Dworce kolejowe w Polsce

Dworce kolejowe w PolscePolskie Koleje Państwowe posiadają 573 czynne dworce kolejowe[1].

Według stanu na dzień 31 grudnia 2010 r. w dyspozycji PKP S.A. znajdowało się 2625 budynków dworców kolejowych[2]. Z tej grupy czynnych było 936 obiektów[2]. Pozostałe zostały zamknięte (nie funkcjonowały) lub zmieniły przeznaczenie (sklepy, usługi)[2].

Spośród czynnych dworców kolejowych 83 obiektom nadano charakter strategiczny[2]. Podstawowymi kryteriami zaliczenia dworców do tej grupy była wielkość obsługiwanych potoków ruchu w przewozach pasażerskich oraz znaczenie obiektu w zakresie skomunikowań i powiązań wewnątrzgałęziowych i z innymi gałęziami transportu. Generalnie są to obiekty zlokalizowane w największych polskich aglomeracjach, a także usytuowane w centralnej, zachodniej i południowej części kraju. Około 100 dworców kolejowych zostało przekazanych samorządom terytorialnym różnych szczebli, przy czym nie wszystkie z nich są obecnie wykorzystywane do obsługi pasażerów[2].

PKP S.A. sukcesywnie realizuje program modernizacji dworców kolejowych. Jednocześnie zmieniają się funkcje pełnione przez dworce kolejowe – skraca się czas przebywania tam podróżnych, zmniejsza się zatem zapotrzebowanie na wykorzystanie powierzchni dworca kolejowego w zakresie związanym z obsługą podróżnych. Wolne powierzchnie przeznaczane są na wynajem dla podmiotów komercyjnych[3].

Historia

edytuj
 
Wyremontowane zabytkowe wnętrze dworca w Przemyślu
 
Budynek dworca w Malborku zbudowany w r. 1891
 
Wrocław Brochów, wybudowany w roku 1896, od 1945 r. w Polsce

Pierwszy dworzec kolejowy na obecnym terenie Polski, Wrocław Górnośląski, powstał w 1842 r., obecnie mieści przychodnię. W poszczególnych zaborach budowano dworce różniące się architekturą i funkcjonalnością.

Zabór rosyjski

edytuj

Zabór austriacki

edytuj

Zabór pruski

edytuj

II Rzeczpospolita

edytuj

W 1945 r. włączono do Polski wiele dworców pruskich (Wrocław Główny, Gdańsk Główny), pozostawiając na wschodzie dworce polskie, np. Lwów Główny. Największą inwestycją tych czasów był wybudowany w stylu modernizmu Dworzec Centralny w Warszawie, oddany do użytku w r. 1975[4].

Po 1989 r.

edytuj
 
Nowy budynek dworca Poznań Główny
  • Poznań Główny – nowy budynek dworca powstał przed Euro 2012. Został oddany do użytku przed turniejem, a budowa trwała 10 miesięcy[5]. Wykonawcą była węgierska firma Trigranit Development Corporation[6]. Budynek wzbudził mieszane uczucia, otrzymując wyróżnienie Makabryła, przyznawane najgorszym budynkom. W żargonie miejskim budynek nowego dworca nazywany jest chlebak[7].
  • Łódź Fabryczna – prace przy budowie nowego dworca Łódź Fabryczna rozpoczęły się w październiku 2011 roku. Zgodnie z podpisaną wówczas umową inwestycja miała zakończyć się w lutym 2015, ostatecznie dworzec oddano do użytku w grudniu 2016. Budowa dworca miała pochłonąć około 1,75 mld zł, z czego 1,3 mld zł z funduszy Unii Europejskiej a 460 mln zł z funduszów miejskich[8].
  • Katowice
  • Kraków Główny
  • Strzelce Krajeńskie Wschód

Klasyfikacja

edytuj
 
Łódź Fabryczna – największy polski dworzec czołowy
 
Neogotycki budynek dworca Wrocław Główny

W 2015 roku PKP wprowadziły nowy sposób kategoryzowania dworców w zależności od znaczenia w ruchu kolejowym. Dworce podzielone są na kategorie Premium, Wojewódzkie, Aglomeracyjne, Regionalne, Lokalne i Turystyczne[9].

Wcześniej dworce dzielono ze względu na liczbę obsługiwanych pasażerów na 4 kategorie: A, B, C, D.

Ze względu na układ torów wyróżnia się:

Style architektoniczne:

Stan budynków – remonty dworców

edytuj
 
Wrocław Świebodzki – dawny dworzec kolejowy we Wrocławiu

Większość budynków dworcowych wymagała remontu lub przebudowy. Po roku 1990 oddano do użytku jedynie dworzec Częstochowa Osobowa, dworzec Łódź Kaliska nie został ukończony. Od 2010 r. PKP prowadzi remonty dworców w całej Polsce.

Od 2010 do kwietnia 2013 wyremontowano: Brzeg, Brzesko Okocim, Chodzież, Działdowo, Elbląg, Gdynia Główna, Gorzów Wielkopolski, Iława Główna, Katowice, Koło, Krzeszowice, Kutno, Leszno, Leżajsk, Luboń koło Poznania, Łańcut, Malbork, Modlin, Pabianice, Przemyśl Główny, Przeworsk, Puszczykówko, Radomsko, Sławno, Swarzędz, Tarnów, Terespol, Wałbrzych Miasto, Warszawa Centralna, Warszawa Stadion, Warszawa Wschodnia, Wrocław Główny, Wrocław Kuźniki, Wrocław Mikołajów, Wrocław Pracze, Zawiercie, Zgierz, Zielona Góra[10]. Dworce zmodernizowane w II połowie 2013 to: Jarocin, Kępno, Kluczbork, Radom, Sieradz, Świebodzice, Wronki[11].

W 2014 roku wyremontowano: Biała Podlaska, Kościan, Legnica, Międzyrzec Podlaski, Myszków, Środa Wielkopolska, Brzeg Dolny, Ełk, Gniezno, Kostrzyn nad Odrą, Lębork, Nowy Sącz, Poraj, Pszczyna, Rabka-Zdrój, Rumia[12][13].

W r. 2015 remonty przeprowadzono na następujących stacjach: Bydgoszcz Główna, Kalisz, Kędzierzyn-Koźle, Kraków Płaszów, Oborniki Śląskie, Rawicz, Sopot, Toruń Główny[14].

W latach 2017–2019 wyremontowano dworzec kolejowy Starogard Gdański[15].

Byłe dworce

edytuj

Inne funkcje w budynkach dworcowych

edytuj

Galerie

edytuj

Biuro Wystaw Artystycznych Galerii Miejskiej działa w budynku dworca Tarnów Główny.

Muzeum Zabawek w budynku dawnego dworca w Karpaczu.

Kaplice

edytuj

Kaplice katolickie działają m.in. na dworcach Częstochowa Osobowa i Wrocław Główny.

W latach 1948–2010 na dworcu Wrocław Główny działało Kino Dworcowe, przez pewien okres wyświetlające filmy pornograficzne (2002–2005), a od 2008 niezależny repertuar filmowy[16][17].

Biblioteki

edytuj

Przykładem może być stacja Ruda Chebzie, w której znalazła siedzibę Biblioteka Miejska w Rudzie Śląskiej.

Świetlice dworcowe

edytuj

Na przykład:

  • Młodzieżowa Świetlica Dworcowa przy Klubie Kolejarza, Wrocław Główny
  • Świetlica Dworcowa w Koluszkach
  • Świetlica Dworcowa w Radomsku

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Dworce czynne na 30.06.2024 [online], pkp.pl, 30 czerwca 2024 [dostęp 2024-08-18].
  2. a b c d e Plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego w zakresie sieci komunikacyjnej w międzywojewódzkich i międzynarodowych przewozach pasażerskich w transporcie kolejowym. Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 9 października 2012 r. w sprawie planu zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego w zakresie sieci komunikacyjnej w międzywojewódzkich i międzynarodowych przewozach pasażerskich w transporcie kolejowym (Dz.U. z 2012 r. poz. 1151), s. 15. Rozporządzenie to zostało zastąpione przez Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 4 grudnia 2020 r. w sprawie planu zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego w międzywojewódzkich i międzynarodowych przewozach pasażerskich oraz w wojewódzkich przewozach pasażerskich w transporcie kolejowym (Dz.U. z 2020 r. poz. 2328).
  3. Dworce - Ministerstwo Infrastruktury - Portal Gov.pl [online], gov.pl [dostęp 2021-06-17] (pol.).
  4. Warszawa Centralna, [w:] PKP S.A. [online] [dostęp 2017-04-27].
  5. Poznań Główny [online] [dostęp 2017-04-26].
  6. Poznań City Center [online] [dostęp 2017-04-26] [zarchiwizowane z adresu 2017-04-28].
  7. Poznań City Center, czyli architektoniczny bubel roku, [w:] Transport Publiczny [online] [dostęp 2017-04-26].
  8. Dworzec Łódź Fabryczna. Koniec prac w... 2017 roku, „lodz.wyborcza.pl” [dostęp 2016-09-02].
  9. PKP SA wprowadzają nową kategoryzację dworców.
  10. Dworce zmodernizowane od marca 2010 r. do kwietnia 2013 r., [w:] Polskie Koleje Państwowe [online] [dostęp 2017-04-25].
  11. Dworce zmodernizowane w drugiej połowie 2013 roku, [w:] Polskie Koleje Państwowe [online] [dostęp 2017-04-25].
  12. Dworce zmodernizowane w II półroczu 2014 r., [w:] Polskie Koleje Państwowe [online] [dostęp 2017-04-25].
  13. Dworce zmodernizowane w I półroczu 2014 r., [w:] Polskie Koleje Państwowe [online] [dostęp 2017-04-25].
  14. Dworce zmodernizowane w 2015 r., [w:] Polskie Koleje Państwowe [online] [dostęp 2017-04-25].
  15. Remont Dworca Pkp Starogard – NaszeMiasto.pl [online], starogardgdanski.naszemiasto.pl [dostęp 2019-07-03].
  16. Kino Dworcowe [online], PKP Wrocław [dostęp 2015-06-08] [zarchiwizowane z adresu 2014-11-11].
  17. Magda Nogaj, Nie będzie reaktywacji kina na wrocławskim Dworcu Głównym [online], gazeta.pl, 11 grudnia 2013 [dostęp 2015-06-08].

Linki zewnętrzne

edytuj