545-1546 r. – najstarszy budynek mieszkalny w mieście (ul. Katedralna 23).
  • Synagoga, 1626-1629 r. Była elementem Dolnego Zamku i odgrywała ważną rolę w systemie obrony miasta (ul. Daniela Halickiego 33).
  • Kościół ewangelicko-augsburski, 1906-1907, zbudowana w stylu neogotyckim na fundamentach klasztoru karmelitów z 1764 r. Obecnie mieści się tu zbór baptystów (ul. Karaimska).
  • Okręgowy Urząd Ziemski z 1928 r. – obecnie Wołyńskie Muzeum Krajoznawcze, ul.Szopena 20.
  • Poczta główna z 1938
  • Bank Ziemiański z 1930
  • Budynek kinoteatru z 1939
  • Domy z XVIII w.
  • Kamienice z XIX/XX w.
  • Dawny kościół ormiański z XVI w.
  • Muzeum Ikony Wołyńskiej z unikatowymi zbiorami zabytków malarstwa cerkiewnego. Wśród nich najstarsza zachowana na Ukrainie cudowna Chełmska Ikona Matki Bożej z X-XI w. – jedna z najbardziej czczonych ikon na Ukrainie (ul. Jaroszczuka 5).

Transport

edytuj
 
Dworzec kolejowy

Dworzec kolejowy Łuck oraz sieć trolejbusowa.

Sport

edytuj

Przed wojną w mieście działało kilka polskich klubów piłkarskich, m.in. Policyjny KS Łuck (czterokrotny mistrz Wołynia, jeden z najsilniejszych klubów regionu w II RP), Wojskowy KS Łuck i Strzelec Łuck. Istniały też cztery kluby wioślarskie: Łuckie Towarzystwo Wioślarskie, Klub Wioślarski „Temida", Sekcja Wodna Przysposobienia Wojskowego Leśników oraz sekcja wioślarska Wojskowego Klubu Sportowego w Łucku[27].

Klub piłkarski założony w 1960 – Wołyń Łuck. Wołyń swe mecze rozgrywa na Stadionie Awanhard.

Ludzie związani z Łuckiem

edytuj
Zobacz też: Biskupi łuccy, Biskupi łucko-ostrogscy i Prawosławni biskupi łucko-ostrogscy.
Zobacz też kategorie: Ludzie związani z Łuckiem, Ludzie urodzeni w Łucku.
 
Dwujęzyczna tablica upamiętniająca Jana Fitzke na dawnym budynku Muzeum Wołyńskiego

Sprawiedliwi wśród Narodów Świata (ratujący Żydów w Łucku)

edytuj
Osoby na polskiej liście Sprawiedliwych
  • Witold Fomienko - przemycał do getta w Łucku żywność, drewno na opał i lekarstwa; załatwiał Żydom fałszywe dokumenty tożsamości, dzięki którym mogli żyć poza gettem lub wyjechać do pracy w Niemczech jako "aryjczycy". Po likwidacji getta ukrywał u siebie Żydów a także organizował im ukrycie u innych Polaków. Po wojnie utrzymywał kontakt z 36 osobami, którym pomógł[29].
  • Mikołaj Charłamow - posiadając kontakty w miejscowej drukarni dostarczał Żydom fałszywe "kenkarty", dla Rai Eskin i jej córki zorganizował w Łucku ukrycie i przekazywał im pomoc materialną[30].
  • Maria Chodin (po mężu Gertner) - ukrywała Josefa Gertnera, Isaka Halperna i Maurycego Kamienickiego[31].
  • Edward i Janina Mierzejewscy - wzięli na wychowanie 3-letnią Ninę Hecht[32].
  • Zygmunt i Wiktoria Strusińscy oraz ich córka Irena Strusińska (po mężu Bylica) - Zygmunt i Wiktoria byli członkami Armii Krajowej, Zygmunt był komendantem II Łuckiego Inspektoratu. Ukrywali w piwnicy pięcioro Żydów. 19 sierpnia 1943 Zygmunt został aresztowany i po trzech miesiącach stracony przez Niemców. Mimo to Wiktoria i jej córka kontynuowały ukrywanie Żydów do końca okupacji[33][34].
  • Jadwiga Sztefec - przekazywała żywność i ubrania żydowskiej rodzinie Siemianowskich uwięzionej w getcie, później wzięła do siebie nieletnich Aleksandra i Feliksa Siemianowskich. Aleksandra zarejestrowała jako zaadoptowaną sierotę a Feliksa przekazała jako parobka na wieś, gdzie przeżył wojnę[35].
Osoby na czeskiej liście Sprawiedliwych
  • Andrej i Vĕra Hrekovowie - ukrywali Adama i Miriam Sawickich[36]
  • Anna Koptová[37]

Fotogaleria

edytuj

Miasta partnerskie

edytuj

Miasta partnerskie Łucka:[38][39]

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Чисельність населення на 1 січня 2022 року [online] [dostęp 2022-04-11] [zarchiwizowane z adresu 2022-04-11].
  2. ↑ Stan Lewicki, Historja handlu w Polsce na tle przywilejów handlowych : (prawo składu), Warszawa 1920, s. 136.
  3. ↑ M. Pawlikowski, Sądownictwo grodzkie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012, tenże, Sądownictwo ziemskie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012.
  4. ↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 14.
  5. ↑ Antoni Sozański, Wykład politycznej geografii, rządu i administracyi dawnej Polski przy końcu istnienia całego państwa (1648-1772), Kraków 1889, s. 5.
  6. ↑ Jarosław Hrycak: Historia Ukrainy 1772–1999 / przełożyła Katarzyna Kotyńska. Wyd. 1. Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, 2000, s. 134. ISBN 83-85854-50-9. [dostęp 2018-07-12].
  7. ↑ Hrycak, s. 148.
  8. ↑ О. Малюта: Луцька повітова «Просвіта». [W:] Енциклопедія історії України. Т. 6 : Ла — Мі. К. : Наук. думка, 2009, s. 311.
  9. ↑ Михайло Ковальчук. Російсько-тульський загін Армії УНР: формування та бойовий шлях (квітень–травень 1919 р.). „Ukrajinśkyj istorycznyj żurnał”. 4 (541), s. 80, lipiec–sierpień 2018. (ukr.)
  10. ↑ Batalion ON "Łuck" - Obrona Narodowa II RP 1937-1939 [online], obronanarodowa1939.pl [dostęp 2023-09-14].
  11. ↑ Poznań Supercomputing and Networking Center-dL Team, FBC [online], FBC [dostęp 2023-09-14] (pol.).
  12. ↑ Wrzesień wstydu [online], Rzeczpospolita [dostęp 2023-09-14] (pol.).
  13. ↑ Felicjan Sławoj Składkowski, Kwiatuszki administracyjne i inne, Warszawa: Wydawnictwo LTW, 2005, s. 268–280, ISBN 83-88736-57-4, OCLC 836245915.
  14. ↑ Uratować złoto [online], Przystanek Historia [dostęp 2023-09-14] (pol.).
  15. ↑ m, O Związku Strzeleckim na Wołyniu w 80. rocznicę Zbrodni Katyńskiej. Część 4 [online], Monitor Wolynski [dostęp 2023-09-14] (pol.).
  16. ↑ a b c d The murder of the Jews in Łuck - Jad Waszem (ang.)
  17. ↑ Bogdan Musiał: Rozstrzelać elementy kontrrewolucyjne. Brutalizacja wojny niemiecko-sowieckiej latem 1941 roku. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2001, s. 105–108. ISBN 83-88747-40-1.
  18. ↑ a b Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Moskwa 2009, s. 544. ISBN 978-5-8243-1296-6.
  19. ↑ a b c Władysław Siemaszko, Ewa Siemaszko, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945, t. 1, Warszawa: „von borowiecky”, 2000, s. 657–660, ISBN 83-87689-34-3, OCLC 749680885.
  20. ↑ Kontrowersje wokół ekshumacji we Włodzimierzu Wołyńskim.
  21. ↑ Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1413.
  22. ↑ Ihor Iljuszyn, UPA i AK. Konflikt w Zachodniej Ukrainie (1939-1945), Wydawca: Związek Ukraińców w Polsce, Warszawa 2009, s. 17. ISBN 978-83-928483-0-1.
  23. ↑ Konsulat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Łucku.
  24. ↑ Rostysław Czapiuk, Nie mogę milczeć – jest koniecznością znać całą prawdę o OUN-UPA, „Towarzysz”, nr 88 (1126), sierpień 2008 Łuck, [w:] „27 Dywizja Wołyńska AK” Biultyn Informacyjny, nr 1 (101), styczeń-marzec 2009 Warszawa, s. 57–64 (tłum. Stanisława Nahlik).
  25. ↑ Бандера Степан Андрійович. lutskrada.gov.ua. [dostęp 2022-02-27]. (ukr.).
  26. ↑ Skwer w Łucku będzie nosił imię generała Władysława Andersa | Niezalezna.pl [online], niezalezna.pl [dostęp 2024-01-27].
  27. ↑ Ryszard L. Kobendza, Zarys 80-letniej działalności Polskiego Związku Towarzystw Wioślarskich, Warszawa 2001, s. 255-163, ISBN 83-915043-0-1.
  28. ↑ Adam Boniecki: Herbarz polski: wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich. Cz. 1. T. 2. Warszawa : Warszawskie Towarzystwo Akcyjne Artystyczno-Wydawnicze, 1900, s. 57.
  29. ↑ Fomienko Witold. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-06]. (ang.).
  30. ↑ Historia pomocy - Charłamow Mikołaj. sprawiedliwi.org.pl. [dostęp 2024-10-06]. (pol.).
  31. ↑ Gertner Maria (Chodin). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-06]. (ang.).
  32. ↑ Mierzejewski Edward & Mierzejewska Janina (Pajew). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-06]. (ang.).
  33. ↑ Historia pomocy - Rodzina Strusińskich. sprawiedliwi.org.pl. [dostęp 2024-10-06]. (pol.).
  34. ↑ Strusiński Zygmunt & Strusińska Wiktoria ; Daughter: Bylica Irena (Strusińska). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-06]. (ang.).
  35. ↑ Sztefec Jadwiga. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-06]. (ang.).
  36. ↑ Hrekov Andrej & Hreková Vĕra (Koptová). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-06]. (ang.).
  37. ↑ Koptová Anna. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-06]. (ang.).
  38. ↑ Twin Cities | Official site of Lutsk City Council [online] [dostęp 2022-07-21] (ang.).
  39. ↑ Луцьк і Волноваха разом! | Офіційний сайт Луцької міської ради [online], 25 lutego 2015 [dostęp 2022-07-21] (ukr.).

Bibliografia

edytuj
  • Dmytro Blazejowskyj: Hierarchy of the Kyivan Church (861-1990). Romae, 1990, passim.
  • Ks. Kazimierz Dola: Katalog arcybiskupów i biskupów rezydencjalnych eparchii polskich obrządku grecko-unickiego od Unii Brzeskiej (1596) do roku 1945. [W:] Historia Kościoła w Polsce. T. II : 1764-1945, cz. 2 : 1918-1945. Poznań-Warszawa, 1979, s. 304–311.
  • В. Кубійович: Луцьке. [W:] Енциклопедія українознавства. T. 4. Kijów, 1996, s. 1387–1388. (ukr.)
  • Іриней Назарко: Київські і галицькі митрополити. Біографічні нариси (1590-1960). Рим, 1960. (ukr.)
  • Н. Бунда, Б. Каліш, М. Романюк, К. Теліпська: Луцьк. [W:] Енциклопедія сучасної України : у 30 т. / ред. кол. І. М. Дзюба [та ін.]. Т. 18 : Лт — Малицький. Київ: НАН України, НТШ, Координаційне бюро енциклопедії сучасної України НАН України, 2017. ISBN 944-02-3354. (ukr.)
  • В. Головко: Луцьк. [W:] Енциклопедія історії України : у 10 т. / редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. ; Інститут історії України НАН України. Т. 6 : Ла — Мі. К. : Наук. думка, 2009, s. 307. ISBN 978-966-00-1028-1. (ukr.)

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Łuck&oldid=74906231”