Jerzy Jarnuszkiewicz
Jerzy Mieczysław Jarnuszkiewicz h. Lubicz (ur. 27 lutego 1919 w Kaliszu, zm. 14 lipca 2005 w Warszawie) – polski rzeźbiarz, autor m.in. pomnika Małego Powstańca w Warszawie (1983).
| Imię i nazwisko |
Jerzy Mieczysław Jarnuszkiewicz |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
27 lutego 1919 |
| Data i miejsce śmierci |
14 lipca 2005 |
| Narodowość |
polska |
| Dziedzina sztuki | |
| Ważne dzieła | |
| Odznaczenia | |
   
| |
Życiorys
edytujUrodził się w rodzinie Mieczysława Jarnuszkiewicza h. Lubicz (1891–1965) i Stanisławy ze Spodenkiewiczów (1895–1971)[1][2]. Studiował w Krakowie w latach 1936–1938 w Instytucie Sztuk Plastycznych pod kierunkiem prof. Franciszka Kalfasa i prof. Karola Homolacsa. W roku 1939 uzyskał dyplom w Miejskiej Szkole Sztuk Zdobniczych w Warszawie.
Podczas wojny należał do konspiracyjnego Koła Miłośników Grafiki i Ekslibrisu wraz z m.in. Stefanem Mrożewskim i Anielą Cukier[3].
W latach 1947–1950 studiował na Wydziale Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie u Tadeusza Breyera i Franciszka Strynkiewicza. W 1950 otrzymał Państwową Nagrodę Artystyczną I stopnia (zespołową) w dziale plastyki za pomnik Bohaterów Armii Radzieckiej[4] w Warszawie. Od 1950 do lat 80. (przez 35 lat) prowadził w warszawskiej ASP pracownię rzeźby. Profesor m.in.: Grzegorza Kowalskiego, Henryka Morela, Marka Kijewskiego, Krzysztofa M. Bednarskiego, Barbary Falender.
Jeszcze jako student zaprojektował rzeźbę „Dziecko – bohater”, która została wykorzystana w 1983 jako model pomnika Małego Powstańca. Pomnik odsłonięto uroczyście 1 października 1983 w trakcie obchodów 15-lecia nadania Chorągwi Warszawskiej ZHP imienia Bohaterów Warszawy. Figurę chłopca w za dużym hełmie, z przewieszonym przez ramię pistoletem maszynowym i w wielkich saperkach, ustawiono przy zewnętrznym murze obronnym na Podwalu. Autor zadedykował go warszawskim harcerzom.
Jego autorstwa jest również pochodząca z 1947 płaskorzeźba Plon znajdująca się na Saskiej Kępie w Warszawie[1]. W roku 1949 wykonał dwie gipsowe płaskorzeźby (Razem w boju, Razem w odbudowie), zdobiące socrealistyczny tunel schodów ruchomych przy warszawskiej Trasie W-Z. Jest także autorem rzeźb chłopców na fontannie na rynku Mariensztackim[5] oraz płaskorzeźby Przedszkolaki na elewacji przedszkola na Mariensztacie[6].
W latach 60. tworzył geometryczne ażurowe rzeźby z metalu o ogromnych rozmiarach, ustawiane w przestrzeni miejskiej. Były to rzeźby z zespawanych odpadków: haków, ostrzy, bagnetów, łańcuchów, części urządzeń, kompozycji abstrakcyjnych, m.in. „Okien”, „Rytmów”, „Żagli”. Nieliczne ocalały dłużej w kolekcji metalowych rzeźb ulicznych na warszawskiej Woli. W 1965 Jarnuszkiewicz uczestniczył w I Biennale Form Przestrzennych w Elblągu, gdzie przy współpracy z M. Cierniewskim, E. Koprykiem, E. Nowaczykiem, M. Sieradzkim stworzył rzeźbę zwaną „Kompozycją drogowskazową” lub „Witaczem”. Znajduje się przy ul. Rycerskiej w Elblągu. Ma wysokość 8 metrów. Forma została wyremontowana w 2006 roku. W 1967 w czasie II Biennale Form Przestrzennych w Elblągu stworzył kolejną rzeźbę, która stoi przy budynku Elbląskiej Uczelni Humanistyczno-Ekonomicznej[7].
Był także twórcą tradycyjnych rzeźb. W 1960 w Kaliszu stanął pomnik Adama Asnyka jego autorstwa. Natomiast 30 maja 1983 odsłonięto w Lublinie na dziedzińcu KUL rzeźbę pomnikową Jana Pawła II i kardynała Stefana Wyszyńskiego. Jarnuszkiewicz jest także współautorem Międzynarodowego Pomnika Męczeństwa w Oświęcimiu-Brzezince, rzeźb w Elblągu, Ravnem (Słowenia). Zajmował się również medalierstwem i grafiką artystyczną.
Ważną, choć mniej znaną dziedziną twórczości pozostawało przez wszystkie lata medalierstwo. Był twórcą takich cykli medali jak „Ecce Homo”, „Poczet królów i orłów polskich”, „Wielcy Polacy”. Medal jego autorstwa uczcił pierwszą pielgrzymkę Jana Pawła II do Polski[8].
Był projektantem wielu monet okolicznościowych i kolekcjonerskich, w tym między innymi[9]:
- 10 złotych 1965 Kolumna Zygmunta,
- 10 złotych 1966 Kolumna Zygmunta,
- 10 złotych 1969 25. rocznica PRL,
- 10 złotych 1970 Byliśmy-Jesteśmy-Będziemy,
- 10 złotych 1971 FAO
oraz pierwszej kolekcjonerskiej pięćdziesięciozłotówki z 1972 r., wybitej ponownie w 1974 r., z wizerunkiem Fryderyka Chopina[10]. W katalogach monet próbnych jego nazwisko jako projektanta występuje przy 34 numizmatach[8]. Jego projekty sygnowane były zazwyczaj monogramem „JJ.”[9][10][8].
Miał syna Marcina, który był scenografem, reżyserem, lalkarzem oraz pedagogiem[11].
Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 85-5-15)[2].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
- Złoty Krzyż Zasługi
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)[12]
- Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel PRL”
Źródło:[13].
Galeria
edytuj-
Pomnik Małego Powstańca (1946–1983) -
Płaskorzeźba „Plon” przy ulicy Katowickiej na Saskiej Kępie (1947) -
Grobowiec Andrzeja Kijowskiego (1985) -
Pomnik Jana Pawła II i kardynała Stefana Wyszyńskiego na dziedzińcu KU
Przypisy
edytuj- ↑ a b Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa. Warszawa: Murator, 2001, s. 94–96. ISBN 83-915407-0-7.
- ↑ a b Cmentarz Stare Powązki: MIECZYSŁAW JARNUSZKIEWICZ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-07].
- ↑ Irena Jakimowicz, Pięć wieków grafiki polskiej, Warszawa: Muzeum Narodowe w Warszawie, 1997, s. 193, ISBN 83-7100-011-1, OCLC 42598537.
- ↑ Przyznanie Państwowych Nagród Naukowych i Artystycznych. „Nowa Kultura”. Rok I, Nr 19, s. 1, 6 sierpnia 1950. Warszawa: Związek Literatów Polskich. [dostęp 2024-08-09].
- ↑ Zygmunt Stępiński: Gawędy warszawskiego architekta. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1984, s. 64. ISBN 83-03-00447-6.
- ↑ Grzegorz Piątek: Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944−1949. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B, 2020, s. 455. ISBN 978-83-280-3725-0.
- ↑ Centrum Sztuki Galeria EL, Otwarta Galeria. Formy przestrzenne w Elblągu. Przewodnik, 2015, s. 72-73 i 168-169, ISBN 978-83-92721-7-3.
- ↑ a b c Janusz Parchimowicz, Polskie monety próbne 1949–1990 (Polska Rzeczpospolita Ludowa), wyd. I, Szczecin: Nefryt, 2018, s. 29, ISBN 978-83-87355-88-3.
- ↑ a b Janusz Parchimowicz, Monety polskie, wyd. II, Szczecin: Nefryt, 2003, s. 201–204, ISBN 83-87355-37-2.
- ↑ a b Janusz Parchimowicz, Monety polskie, wyd. II, Szczecin: Nefryt, 2003, s. 208, ISBN 83-87355-37-2.
- ↑ Zmarł Marcin Jarnuszkiewicz (1947–2016) [online], Encyklopedia teatru polskiego [dostęp 2024-08-09] (pol.).
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
- ↑ Kto jest kim w Polsce, Interpress 1984.
Linki zewnętrzne
edytuj- Jerzy Jarnuszkiewicz, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2011-05-23].
- Jerzy Jarnuszkiewicz, MEDALE. rzezba-oronsko.pl. [dostęp 2011-05-23].