Skalnicowate

Skalnicowate
	; Bergenia orzęsiona
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	Saxifraganae
Rząd	skalnicowce
Rodzina	skalnicowate
	Nazwa systematyczna
	Saxifragaceae Juss.; Gen. Pl.: 308. 4 Aug 1789
	Zasięg
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Skalnicowate (Saxifragaceae) – rodzina roślin należąca do rzędu skalnicowców. Do rodziny tej należy 31–33 rodzajów i około 540 gatunków. Do rodzimej flory Polski należą rośliny z rodzajów skalnica (Saxifraga) i śledziennica (Chrysosplenium), uprawiane są gatunki reprezentujące rodzaje: bergenia (Bergenia), tawułka (Astilbe), żurawka (Heuchera).

Morfologia

Tawułka 'Rheinland'

Śledziennica skrętolistna

Pokrój: Byliny lub rzadko rośliny jednoroczne (skalnica i Cascadia)^[3], osiągające czasem ponad 1 m wysokości, mające grube kłącza i okazałe liście (np. rodgersja i astilboides)^[4]. Rośliny z kilku rodzajów wytwarzają bulwki. Pędy są nagie lub owłosione, czasem gruczołowato, włoski zwykle są wielokomórkowe (jednokomórkowe w przypadku tawułki i Saxifragopsis)^[3].
Liście: Skrętoległe lub naprzeciwległe, często w przyziemnych różyczkach. Różnokształtne – pojedyncze lub dłoniasto, rzadko pierzasto, podzielone lub klapowane, czasem nawet podwójnie lub potrójnie pierzaste (tawułka)^[4].
Kwiaty: Zawsze owadopylne, promieniste, obupłciowe (rzadko jednopłciowe, np. u tawułek), wyrastają pojedynczo na szczytach pędów lub w kątach liści lub zebrane są w kwiatostany groniaste, wiechowate i baldachogrona. Zwykle z 5 płatkami korony (czasem ich brak – np. śledziennica). Pręcików jest 10 w dwóch okółkach (jeden okółek czasem zredukowany). Słupek zwykle z dwóch owocolistków, w różnym stopniu zrośnięty z wgłębionym dnem kwiatowym (dlatego zalążnia bywa górna, półdolna lub dolna)^[4].
Owoce: Torebki, rzadko mieszki, zawierające liczne drobne nasiona^[4].

Systematyka

Klasyfikacja rodziny jest dość stabilna w różnych ujęciach ostatnich lat. Dawniej (np. system Cronquista z 1981 i systemy wcześniejsze) panował trend, zgodnie z którym zaliczano tu także rodzaje o charakterze pośrednim między skalnicowatymi i innymi rodzinami. Współcześnie rodzaje te zostały przeklasyfikowane. Rodzaj dziewięciornik (Parnassia) umieszczany jest w rzędzie dławiszowców (Celestrales) (według systemu Reveala w odrębnej rodzinie dziewięciornikowatych (Parnassiaceae), według APweb w ramach rodziny dławiszowatych (Celestraceae). Rodzaj hortensja (Hydrangea) klasyfikowany jest współcześnie w obrębie dereniowców (Cornales) w randze rodziny hortensjowate (Hydrangeaceae)^[2].

Pozycja i podział rodziny według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Skalnicowate tworzą grupę siostrzaną dla rodziny agrestowatych (Grossulariaceae), wraz z którą wchodzą w skład rzędu skalnicowców^[2].

Powiązania filogenetyczne rodziny w obrębie rzędu skalnicowców:

skalnicowce

Peridiscaceae

piwoniowate Paeoniaceae

altyngiowate Altingiaceae

oczarowate Hamamelidaceae

	grujecznikowate Cercidiphyllaceae

	Daphniphyllaceae

gruboszowate Crassulaceae

Aphanopetalaceae

Tetracarpaeaceae

	Penthoraceae

	wodnikowate Haloragaceae

iteowate Iteaceae

	agrestowate Grossulariaceae

	skalnicowate Saxifragaceae

Wykaz rodzajów^[5]

Asimitellaria (Wakab.) R.A.Folk & Y.Okuyama
Astilbe Buch.-Ham. ex G.Don – tawułka
Astilboides (Hemsl.) Engl. – astilboides
Bensoniella C.V.Morton
Bergenia Moench – bergenia
Bolandra A.Gray
Boykinia Nutt. – bojkinia
Brewerimitella (Engl.) R.A.Folk & Y.Okuyama
Cascadia A.M.Johnson
Chrysosplenium L. – śledziennica
Conimitella Rydb.
Darmera Voss – tarczownica
Elmera Rydb.
Hemieva Raf.
Heuchera L. – żurawka
×Heucherella Wehrh. – żuraweczka
Jepsonia Small
Leptarrhena R.Br.
Lithophragma (Nutt.) Torrey & A. Gray – litofragma
Micranthes Haw.
Mitella L. – mitella, utajma
Mitellastra (Nutt. ex Torr. & A.Gray) Howell
Mukdenia Koidz. – mukdenia
Oresitrophe Bunge
Ozomelis Raf.
Pectiantia Raf. – pektiancja^[6]
Peltoboykinia (Engl.) Hara – peltobojkinia
Rodgersia A.Gray – rodgersja
Saniculiphyllum C.Y.Wu & T.C.Ku
Saxifraga L. – skalnica
Saxifragodes D.M.Moore
Saxifragopsis Small
Spuriomitella (H.Boissieu) R.A.Folk & Y.Okuyama
Suksdorfia A.Gray
Sullivantia Torr. & A.Gray
Tanakaea Franch. & Sav.
Telesonix Raf.
Tellima R.Br.
Tetilla DC.
Tiarella L. – tiarella
Tolmiea Torrey & A. Gray – tolmiea

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).
↑ ^a ^b Elizabeth Fortson Wells, Patrick E. Elvander: Saxifragaceae. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-05-24].
↑ ^a ^b ^c ^d Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. T. 1. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 148-149. ISBN 83-7079-778-4.
↑ Saxifragaceae Juss.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-01-22].
↑ Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Ludmiła Karpowiczowa (red.). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 196.

Linki zewnętrzne

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).

[america-3] Elizabeth Fortson Wells, Patrick E. Elvander: Saxifragaceae. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-05-24].

[encyk-4] Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. T. 1. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 148-149. ISBN 83-7079-778-4.

[powo-5] Saxifragaceae Juss.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-01-22].

[karpowicz-6] Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Ludmiła Karpowiczowa (red.). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 196.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]