Janusz Kidawa
Janusz Roman Kidawa (ur. 9 marca 1931 w Strumieniu, zm. 4 września 2010 w Katowicach) – polski reżyser filmowy.
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód | |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujBył synem urzędnika pocztowego Romana (ur. 1903) i Janiny z domu Godlewskiej (ur. 1906)[1][2]. W 1935 jego ojciec objął stanowisko naczelnika pocztowego w Katowicach i rodzina zamieszkała nad pocztą, na pierwszym piętrze kamienicy przy ul. Gliwickiej 127 na Załężu[3][4][a]. Uczęszczał do Szkoły Powszechnej nr 21 im. Józefa Lompy przy ul. Gliwickiej 107, jako zuch brał udział w ćwiczeniach bojowych wiosną 1939[6]. Na seanse filmowe w kinie „Apollo” przy ul. Staromiejskiej 17 zarabiał dostarczaniem pustych butelek handlarzowi alkoholem[7], był też przed II wojną światową uczestnikiem seansów oświatowych w Towarzystwie Czytelni Ludowych[8].
W latach 1950–1956 był członkiem ZMP. Od 1951 roku należał do PZPR[9]. W 1956 roku ukończył pięcioletnie studia na Wydziale Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej w Łodzi (dyplom w roku 1963)[10], gdzie był studentem Andrzeja Munka[1]. Bezpośrednio po studiach zatrudnił się w nowo powstającym ośrodku telewizyjnym w Katowicach (Telewizja Katowice[1]), gdzie w latach 1957–1959[1] realizował programy artystyczne i publicystyczne. W 1961 roku przeszedł do pracy w Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych w Warszawie, realizując krótkometrażowy film dokumentalny Śladami Józefa Wieczorka. W wytwórni tej w latach 1961–1977 zrealizował kilkadziesiąt filmów; wśród nich znalazły się: Pierwsza zmiana, Wizja lokalna, Sam wśród ptaków, Człowiek z cyfrą. W 1967 był krótko redaktorem naczelnym Polskiej Kroniki Filmowej[1]. W 1968, w czasie trwania kampanii antysemickiej w Polsce, nakręcił na podstawie scenariusza napisanego wspólnie z Ryszardem Gontarzem film Sprawiedliwi, który przyczynił się do wypromowania przez frakcję moczarowców w Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej mitu o masowej skali polskiej pomocy Żydom podczas II wojny światowej[11][12].
W 1978 roku Kidawa zadebiutował w filmie fabularnym Pejzażem horyzontalnym – satyryczną paradokumentalną opowieścią o budowie Huty Katowice. Film po kłopotach z cenzurą znalazł się w kinach pozbawiony kilku najciekawszych scen[13]. Pozostawiono w nim ballady z tekstami Wiesława Dymnego. W 1980 zrealizował film o śląskich artystach ulicznych oraz ogólnie o historii Śląska między pierwszą a drugą wojną światową, pt. Grzeszny żywot Franciszka Buły, który cieszył się rekordowym powodzeniem w kinach śląskich, stając się autentycznym filmem kultowym[14].
Jego film Ultimatum (1984) został odebrany jako wymierzony przeciwko „Solidarności”[15]. Wycofał się następnie w tematykę młodzieżową, kręcąc w ostatnich latach twórczości z inspiracji syna dwa filmy przygodowe oparte na powieściach z cyklu o Panu Samochodziku[15], które nie odniosły sukcesu[16]. Od 1991 roku nie kręcił już filmów. Mieszkał w Katowicach[1]. W latach 1999–2003 opublikował na prawach rękopisu czteroczęściową autobiografię pt. Janusza Kidawy dokumentacja, dostępną w Bibliotece Śląskiej w Katowicach oraz w bibliotece Szkoły Filmowej w Łodzi.
Został pochowany na cmentarzu przy ul. Francuskiej w Katowicach.
Filmografia
edytujWybrana filmografia jako reżyser[10]:
- Guziki (1954, czarno-biały, czas: 9'), etiuda fabularna
- Hejnał i bzy (1955, czarno-biały, czas: 15'), etiuda fabularna
- "Szczęść Boże" Dziadku Gumiela (1955, czarno-biały, czas: 12'), etiuda fabularna
- Z dobrego serca (premiera: 26.04.1958), spektakl telewizyjny
- Pierwsza zmiana (1962, czarno-biały, czas: 11'), film dokumentalny: w napisach określenie funkcji: realizacja
- Inny "Śląsk" (1963, czarno-biały, czas: 13'), film dokumentalny: w napisach określenie funkcji: realizacja
- Chwila wspomnień (1964, czarno-biały, czas: 30'), cykl dokumentalny: film pt. 1949 (5)
- W milczeniu (1965, barwny, dł.: 241 m), film dokumentalny: w napisach określenie funkcji: realizacja
- Sprawiedliwi (1968), film dokumentalny (realizacja, scenariusz wspólnie z Ryszardem Gontarzem[17])
- Polska gola! (1975), film dokumentalny (realizacja, scenariusz)
- Sprawa inżyniera Pojdy (1977), film telewizyjny
- Pejzaż horyzontalny (1978), film fabularny
- Grzeszny żywot Franciszka Buły (1980), film fabularny
- Białe tango (1981), serial telewizyjny
- „Anna” i wampir (1981), film fabularny
- Jest mi lekko (1982), film telewizyjny
- Bardzo spokojna wieś (1983), film telewizyjny
- Magiczne ognie (1983), film fabularny
- Żeniac (1983), film telewizyjny
- Sprawa się rypła (1984) wg sztuki R. Latko
- Ultimatum (1984), film fabularny
- Budniokowie i inni (1986), serial telewizyjny
- Komedianci z wczorajszej ulicy (1986), film fabularny
- Pan Samochodzik i niesamowity dwór (1986) wg powieści Z. Nienackiego
- Sławna jak Sarajewo (1987) wg powieści L. Bielasa
- Latające machiny kontra Pan Samochodzik (1991) wg powieści Z. Nienackiego
Nagrody
edytujW 1974 r. został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi[18]. Został również nagrodzony za następujące filmy:
- Pierwsza zmiana – Grand Prix na Festiwalu Filmów Krótkometrażowych - Kraków 1963
- Wizja lokalna – Srebrny Medal – Moskwa 1966
- Sam wśród ptaków – nagroda za film turystyczny – Bruksela 1971
- Człowiek z cyfrą – nagroda ekumeniczna – Mannheim 1977
- Grzeszny żywot Franciszka Buły – Srebrne Lwy w Gdańsku (1980), Bałtycka Perła (1980), Grand Prix w San Remo (1981).
Życie prywatne
edytujUwagi
edytuj- ↑ Według jednego ze źródeł wkrótce po narodzinach Janusza jego rodzice przenieśli się do Świętochłowic[5]. Inne cytowane źródła stwierdzają jednak, że rodzina mieszkała w Strumieniu do 1935.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Kidawa 2005 ↓, s. 36.
- ↑ W Strumieniu upamiętniono reżysera Janusza Kidawę [online], Urząd Miejski w Strumieniu, 20 września 2023.
- ↑ Kidawa 2005 ↓, s. 36–37.
- ↑ Wieczór z twórczością Janusza Kidawy [online], emgok.pl, 13 września 2023 [zarchiwizowane z adresu 2023-09-21].
- ↑ a b Kidawa z tablicą [online], ox.pl, 21 września 2023 [zarchiwizowane z adresu 2023-12-09].
- ↑ Kidawa 2005 ↓, s. 37–39.
- ↑ Kidawa 2005 ↓, s. 38.
- ↑ Kidawa 2005 ↓, s. 37.
- ↑ Kto jest kim w Polsce 1984. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984, s. 388. ISBN 83-223-2073-6.
- ↑ a b Janusz Kidawa [online], FilmPolski [dostęp 2023-12-31] (pol.).
- ↑ Paweł Machcewicz, Sprawiedliwi Polacy, niewdzięczni Żydzi. Kto wymyślił fundament prawicowej polityki historycznej? [online], Gazeta Wyborcza, 3 marca 2023 [zarchiwizowane z adresu 2024-12-29].
- ↑ Michał Wilgocki, Usprawiedliwić się Sprawiedliwymi. Jak upamiętniać pomagających ofiarom Zagłady? [online], Gazeta Wyborcza, 9 czerwca 2017 [zarchiwizowane z adresu 2024-12-29].
- ↑ Henryka Wach-Malicka, Rozmowa z Januszem Kidawą, reżyserem filmów fabularnych i dokumentalnych [online], NaszeMiasto.pl, 25 września 2007 [dostęp 2020-06-22] [zarchiwizowane z adresu 2014-01-10].
- ↑ Grzeszny żywot Franciszka Buły [online], Ale Kino+ [zarchiwizowane z adresu 2012-07-20].
- ↑ a b c Piotr Zawadzki, Ze skansenu PRL-u [online], Gazeta Wyborcza, 11 października 2004 [zarchiwizowane z adresu 2024-12-29].
- ↑ Jakub Wiewiórski, Śladami Pana Samochodzika, idola sprzed lat [online], Gazeta Wyborcza, 24 lutego 2017 [zarchiwizowane z adresu 2024-12-29].
- ↑ Sprawiedliwi w bazie filmpolski.pl
- ↑ Dziennik Polski, rok XXX, nr 175 (9456), s. 2.
Bibliografia
edytuj- Janusz Kidawa, Kidawa wspomina, Marek Palka (red.), „Śląsk”, 11 (3), 2005, s. 36–39.
Linki zewnętrzne
edytuj- Janusz Kidawa w bazie Filmweb
- Janusz Kidawa w bazie filmpolski.pl
- Janusz Kidawa w Filmweb.pl
- Janusz Kidawa na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”