Leon Płoszay
Leon Płoszay[a] (ur. 24 listopada 1902 we Włocławku, zm. 27 grudnia 1993 tamże) – polski grafik, malarz i nauczyciel rysunku.
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Alma Mater | |
| Dziedzina sztuki |
Życiorys
edytujBył synem cieśli[1] Jakuba i Małgorzaty[b][1][2][3] z Trojanowskich (1869–1949)[3]. W 1923 roku ukończył Gimnazjum Ziemi Kujawskiej we Włocławku. Podjął wówczas studia w Państwowej Szkole Sztuk Zdobniczych w Poznaniu, pod kierunkiem profesora Jana Wronieckiego. Studiował (z przerwami w latach 1926–1929) do 1930 roku, uzyskawszy absolutorium[4].
Po ukończeniu studiów powrócił do rodzinnego Włocławka, gdzie objął posadę nauczyciela rysunku w Państwowej Szkole Technicznej[4].
W latach 1936–1939 studiował we francuskiej filii Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie pod kierunkiem Józefa Pankiewicza. Mieszkając we Francji, był członkiem Grupy Artystów Polskich i ich Przyjaciół we Francji. Stworzył wówczas wiele rysunków i grafik przedstawiających miasta francuskie, m.in. Paryż, Évreux, Dreux i Chartres. Brał udział w wystawach we Francji, ale także nadsyłał swoje prace na wystawy w kraju[4].
W 1939 roku powrócił do Włocławka. Po wybuchu II wojny światowej został początkowo aresztowany i osadzony we Włocławskim więzieniu. Następnie wysiedlono go do Małogoszcza. Podczas swojego pobytu na ziemi kieleckiej, stworzył liczne rysunki przedstawiające tamtejsze pejzaże. Zorganizował nawet jedną wystawę[4].
Po zakończeniu wojny, powrócił w 1945 r. do Włocławka. Włączył się wtedy w ruch odnowy życia kulturalnego w mieście. Już w maju 1945 roku wziął udział w pierwszej powojennej wystawie we Włocławku, zorganizowanej w Domu Kultury. Został też kierownikiem Referatu Kultury w Prezydium Miejskiej Rady Narodowej we Włocławku. Funkcję tę pełnił do 1950 roku[4].
Do przejścia na emeryturę, pracował jako nauczyciel rysunku we włocławskich szkołach, m.in. w Liceum im. Ziemi Kujawskiej, Liceum im. Marii Konopnickiej i Społecznym Ognisku Kultury Plastycznej[4].
Zmarł 27 grudnia 1993 roku we Włocławku. Został pochowany na miejscowym Cmentarzu Komunalnym, w kwaterze nr 34/5/56[4][3].
Kariera artystyczna
edytujSztuka użytkowa
edytuj
Począwszy od 1930 roku, Leon Płoszay nawiązał współpracę z Zakładami Graficznymi we Włocławku i w Poznaniu. Projektował wówczas m.in.: okładki i obwoluty książek, dyplomy, winiety i pocztówki. Działalność tę kontynuował również po wojnie. Był autorem m.in. dyplomów dla Marszałka Józefa Piłsudskiego czy Michała Roli-Żymierskiego, wręczonego mu z okazji nadania honorowego obywatelstwa Włocławka w 1947 roku. Zaprojektował Księgę Pamiątkową I Zjazdu Byłych Wychowanków Gimnazjum Ziemi Kujawskiej[4].
W 1931 r. zaprojektował scenografię do sztuki Zdzisława Arentowicza pt. Płowce[4].
Był autorem szaty graficznej czasopisma Życie Włocławka i Okolicy oraz ilustracji Przewodnika po Włocławku wydanego w 1935 r. W 1929 r. wykonał album Widoki Włocławka wydrukowanych w Zakładzie Graficznym Neumanna[4].
Zaprojektował kilka tablic pamiątkowych we Włocławku, m.in. poświęconą Julianowi Marchlewskiego w domu przy ul. Cygance (obecnie nie istnieje) czy rocznicy powstania Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego na gmachu Muzeum przy ul. Słowackiego[4].
Projektował również karty pocztowe, znaki firmowe[4] (m.in. logotyp Centrali Przemysłu Ludowego i Artystycznego[5], znaczki pocztowe (m.in. upamiętniający I Zlot Turystów na Kujawach PTTK w 1959 roku)[6], odznaki[7] czy malowidła na sztandarach. W latach 70. projektował ekslibrisy[8][4].
W projektowanych przez siebie drukach umieszczał motywy haftu kujawskiego[4].
Sztuka piękna
edytujJako artysta, tworzył przede wszystkim w technice drzeworytu, linorytu i litografii. Rzadziej zajmował się malarstwem olejnym. W latach 1929–1930 stworzył cykl rysunków do tek pt. Motywy zabytków Włocławka i Motywy zabytkowe Poznania[4].
Interesowały go przede wszystkim pejzaże i architektura. Był autorem licznych pejzaży Włocławka, Poznania, ale też innych miast kraju, m.in.: Bydgoszczy, Nieszawy, Warszawy i Krakowa. Pozostawił po sobie cykl prac wykonanych we Francji w latach 1936–1939 i na Kielecczyźnie w czasie II wojny światowej. Prezentował także prace przedstawiającej widoki natury, np. zakola rzek, parki[4] oraz powiązane z historią, np. powstaniem styczniowym[9].
Jego prace charakteryzuje wysoka dbałość o szczegóły, żywe barw lub kontrast czerni i bieli[5][10].
Wystawy
edytujJego pierwsza wystawa indywidualna miała miejsce w 1927 roku w Salonie Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Poznaniu. Począwszy od tego momentu, wystawiał swoje prace regularnie na wystawach TPSP i innych w Poznaniu. W 1932 r. uczestniczył w wystawie Współczesna Grafika Poznańska zorganizowanej w Muzeum Wielkopolskim. W 1938 r. wziął udział w wystawie Polska grafika myśliwska[4].
W 1927 roku zadebiutował też w rodzinnym Włocławku, biorąc udział w wystawie zbiorowej zorganizowanej przez Sekcję Regionalistyczną Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w sali Stowarzyszenia Rzemieślników przy ul. Kościuszki. 8 grudnia 1930 roku wziął udział w pierwszej wystawie Zrzeszenia Kujawskich Artystów Plastyków, która była też pierwszą wystawą, jaka miała miejsce w nowo powstałym gmachu Muzeum Kujawskiego przy ul. Słowackiego. W latach 1931–1933 brał udział w wystawach ZKAP organizowanych we Włocławku, Kaliszu i Płocku. W 1931 r. wziął udział w pierwszej wystawie Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych we Włocławku. Począwszy od powołania Grupy Kujawskiej w 1952 r., brał udział we wszystkich jej wystawach do 1976 roku[4]. Do dziś prezentuje się jego prace w kontekście działalności w Grupie Kujawskiej[11]. We Włocławku zorganizował wystawy jubileuszowe na 30-, 45- i 50-lecie jego działalności twórczej, które miały miejsce kolejno w 1957, 1972 i 1977 roku. Wystawy odbyły się też z okazji jego 90. urodzin w 1992 roku, 100. rocznicy urodzin w 2002 roku[4] i 110. rocznicy urodzin w 2012 roku[12].
Od 1929 roku brał udział w wystawach Instytutu Propagandy Sztuki oraz Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie[4].
Podczas swojego pobytu we Francji w latach 1936–1939 brał udział w wystawach Societe des Artistes Francais, National des Beaux Arts, Salon d'Automne i Societé Lorraine des Beaux Arts. Na tej ostatniej otrzymał Złoty Medal[4].
W 1944 r. zorganizował wystawę indywidualną w Małogoszczu, gdzie znalazł się na skutek wysiedlenia przez niemieckiego okupanta[4].
Jako członek Związku Polskich Artystów Plastyków, brał udział w wystawach zbiorowych Pomorskiego, a później Bydgoskiego Okręgu ZPAP[4].
Jego pracy prezentowano także w Muzeum Okręgowym w Grudziądzu (1959 r.) i Klubie Jupiter w Bydgoszczy (1971 r.)[4].
Współpracował z Biurem Wystaw Artystycznych we Włocławku oraz Centralnym Biurem Wystaw Artystycznych. Z ramienia tej ostatniej, jego prace zaprezentowano za granicą, m.in.: w Moskwie, Pradze, Wilnie, Hamburgu, Budapeszcie, Bukareszcie i w Lipsku[4].
Działalność środowiskowa
edytujBył jednym ze współzałożycieli powstałego w 1930 roku Zrzeszenia Kujawskich Artystów Plastyków. W 1946 roku został członkiem Związku Polskich Artystów Plastyków (nr legitymacji 427). Był jednym ze współzałożycieli Grupy Kujawskiej, powołanej w 1952 roku[4].
W 1990 roku był jednym z inicjatorów powstania siedziby Galerii Sztuki Współczesnej przy ul. Miedzianej we Włocławku[13].
Spuścizna
edytujWspółcześnie, prace Leona Płoszaya znajdują się w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu, Muzeum Okręgowego w Bydgoszczy, Muzeum Narodowego w Poznaniu[4], Muzeum Narodowego w Kielcach[14], Muzeum Zamojskim[15], Biblioteki Narodowej w Warszawie[4] i Bibliotece Uniwersyteckiej w Toruniu[16]. Największy zbiór prac Płoszaya (ponad 100 prac) znajduje się w posiadaniu Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku. Najstarszy rysunek artysty w tym zbiorze pochodzi z 1923 roku, a grafika użytkowa – z 1929 roku. W zbiorze znajdują się m.in. widoki Włocławka oraz z Francji i Wilna, a także dwa obrazy olejne wykonane w 1936 roku w Tillières[4]. MZKiD dysponuje też medalami i plakietami zaprojektowanymi przez Leona Płoszaya[17].
Odznaczenia i nagrody
edytujW 1949 r. uhonorowano go Nagrodą Miasta Bydgoszczy, a w 1963 r. Nagrodą Miasta Włocławka. Pomiędzy 1957 a 1977 rokiem otrzymał trzy nagrody Ministerstwa Kultury i Sztuki. W 1977 r. nadano mu odznakę Za Zasługi dla Województwa Włocławskiego[4]. W roku 1977 we Włocławku w Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej otrzymał Krzyż Kawalerski Polonia Restituta, podczas wystawy jubileuszowej z okazji 50-lecia pracy twórczej[potrzebny przypis].
Życie prywatne
edytuj11 stycznia 1947 roku poślubił urzędniczkę Marię Kondrak[1]. Doczekał się z nią dwójki dzieci – Jadwigi i Tadeusza[4].
Uwagi
edytuj- ↑ Jego nazwisko spotyka się także w spolszczonej formie: Płoszaj
- ↑ Biogram Leona Płoszaya zawarty we Włocławskim Słowniku Biograficznym podaje błędne imię matki – Marianna. Imię Małgorzata pojawia się m.in. w metryce chrztu Leona Płoszaya, metryce ślubu Jakuba i Małgorzaty Płoszay oraz na grobowcu na cmentarzu we Włocławku
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Włocławek. Sygn. 194. Miejsce przechowywania: Archiwum Państwowe w Toruniu. Oddział we Włocławku, genealogiawarchiwach.pl, 1902 [dostęp 2018-02-09].
- ↑ Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Osięciny. Sygn. 67. Miejsce przechowywania: Archiwum Państwowe w Toruniu. Oddział we Włocławku, genealogiawarchiwach.pl, 1885 [dostęp 2018-02-09].
- ↑ a b c Włocławek. Cmentarze Komunalne [online], Miejski Zakład Usług Komunalnych i Dróg [dostęp 2019-02-09] [zarchiwizowane z adresu 2019-02-10].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae Krystyna Kotula, Płoszay Leon, [w:] Włocławski Słownik Biograficzny, t. I, Włocławek: Włocławskie Towarzystwo Naukowe, 2004.
- ↑ a b Leon Płoszay (1902–1993) Opowieści rylcem i pędzlem pisane [online], naszwloclawek.pl, 22 czerwca 2012 [dostęp 2019-02-09].
- ↑ WERNISAŻ WYSTAWY „FALERYSTYKA JAKO ŚWIADEK HISTORII…” [online], Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku, 2016 [dostęp 2019-02-09].
- ↑ Dariusz Koziński, Wycieczka do muzeum i „Dawne Zazamcze” [online], Koło Naukowe Historyków przy Z. S. Samochodowych we Włocławku, 3 lutego 2017 [dostęp 2019-02-09].
- ↑ Tomasz Suma, Sygnatury Polskich Twórców Ekslibrisów od XIX wieku do współczesności [online], Tomasz Suma, 2013 [dostęp 2019-02-09].
- ↑ POWSTANIE STYCZNIOWE W SZTUCE [online], Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku, 2013 [dostęp 2019-02-09].
- ↑ Dariusz Koziński, Leon Płoszay [online], Koło Naukowe Historyków przy Z. S. Samochodowych we Włocławku, 15 czerwca 2017 [dostęp 2019-02-09].
- ↑ GRUPA KUJAWSKA W ZBIORACH SZTUKI [online], Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku, 2016 [dostęp 2019-02-09].
- ↑ LEON PŁOSZAY… [online], Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku, 2012 [dostęp 2019-02-09].
- ↑ Janusz Nowierski, Upadająca kultura [online], wloclawek.info.pl, 21 czerwca 2015 [dostęp 2019-02-09].
- ↑ Ryciny polskie w zbiorach Muzeum Narodowego w Kielcach, [w:] Wiesława Ozdoba-Kosierkiewicz, Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach, t. 13, Muzeum Historii Polski, 1984 [dostęp 2019-02-09].
- ↑ Katalog Muzealny [online], Muzeum Zamojskie [dostęp 2019-02-09].
- ↑ ATLAS HISTORYCZNY MIAST POLSKICH, t. II, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2016 [dostęp 2019-02-09].
- ↑ DZIAŁ NUMIZMATYKI, MEDALIERSTWA I METROLOGII HISTORYCZNEJ [online], Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku [dostęp 2019-02-09].