Wikipedia

Józef Bańka

polski filozof, nauczyciel akademicki

Józef Marian Bańka (ur. 27 lutego 1934 w Nieszkowie, zm. 7 lipca 2019[1][2]) – polski filozof, nauczyciel akademicki, profesor zwyczajny doktor habilitowany.

Józef Bańka
Data i miejsce urodzenia

27 lutego 1934
Nieszków

Data śmierci

7 lipca 2019

profesor nauk humanistycznych
Specjalność: antropologia filozoficzna
Alma Mater

Katolicki Uniwersytet Lubelski

Doktorat

1965

Habilitacja

1969

Profesura

16 października 1985

Nauczyciel akademicki
Uczelnia

Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu
Politechnika Śląska
Uniwersytet Śląski

Życiorys

edytuj

Urodził się w rodzinie drobnego kupca i przedsiębiorcy, jako jedno z sześciorga rodzeństwa. Wojnę spędził w pobliskich Działoszycach. Po wojnie jego rodzina przeniosła się do Bytomia. Uczył się w szkołach jezuickich, najpierw w Nowym Saczu, a następnie w Starej Wsi koło Brzozowa. Tam poznał łacinę oraz grekę i od tego czasu przejawiał zamiłowanie do tekstów pisanych w tych językach.

W 1958 rozpoczął studia na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Słuchał wykładów m.in. Mieczysława Gogacza, Stanisława Kamińskiego, Mieczysława Krąpca, Józefa Pastuszki, Antoniego Stępnia, Stefana Swieżawskiego i Karola Wojtyły[3]. W 1962 r. ukończył studia, w 1965 uzyskał stopień doktora na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a w 1969 habilitował. W 1985 roku uzyskał tytuł naukowy profesora nauk filozoficznych, a w 1993 r. otrzymał tytuł profesora zwyczajnego.

Od 1962 do 1985 wykładał na UAM, a następnie m.in. na Politechnice Śląskiej, Uniwersytecie Śląskim, gdzie był (1999-2005) dziekanem Wydziału Nauk Społecznych, organizatorem i wieloletnim (1976-1999) dyrektorem Instytutu Filozofii oraz wieloletnim Kierownikiem Zakładu Antropologii Filozoficznej[4], w Wyższej Szkole Pedagogicznej Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Warszawie oraz w Państwowej Wyższej Szkole Techniczno-Ekonomicznej im. ks. Bronisława Markiewicza w Jarosławiu. Był także wieloletnim przewodniczącym Rady Nadzorczej Wydawnictwa Naukowego "Śląsk" w Katowicach[5].

Zainteresowania naukowe Józefa Bańki koncentrowały się głównie na zagadnieniach metafizyki, historii filozofii i antropologii filozoficznej, filozofii techniki i etyki. Od rozważań nad historią wczesnego pozytywizmu w Polsce przeszedł do zagadnień związanych z oddziaływaniem współczesnej techniki na osobowość ludzką. Zagadnienia te traktował jako postulaty tzw. eutyfroniki (od gr. euthyphron – prosto myślacy), której zasady rozwijał w kolejnych swoich książkach. Wydaje się jednak, że kluczem do zrozumienia jego filozofii i życiorysu jest właśnie idea prostomyślności.

Bez powodzenia kandydował do Sejmu z listy Samoobrony – Leppera w wyborach parlamentarnych w 1993 w województwie katowickim (otrzymał 735 głosów)[6].

Prace

edytuj
  • Poglądy filozoficzno-społeczne Michała Wiszniewskiego. Warszawa: „Książka i Wiedza”, 1967;
  • Narodziny filozofii nauki o pracy w Polsce. Studium o ergonomii humanistycznej Wojciecha Jastrzębskiego. Warszawa: „Książka i Wiedza”, 1970;
  • Współczesne problemy filozofii techniki. Studium z zakresu eutyfroniki. Poznań: Wydawnictwo UAM, 1971;
  • Technika a środowisko psychiczne człowieka. Wprowadzenie do zagadnień eutyfroniki. Warszawa: Wyd. Naukowo-Techniczne, 1973;
  • Filozofia techniki a życie praktyczne. Z zagadnień eutyfroniki. Kraków: PWN 1974;
  • Humanizacja techniki. Główne zagadnienia i kierunki eutyfroniki. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 1976;
  • Przeciw szokowi przyszłości. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 1977;
  • Problemy współczesnej filozofii człowieka. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1978;
  • Cywilizacja – obawy i nadzieje. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, 1979;
  • Filozofia techniki: Człowiek wobec odkrycia naukowego i technicznego (Katowice, 1980, Wydawnictwo Śląsk);
  • Zarys filozofii techniki. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1981;
  • Elementy prognozy humanistycznej. Studium z zakresu teorii i metodologii humanistyki. Katowice: Wyd. UŚ, 1981; Być i myśleć. Rozmowy o filozofii. Warszawa: MAW, 1982;
  • Ja teraz. U źródeł filozofii człowieka współczesnego. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 1983;
  • Recentywizm w teorii poznania praktycznego. Teraźniejszość jako czynnik recepcji kulturowej. Katowice: WUŚ, 1983;
  • Intuicjonizm Henryka Bergsona. Katowice: WUŚ, 1985;
  • Filozofia cywilizacji:
    • t.1: Cywilizacja diatymiczna, czyli świat jako strach i łup. Wydawnictwo „Śląsk”, 1986;
    • t.2: Cywilizacja diafroniczna, czyli świat jako praca i zysk. Wydawnictwo „Śląsk”, 1987;
    • t.3: Cywilizacja eutyfroniczna, czyli świat jako rozum i godność. Wydawnictwo „Śląsk”, 1991;
  • Ontologia bytu aktualnego. Próba zbudowania ontologii opartej na założeniach recentywizmu. Katowice: WUŚ, 1986;
  • Świat poręczenia moralnego. Medytacje o etyce prostomyślności. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1988;
  • Epistemologia jako odkrycie aktualnego momentu prawdy. Próba neosemantyzacji klasycznej definicji prawdy w recentywizmie. Katowice: WUŚ, 1990;
  • Metafizyka piękna. Zarys estetyki recentywistycznej. Olsztyn-Warszawa: Wydawnictwo „Ethos”, 1991;
  • Metafizyka zdarzeń. Recentywizm i henadologia. Katowice: WUŚ, 1991;
  • Traktat o czasie. Czas a poczucie dziejowości istnienia w koncepcjach recentywizmu i prezentyzmu. Katowice: WUŚ, 1991;
  • Medytacje parmenidiańskie o pierwszej filozofii. Recentywizm i pannyngeneza. Katowice: WUŚ, 1992;
  • Absolut i absurd. Filozoficzne dociekania o początkowości i finalności świata. Katowice: WUŚ, 1993;
  • Czas i metoda. Rozważania o metodzie „a recentiori”. Katowice-Teresin, 1993;
  • Edukacja i czas. Wychowanie dla teraźniejszości. Warszawa: WWSzP TWP, 1995;
  • Plotyn i odwieczne pytania metafizyki. Katowice: WUŚ, 1996;
  • Metafizyka wirtualna. Traktat o strukturach chwilowych. Katowice: WUŚ, 1997;
  • Czas w sztuce. Recentywizm i skok do królestwa bezpowrotnej teraźniejszości.
    • T.1: O kierunkach upływu czasu w dziele sztuki. Katowice: WUŚ, 1999; Czas w sztuce. Recentywizm i skok do królestwa bezpowrotnej teraźniejszości.
    • T. 2: O osobliwościach upływu czasu w dziele sztuki. Katowice: WUŚ, 1999;
  • Traktat o pięknie. Studium estetyki recentywistycznej. Katowice: WUŚ, 1999;
  • Rap metafizyczny czyli Odezwa wariata z Opatowa do reszty szaleńców rozpisana na dwanaście spotkań z małą i wielką publicznością obwiesiów i obieżyświatów. Ułożył i objaśnieniami w postaci postyll opatrzył Józef Bańka. Katowice: „Śląsk”, 1999; Główne zasady etyki prostomyślności. Poznań: Wydawnictwo Psychologia i architektura, 2000;
  • Intelektualizm etyczny Spinozy a etyka prostomyślności. Poznań: Wydawnictwo Psychologia i Architektura, 2000;
  • Ojcze nasz, któryś jest teraz. Tom 1 i 2; Katowice: WUŚ, 2001;
  • Prolegomena do historiozofii. Spór historyzmu z recentywizmem o koncepcję dziejów. Poznań: Wydawnictwo Psychologia i Architektura, 2001;
  • Wstęp do filozofii. Filozofia w świetle własnej historii u progu nowej epoki systemów. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 2001;
  • Edukacja filozoficzna. Ścieżka edukacyjna. Jarosław: Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej, 2002;
  • Eurorecentywizm, czyli droga Europy do wspólnotowej teraźniejszości narodów. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 2002;
  • Nowa encyklopedia nauk filozoficznych. Tomy 1, 2, 3. Wydawnictwo Psychologia i Architektura, Poznań 2002;
  • Zenon z Elei. Recentywizm w zwierciadle paradoksu strzały. Katowice: WUŚ, 2002;
  • Mikołaj z Kuzy. Agnostycyzm filozoficzny a etyka prostomyślności. Katowice: WUŚ, 2003;
  • Recencjałki. Dialogi filozoficzne. Tomy 1 i 2. Poznań: Wydawnictwo Psychologia i Architektura, 2003;
  • Tako rzecze Pradżapati: mistycyzm Wschodu i drogi dociekań własnych. Bytom: Wydawnictwo Hyla, 2006;
  • Ekorecentywizm jako idea ochrony środowiska człowieka współczesnego / Józef Bańka, Wiesław Sztumski. Katowice: „Śląsk” Wydawnictwo Naukowe, 2007;
  • O prawdzie, która nawiedza słowo: sermonizm jako stanowisko recentywizmu w sporze o powszechniki. Katowice: „Śląsk” Wydawnictwo Naukowe, 2008;
  • Poemat metafizyczny czyli Traktat o drugim rogu nosorożca obrazujący, jak teoria odwołująca się do dwóch zasad naraz jest dualistyczna w tej mierze, w jakiej głosi wolność człowieka i niemożność zredukowania go do praw natury. Katowice: „Śląsk” Wydawnictwo Naukowe, 2010.
  • Soliloquia: siedem dni medytacji i jedna godzina myśli z dodaniem uwag o idei prostomyślności. Katowice: „Śląsk”, Wydawnictwo Naukowe, 2011;
  • Nadmonada wieczysta i świat równoległy jako nierzeczywisty. Poznań: Stowarzyszenie Psychologia i Architektura, 2011;
  • Człowiek „niemowlę wszechświata” i Bóg kwantowy. Poznań: Stowarzyszenie Psychologia i Architektura, 2011;
  • Larward czyli Jak zostałem bękartem Kartezjusza? Katowice: Oficyna Wydawnicza Wacław Walasek, 2012;
  • Hodiegetyka: o codzienności, która jest sztuką ograniczania świata przez nadanie mu ludzkiej miary. Katowice: „Śląsk” Wydawnictwo Naukowe, 2013;

Recentywizm

edytuj

Recentywizm (łac. recens – teraźniejszy), to współczesny kierunek filozoficzny za datę powstania którego można uznać r. 1983 w którym J. Bańka wydał książkę: „Ja teraz. U źródeł filozofii człowieka współczesnego”. Recentywizm oznacza pogląd, iż najważniejsza jest teraźniejszość. Wszystko bowiem, co się pojawia w naszym życiu – każde doświadczenie, zdarzenie, dzieło lub uczucie – pojawia się zawsze „po raz pierwszy”. Nic nie jest powtarzalne, bo każda chwila jest inna. W myśl tej filozofii życie człowieka jest ważne bezpośrednio teraz, a nie dopiero jako środek do osiągnięcia czegoś w przyszłości. Opis jakiegoś zjawiska może być wprawdzie dokonany we wszystkich czasach, ale prawdziwy jest tylko w czasie teraźniejszym. Cokolwiek jest, jest teraz.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Marek Błoński, Zmarł prof. Józef Bańka – filozof z Uniwersytetu Śląskiego [online], dzieje.pl, 10 lipca 2019 [dostęp 2019-07-11].
  2. ↑ Józef Bańka : Kondolencje. Dziennik Zachodni, 2019-07-10. [dostęp 2019-07-11].
  3. ↑ Marian Kisiel: Profesor Józef Bańka, w: "Śląsk. Miesięcznik społeczno-kulturalny" R. XXV, nr 7 (284), Lipiec 2019, s. 41-43
  4. ↑ wg nekrologu na stronie Uniwersytetu Śl. [1]
  5. ↑ Tadeusz Sierny: Wspomnienie o myślicielu i autorze, w: "Śląsk. Miesięcznik społeczno-kulturalny" R. XXV, nr 7 (284), Lipiec 2019, s. 40
  6. ↑ Inga Słodkowska, Wybory 1993. Partie i ich programy, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 2001.

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Józef_Bańka&oldid=74070847”