Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych
Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP) – organizacja skupiająca artystów i miłośników sztuki, założona w Warszawie w 1860. Głównym celem jej działalności było wspieranie i popularyzacja sztuki polskiej, co realizowano poprzez tworzenie kolekcji sztuki narodowej, niesienie pomocy młodym artystom (stypendia), działalność wydawnicza oraz organizowanie wystaw i konkursów, a także nagradzanie publiczności reprodukcjami[1].
 Gmach Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych | |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba | |
| Data założenia |
1860 |
| Rodzaj stowarzyszenia | |
| Status |
placówka czynna |
| Zasięg | |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
| 52°14′22″N 21°00′41″E/52,239444 21,011389 | |
Historia
edytujW I połowie XIX wieku w Warszawie nie było stałych wystaw dzieł sztuki. Sukces urządzonej w Warszawie w 1858 przez m.in. Wojciecha Gersona, Franciszka Kostrzewskiego, Ludwika Kurellę, Tytusa Maleszewskiego, Karola Marconiego, Józefa Simmmlera, Alfreda Schouppe i innych artystów „Wystawy Krajowej” stał się bodźcem dla założenia Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych[2].
W grudniu 1860 odbyło się pierwsze zebranie członków założycieli (było ich ponad stu). Wyłoniono wówczas pierwszy Komitet Towarzystwa, w skład którego weszli: miłośnicy - Edward bar. Rastawiecki, Justynian Karnicki, Stanisław hr. Zamoyski, Leon Dembowski, Józef Ignacy Kraszewski, Aleksander hr. Przeździecki; artyści: Alfred Schouppe, Józef Simmler, January Suchodolski, Rafał Hadziewicz, Juliusz Kossak, Konstanty Hegel. Do Komisji Rachunkowej wybrano: Jakuba Lewińskiego, Karola Beyera i Aleksandra Lessera[3].
W imieniu Rady Administracyjnej Królestwa Polskiego Ustawę Towarzystwa zatwierdził sekretarz stanu Justynian Karnicki - późniejszy wieloletni wiceprezes Towarzystwa (1862-1876) i członek Komitetu Towarzystwa[4].
Pierwsza siedziba Towarzystwa mieściła się w Hotelu Europejskim przy ul. Krakowskie Przedmieście 13[5]. W 1896 została przeniesiona do Resursy Obywatelskiej[6].
Od 1870 roku wystawy Towarzystwa mieściły się w Muzeum Przemysłu i Rolnictwa[7]. W 1884 roku zostały przeniesione do pawilonu wzniesionego przez Gracjana Ungra na dziedzińcu pałacu Potockich[8].
W 1900 TZSP przeniosło się do własnego gmachu, zbudowanego u zbiegu ulic Mazowieckiej i Królewskiej według projektu Stefana Szyllera (obecnie gmachu Galerii Zachęta), którego budowa była finansowana społecznie (m.in. Ludwika z Lindów Górecka ofiarowała na ten cel dom przy ul. Królewskiej 17, przylegający do nowo wybudowanego gmachu)[9]. Poza salami wystawowymi mieściła się tam również biblioteka. Poświęcenia budynku dokonał 15 grudnia 1900 biskup Kazimierz Ruszkiewicz[9].
Budynek był nie tylko areną promocji sztuki, ale też sceną dla „zasadniczego aktu narodowego dramatu, jakim było zabójstwo 16 grudnia 1922 roku pierwszego Prezydenta Rzeczypospolitej”, Gabriela Narutowicza[1].
W 1939 w związku z wybuchem II wojny światowej działalność Towarzystwa została zawieszona, w 1949 r. w jego siedzibie powołano Centralne Biuro Wystaw Artystycznych.
W 1989 r. Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych reaktywowano przy Państwowej Galerii Sztuki Zachęta, powstałej w tym samym roku w wyniku przekształcenia CBWA. Od 2013 roku Towarzystwo ma status organizacji pożytku publicznego[1].
Działalność
edytujDawne Towarzystwo prowadziło dwutorową działalność: promocyjną (wystawiennictwo) oraz muzealną, poprzez gromadzenie i zabezpieczanie najwybitniejszej polskiej sztuki w formie kolekcji.
Aktualnie Towarzystwo współpracuje z Zachętą w zakresie działań edukacyjnych, wydawniczych i organizacyjnych, m.in.:
- współorganizacja cyklu wykładów w ramach wystawy Płeć? Sprawdzam! Kobiecość i męskość w sztuce Europy Wschodniej (2010),
- program edukacyjny do wystawy Otwierając drzwi? Sztuka białoruska dzisiaj (2011),
- współpraca wydawnicza przy poświęconej historii galerii Kordegarda książce Miejsce Kordegarda,
- współpraca przy wystawie w Pawilonie Polskim na 54. Międzynarodowej Wystawie Sztuki w Wenecji,
- konkurs Spojrzenia 2011. Nagroda Fundacji Deutsche Bank,
- cykl szkoleń dla nauczycieli Alfabet sztuki, czyli jak czytać sztukę współczesną[1].
Kolekcja
edytujPierwszym nabytkiem był obraz Śmierć Barbary Radziwiłłówny (1860) Józefa Simmlera, zakupiony w 1861. W największej sali pałacu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych prezentowano dzieła Jana Matejki, m.in. obraz Bitwa pod Grunwaldem (1878), i do dziś sala ta nazywana jest „Salą Matejkowską”. Do zbiorów Towarzystwa należały m.in. Kuropatwy na śniegu (1891) Józefa Chełmońskiego czy W altanie (1882) Aleksandra Gierymskiego.
Po II wojnie światowej (1939–1945) zbiory Towarzystwa zostały zdeponowane w Muzeum Narodowym w Warszawie i obecnie stanowią korpus Galerii Sztuki Polskiej[1].
Członkostwo
edytujOsoby stowarzyszone przy galerii Zachęta charakteryzuje aktywne zainteresowanie sztuką współczesną. Członkowie Towarzystwa mogą bezpłatnie zwiedzać wystawy w Zachęcie, mają pierwszeństwo udziału w organizowanych tam wydarzeniach specjalnych oraz możliwość uczestniczenia w wydarzeniach zamkniętych[1].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych [online], tzsp.art.pl [dostęp 2020-01-12].
- ↑ Pierwsze czterdziestolecie Tow. Zachęty Sztuk Pięknych 1861-1900 ; Wystawa pierwszego czerdziestolecia Tow. Zachęty Sztuk Pięknych 1861-1900, 1939, s. 5-6
- ↑ J. Wiercińska, Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie (1860-1914) : w setną rocznicę powstania [w:] Rocznik Warszawski, Tom 2, 1961, s. 73-74
- ↑ J. Wiercińska, Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie (1860-1914) : w setną rocznicę powstania [w:] Rocznik Warszawski, Tom 2, 1961, s. 77
- ↑ Stanisław Szenic: Najstarszy szlak Warszawy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1955, s. 210.
- ↑ Jadwiga Waydel Dmochowska: Jeszcze o dawnej Warszawie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1960, s. 95.
- ↑ Ilustrowany przewodnik po Warszawie wraz z treściwym opisem okolic miasta (wydanie I na podstawie wydania z 1893 roku). Warszawa: Wydawnictwo Ciekawe Miejsca.net, 2012, s. 15. ISBN 978-83-928349-8-4.
- ↑ Ilustrowany przewodnik po Warszawie wraz z treściwym opisem okolic miasta (wydanie I na podstawie wydania z 1893 roku). Warszawa: Wydawnictwo Ciekawe Miejsca.net, 2012, s. 23. ISBN 978-83-928349-8-4.
- ↑ a b Jadwiga Waydel Dmochowska: Jeszcze o dawnej Warszawie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1960, s. 96.